Աղբի ճգնաժամը մեծ քաղաքներում. երբ աղբանոցներն են դառնում քաղաքային կառավարման հայելին

Աղբը վաղուց դադարել է լինել միայն հիգիենայի կամ քաղաքային կենցաղի խնդիր։ Այն դարձել է կառավարման, տնտեսության և մշակույթի չափանիշ։ Մեծ քաղաքներում աղբը պատմում է քաղաքային կյանքի որակի, սոցիալական անհավասարության և քաղաքական կազմակերպվածության մասին։ Մինչ որոշ քաղաքներ աղբը վերածում են ռեսուրսի, մյուսները բառացիորեն խեղդվում են դրա մեջ։

Նյու Յորքի փորձը՝ աղբը որպես տնտեսություն

Նյու Յորքը ամեն օր արտադրում է շուրջ 12 հազար տոննա կենցաղային աղբ։ Քաղաքը վաղուց հասկացել է, որ աղբը միայն ծախս չէ, այլ նաև եկամտի աղբյուր։ Տեղական իշխանությունները ներդրել են մասնավոր հավաքման համակարգ, որտեղ բիզնեսները վճարում են աղբի տեսակավորման և վերամշակման ծառայությունների դիմաց։ Այդ մոդելը ստեղծում է նոր շուկա՝ «waste economy», որտեղ տասնյակ ընկերություններ զբաղվում են տարբեր նյութերի երկրորդական օգտագործմամբ։

Այստեղ աղբի կառավարումը դարձել է բիզնես՝ միաժամանակ պահպանելով բնապահպանական պատասխանատվությունը։

Տոկիոն՝ կարգապահության և տեխնոլոգիայի համադրություն

Տոկիոն աշխարհում ամենամաքուր քաղաքներից մեկն է, չնայած բնակչության խտությանը։ Քաղաքացիները տեսակավորում են աղբը տասնյակ կատեգորիաների՝ մինչև այն հանձնելը։ Տոկիոյի ինքնավար շրջանները ներդրել են բլոկչեյն-հիմնավորված համակարգեր՝ հետևելու, թե որքան արդյունավետ է իրականացվում աղբի վերամշակումը։ Այս մոտեցումը նվազեցրել է աղբանոցների ծանրաբեռնվածությունը և խթանել բնակիչների սոցիալական պատասխանատվությունը։

Մումբայը՝ երբ աղքատությունը բերում է ինովացիա

Հնդկաստանի Մումբայ քաղաքում ամենամեծ աղբանոցներից մեկը՝ Դեհոնարը, դարձել է հազարավոր մարդկանց ապրուստի աղբյուր։ Այստեղ ձևավորվել է ոչ ֆորմալ տնտեսություն՝ «ragpickers» կոչվող հավաքարարների միջոցով, որոնք տեսակավորում են աղբը ձեռքով և վաճառում վերամշակվող նյութերը։ Այս համակարգը ստեղծել է յուրօրինակ սոցիալական մոդել, որտեղ աղքատությունը վերածվել է տնտեսական մեխանիզմի։ Սակայն այն չի լուծում էկոլոգիական աղետը․ քաղաքը դեռ պայքարում է օդի և հողի աղտոտման հետևանքների դեմ։

Երևանի իրականությունը՝ համակարգի բացակայությունից մինչև նոր հնարավորություն

Երևանում ամեն տարի արտադրվում է մոտ 400 հազար տոննա կենցաղային աղբ, որը հիմնականում տեղափոխվում է Նուբարաշենի աղբավայր՝ առանց տեսակավորման։ Այս մոտեցումը հիշեցնում է 20-րդ դարի սկզբի մոդելը, երբ քաղաքները պարզապես փորձում էին հեռացնել աղբը՝ առանց այն կառավարելու։

Սակայն վերջին տարիներին քաղաքում ի հայտ են եկել փոքր նախաձեռնություններ՝ տեսակավորման կոնտեյներներ, երիտասարդական նախագծեր և տեխնոլոգիական ստարտափներ, որոնք փորձում են լուծումը դարձնել տեղական և ձեռնարկատիրական։ Երևանը կարող է դառնալ տարածաշրջանային փորձադաշտ՝ նորարարական աղբի կառավարման համակարգերի համար, եթե քաղաքապետարանը համագործակցի մասնավոր հատվածի և տեխնոլոգիական կենտրոնների հետ։

Ինչպես կարելի է փոխել ուղղությունը

1. Աղբի կառավարումը դարձնել տնտեսական համակարգ
   Մասնավոր բիզնեսներին պետք է խրախուսել ներդնել տեսակավորման, վերամշակման և երկրորդային հումքի արտադրության գործընթացներում։ Սա կարող է ստեղծել նոր աշխատատեղեր և նվազեցնել քաղաքային բյուջեի բեռը։
   
   

2. Տեխնոլոգիական լուծումներ՝ թափոնների թվայնացման համար
   Քաղաքային կառույցները կարող են կիրառել տվյալների վերլուծություն և սենսորային համակարգեր՝ վերահսկելու աղբի հոսքը, չափելու արդյունավետությունը և կանխատեսելու աղբավայրերի ծանրաբեռնվածությունը։
   
   

3. Հանրային կրթություն և վարքային փոփոխություն
   Ցանկացած լուծում կձախողի, եթե քաղաքացին չտեսնի իր դերը համակարգում։ Տոկիոն ցույց է տալիս, որ կարգապահությունը և կրթությունը նույնքան կարևոր են, որքան տեխնոլոգիան։
   
   

4. Աղբի ոլորտի վերածում ինովացիոն միջավայրի
   Քաղաքները կարող են ստեղծել «circular economy labs»՝ որտեղ ստարտափները փորձարկեն նյութերի երկրորդական օգտագործման նոր ձևեր՝ սկսած շինարարությունից մինչև նոր դիզայնի մոդելներ։
   
   

Աղբը երբեք պարզապես խնդիր չէ։ Այն քաղաքային քաղաքակրթության ցուցիչ է։ Եթե քաղաքը չի կարող կառավարել իր աղբը, նշանակում է՝ չի կարող կառավարել նաև իր ապագան։ Իսկ եթե այն կարողանում է վերածել աղբը ռեսուրսի՝ դա արդեն զարգացման նշան է։