Վերջին ամիսներին ռուսական ռուբլու կուրսը նորից իջնում է, ինչը մտահոգություն է առաջացնում ինչպես Ռուսաստանի, այնպես էլ նրա գործընկերների, այդ թվում՝ Հայաստանի համար։ Հոդվածում կվերլուծենք ռուբլու անկման հիմնական պատճառները, այս իրավիճակի երկարաժամկետ հետևանքները և ինչպես այս ամենը ազդում է Հայաստանի տնտեսության վրա։
Ռուբլու անկման պատճառները
Ռուսական ռուբլու կուրսի անկումը պայմանավորված է մի շարք տնտեսական և քաղաքական գործոններով։
- Նավթի և գազի գների անկումը: Ռուսաստանը հանդիսանում է նավթի և գազի խոշոր արտահանող, և նրա տնտեսությունը մեծապես կախված է այս ապրանքների վաճառքից։ Վերջին ամիսներին նավթի համաշխարհային գների անկումը զգալիորեն նվազեցրել է Ռուսաստանի արտահանման եկամուտները։ Մինչ 2021-ին նավթն ու գազը կազմում էին արտահանման կեսը, սակայն Արևմուտքի պատժամիջոցները ստիպել են Ռուսաստանին վաճառել ավելի ցածր գներով։
- Արտաքին տնտեսական սահմանափակումներ: Արևմուտքի կողմից կիրառվող պատժամիջոցները սահմանափակել են ռուսական բանկերի մուտքը միջազգային շուկաներ և կրճատել են ներդրումները։ Այս պատժամիջոցները, որոնք ուժի մեջ են մտել 2022-ին՝ Ուկրաինա ներխուժումից հետո, խոչընդոտում են Ռուսաստանի արտաքին առևտրային հնարավորություններին և նվազեցնում են արտարժութային մուտքերը։
- Ռուսական Կենտրոնական բանկի քաղաքականությունը: Հոկտեմբեր 2023-ի դրությամբ, Կենտրոնական բանկը ստիպված է եղել բարձրացնել տոկոսադրույքները մինչև 11%, որպեսզի կանխի ռուբլու կուրսի հետագա անկումը։ Սակայն այդ քայլը բավարար չէ կայունության ապահովման համար, քանի որ արտաքին առևտրային մուտքերի բացակայությունը շարունակում է զգալի ճնշում գործադրել ռուբլու վրա։
Ռուսական ռուբլու անկման հետևանքները
- Գնաճ և սոցիալական լարվածություն Ռուսաստանում: Ռուբլու կուրսի անկումը կարող է հանգեցնել գնաճի ավելացման, քանի որ ներմուծված ապրանքների գներն աճում են։ Սա մեծացնում է սոցիալական լարվածությունը, հատկապես հաշվի առնելով, որ շատ ընտանիքներ կախված են արտաքին եկամուտներից, ինչպես նաև նվազում է խնայողությունների արժեքը։
- Ֆինանսական անկայունություն և ներդրումների նվազում: Ռուբլու անկումը մեծացնում է ներդրողների անվստահությունը դեպի Ռուսաստան՝ նվազեցնելով արտաքին ներդրումների հոսքերը։ Ներդրողները փորձում են խուսափել ռիսկային ակտիվներից, ինչը բացասաբար է անդրադառնում տնտեսության զարգացման վրա։
Արդյունքները Հայաստանի համար
Ռուսաստանի և Հայաստանի միջև ամուր տնտեսական կապերը նշանակում են, որ ռուբլու կուրսի անկումը անմիջականորեն ազդում է Հայաստանի տնտեսության վրա։
- Դրամական փոխանցումների նվազում: Ռուսաստանի հայ համայնքը տարեկան մեծ գումարներ է փոխանցում Հայաստան, որոնք ունեն մեծ դեր երկրի տնտեսության վրա։ Ռուբլու կուրսի անկումը նվազեցնում է այս փոխանցումների իրական արժեքը՝ կրճատելով այն գումարը, որը ստանում են Հայաստանի ընտանիքները։ Սա իր հերթին կարող է բացասաբար ազդել ներքին սպառման վրա՝ նվազեցնելով շուկայում պահանջարկը։
- Արտահանման դժվարություններ: Հայաստանի համար Ռուսաստանը կարևոր առևտրային գործընկեր է, և հայկական արտադրանքների արտահանումը դեպի Ռուսաստանը զգալի է։ Սակայն, ռուբլու արժեքի անկումը բարդացնում է հայկական արտադրանքի մրցունակությունը ռուսական շուկայում, քանի որ տեղական ապրանքները կարող են ավելի էժան լինել։
- Ներմուծման գների նվազում: Ռուբլու անկումը որոշ դեպքերում կարող է նաև նպաստել ներմուծված ապրանքների գների նվազմանը, ինչը կարող է օգուտ բերել սպառողներին։ Բայց այս օգուտները երկարաժամկետ հեռանկարում կարող են չհամապատասխանել տնտեսական զարգացման խնդիրներին։
Ապագա հեռանկարներ և մարտահրավերներ
Ռուբլու անկումը կարող է ունենալ երկարաժամկետ հետևանքներ ինչպես Ռուսաստանի, այնպես էլ Հայաստանի համար։ Առանց արտաքին ներդրումների վերականգնման և նավթի գների աճի, ռուբլու անկումը կարող է խորանալ, ինչը մեծացնում է տնտեսական անկայունության ռիսկերը։ Ռուսաստանի Կենտրոնական բանկի միջոցառումները միտված են կարճաժամկետ կայունությանը, սակայն արտաքին գործոնների ազդեցությունը սահմանափակում է նրանց արդյունավետությունը։
Հայաստանի համար կարևոր է մշակել ռազմավարություն, որը կկենտրոնանա ինչպես Ռուսաստանի հետ տնտեսական կապերի պահպանման վրա, այնպես էլ նոր շուկաների որոնման և ներդրումային միջավայրի բարելավման վրա։ Հատկապես կարևոր է աջակցել այն ոլորտներին, որոնք կարող են օգուտ քաղել ներքին պահանջարկի ավելացումից և արտահանման դիվերսիֆիկացիայից։
Այս իրավիճակի զարգացումները պահանջում են մանրակրկիտ դիտարկում և ճկուն մոտեցում, որպեսզի Հայաստանը կարողանա օգտվել հնարավորություններից և զերծ մնալ ռիսկերից, որոնք կարող են բարդացնել իր տնտեսական աճը։
