Արդյո՞ք ձեր բիզնեսը պատրաստ է հաջորդ մեծ քայլին։ 

Սա այն հարցն է, որին տասնյակ հաջողակ ստարտափներ հիմնած Թոմաս ՄաքՆիլը՝ Tesla-ի նախկին նախագահը, հստակ պատասխան ունի։ 

TechCrunch Disrupt 2025 միջոցառման ժամանակ նա ներկայացրել է մի պարզ, բայց չափելի մեթոդաբանություն, որը հայ ձեռնարկատերերին կարող է օգնել հասկանալ՝ իրենց ընկերությունը պատրաստ է մասշտաբավորման, թե դեռ՝ ոչ։

Մասշտաբավորման երկու առանցքային չափանիշները

ՄաքՆիլի մոտեցումն առանձնանում է իր պարզությամբ․ նա կենտրոնանում է ընդամենը երկու հիմնական չափանիշի վրա՝

Ապրանքի շուկային համապատասխանություն (product-market fit)

Շուկա մուտք գործելուն համապատասխանություն (go-to-market fit)

Այս չափանիշներն ավելի են, քան պարզ ինտուիցիան. դրանք չափելի, հաշվարկելի և վերարտադրելի են։

1. Ապրանքի շուկային համապատասխանություն. երբ հաճախորդը չի կարող ապրել առանց ձեր արտադրանքի

«Եթե ձեր հաճախորդների 40%-ը չի ասում, որ չի կարող ապրել առանց ձեր ապրանքի, դուք դեռ պատրաստ չեք մասշտաբավորման», – ասաց ՄաքՆիլը։

Սա նշանակում է, որ նախքան լայն շուկայի վրա հարձակվելը, պետք է ունենալ ուժեղ արձագանք՝ փոքր, բայց նպատակային լսարանից։ ՄաքՆիլը խորհուրդ է տալիս հարցումներ իրականացնել, հաճախորդների վարքագծին հետևել, և արտադրանքը կրկնապատրաստել այնքան, մինչև այդ 40%-անոց սանդղակը հաղթահարվի։

Հայաստանյան բիզնեսների համար սա կարող է նշանակել՝ նախ փոքր խմբում փորձարկել ապրանքը, հավաքել կարծիքներ, կատարել շտկումներ, և միայն այն ժամանակ անցնել մասշտաբային մարքեթինգի։

2. Շուկա մուտք գործելուն համապատասխանություն. CAC-ի և LTV-ի փոխհարաբերությունը

ՄաքՆիլի երկրորդ չափանիշը ֆինանսական մոդելի մասին է․ հաճախորդի ձեռքբերման արժեքը (CAC) պետք է զգալիորեն ցածր լինի հաճախորդի կողմից ընկերությանը բերվող կյանքի արժեքից (LTV)։

Նա նախընտրում է հարաբերակցություն 1:4-ի. երբ բիզնեսը մեկ հաճախորդին ներգրավելու համար ծախսում է $100, բայց կյանքի ընթացքում այդ հաճախորդը ընկերությանը բերում է $400, բիզնեսը հասուն է։

Հայաստանում բազմաթիվ ստարտափներ և փոքր բիզնեսներ դեռևս չեն չափում այս ցուցանիշները, բայց հենց դրանց միջոցով կարելի է գնահատել՝ արդյոք գովազդային և վաճառքի ներդրումները ունեն դրական վերադարձ, թե ոչ։

Փուլային ներդրումների մոտեցում

Նախքան բիզնեսի մասշտաբային զարգացումը՝ ՄաքՆիլը միայն փուլային ներդրումներ է կատարում, օրինակ՝ $100,000՝ տեսնելու՝ արդյոք ընկերությունը հասնում է նշված բեմերի դարպասներին։ Միայն դրանից հետո է, որ նա պատրաստ է մեծ գումար ներդնել։

Սա շատ կարևոր ռազմավարություն է նաև հայ Angel ներդրողների և վենչուրային ֆոնդերի համար։ Փորձարկեք, փոքր բյուջեով ստուգեք ենթադրությունները՝ նախքան խոշոր ներդրումների կատարումը։

Ի՞նչ կարելի է սրանից սովորել Հայաստանում

Այս սկզբունքները նույնքան կիրառելի են Հայաստանում, որքան Սիլիկոնյան հովտում՝ անկախ շուկայի չափից։

• Եթե դուք ստարտափ եք՝ փորձեք կուտակել 40% խանդավառություն՝ փոքր լսարանում, ապա մտածեք ընդլայնման մասին։
• Եթե գործում եք առցանց վաճառքի ոլորտում՝ հաշվարկեք CAC-ը և LTV-ն։ Եթե առաջինը շատ բարձր է՝ կրկին վերանայեք մարքեթինգային մոդելն ու արտադրանքի արժեքը:
• Եթե ներդրող եք՝ կիրառեք փուլային ֆոնդավորման մոդել, ինչպես անում են առաջատար վենչուրային մասնագետները։

***
Տասնյակ ստարտափներ հիմնած, Tesla-ի հաջողության ճանապարհին կանգնած Թոմաս ՄաքՆիլը ապացուցել է, որ բիզնեսի մասշտաբավորումը չպետք է հիմնված լինի զգացողության վրա։ Այն պետք է հիմնված լինի չափելի տվյալների, հստակ նշաձողերի և խելացի ռազմավարության վրա։

Ձեր հայկական բիզնեսը պատրաստ է՞ մասշտաբի՝ ըստ այս չափանիշների։

*հոդվածը պատրաստելիս օգտագործվել է նաեւ ԱԲ