ՀՀ ֆինանսների նախարարության և Կենտրոնական բանկի պատվիրակությունը մասնակցել է Արժույթի միջազգային հիմնադրամի (ԱՄՀ) և Համաշխարհային բանկի կառավարիչների խորհուրդների գարնանային հանդիպումներին, որոնք տեղի են ունեցել ապրիլին Վաշինգտոնում։ Միջոցառմանը ընդառաջ հիմնադրամը ներկայացրել է առաջիկա երկու տարվա համար համաշխարհային տնտեսության զարգացման նորացված կանխատեսումը։
Ինչպե՞ս կօգնի ՀՆԱ-ի ցուցանիշը ներդրողին
ՀՆԱ-ն երկրում արտադրված բոլոր վերջնական ապրանքների և ծառայությունների ընդհանուր արժեքն է: Դրա աճն արտացոլում է տնտեսության ընդհանուր վիճակը։ Եթե այն երկար ժամանակ աճում է ավելի արագ տեմպերով, նշանակում է, որ տնտեսությունը լավ վիճակում է (այլ հավասար պայմանների դեպքում), ինչը կարող է խթան հանդիսանալ երկրում ներդրումային և գործարար ակտիվության զարգացման համար։
Այսպիսով, իմանալով ՀՆԱ-ի և գնաճի կանխատեսումները, մենք կարող ենք ընդհանուր եզրակացություններ անել, թե ինչ սպասել տնտեսությունից ապագայում և հետագծել ներդրումների համար որոշ պոտենցիալ (թեև ոչ բոլոր) ռիսկերը:
Աշխարհի ճշգրտված կանխատեսում
ԱՄՀ-ի բացահայտումների համաձայն՝ արտաքին քաղաքական իրավիճակի ազդեցությամբ աշխարհում տնտեսական աճի տեմպերը կդանդաղեն՝ 3,2% 2024 և 2025 թվականներին։ Նախկինում այս տարվա կանխատեսումը կազմում էր 3,6%, իսկ փաստացի դինամիկան 2021 թվականին կազմել է 6,1%։
Որոշակի արագացում է սպասվում զարգացած տնտեսություն ունեցող երկրներում (այստեղ աճի տեմպերը ակնկալվում է, որ կարագանան 1,6%-ից 2023-ին մինչև 1,7% 2024-ին և 1,8% 2025-ին), սակայն դրա փոխարեն զարգացող երկրներում և զարգացող շուկաներ ունեցող երկրներում կդանդաղեն տեմպերը (համապատասխանաբար 4,3%-ից մինչև 4,2%)։ Առաջիկայում հնգամյա աճի կանխատեսումը մատնանշում է անկում մինչև 3,1%, այս դարի ամենացածր մակարդակը:
Միևնույն ժամանակ, գնաճի ընդհանուր մակարդակը տարեկան միջինը 6,8%-ից կնվազի մինչև 5,9% 2024-ին (նախկինում կանխատեսվում էր 5,8%) և 4,5% 2025-ին։ Այս կանխատեսումը կապված է զարգացող շուկայական տնտեսությունների վատթարացման հետ, առաջին հերթին՝ Չինաստանում՝ նրա գլոբալ ազդեցության աճող մասնաբաժնի պատճառով:
ԱՄՀ-ն նշում է, որ համաշխարհային տնտեսական աճի կանխատեսումները շարունակաբար նվազել են 2008 թվականի ճգնաժամից հետո։ Վերջին վերլուծությունները ցույց են տալիս, որ դեռ հնարավոր է շրջել այս միտումը։ Այստեղ հիմնականը աշխատուժն է, կապիտալը և դրանց արդյունավետ օգտագործումը:
Հայաստանի տնտեսության զարգացման կանխատեսումը ԱՄՀ-ի կողմից
Ինչ վերաբերում է Հայաստանում ՀՆԱ-ի աճի կանխատեսումներին, ապա ԱՄՀ-ն դրանք վերանայել է բարելավման ուղղությամբ՝ 6,0% 2024-ի տվյալներով (ակնկալվող 5,0%-ի հետ մեկտեղ) և 5,2% 2025-ին․ նման վերանայումը բավականին նշանակալի է այս ցուցանիշի համար։ Այո, սա ավելի ցածր է, քան անցյալ տարվա մակարդակը (2023 թվականին՝ 8,7%), բայց միևնույն ժամանակ բարձր է համաշխարհային միջինից։
Դրանից զատ, Համաշխարհային բանկը բարելավել է Հայաստանի տնտեսական աճի կանխատեսումը 2024-ին 4,7%-ից մինչև 5,5%, 2025-ին՝ 4,5%-ից մինչև 4,9%, իսկ 2026-ին ակնկալում է տարեկան 4,5% աճ։ Իսկ 2024 թվականին տարեկան աճի ակնկալվող դանդաղման պատճառներն են ներդրումների աճի դանդաղումը և բացասական զուտ արտահանումը։ 2024, 2025, 2026 թվականներին սպասվում է, որ գնաճը կկազմի համապատասխանաբար 3,0%, 3,5% և 4,0%։
Հայաստանում ակնկալվում է ապրանքների և ծառայությունների սպառման արագացում, ինչը, ըստ ԱՄՀ-ի կանխատեսումների, կարող է հանգեցնել գնաճի 2024-ին 3,1%-ի (2023-ի 2%-ից) և 2025-ին 3,7%-ի, եթե իրագործվի։
Եթե գնաճի աճի տեմպերը մոտենան ՀՀ կենտրոնական բանկի 4.0% նպատակային մակարդակին, դա կարող է դրական գործոն հանդիսանալ շուկայի համար։ Երկարատև գնանկման դեպքում մարդիկ կարող են կորցնել ներդրումներ կատարելու և գուցե նույնիսկ սպառման դրդապատճառը: Ի վերջո, ինչո՞ւ այսօր ինչ-որ բան գնել, երբ վաղը կարող ես ավելի էժան գնել: Ինչու՞ արտադրել ինչ-որ բան, եթե ոչ ոք չի գնի այն: Ինչու՞ պահպանել այս կամ այն արտադրությունը և աջակցել աշխատատեղերին, եթե ապրանքը ոչ ոքի պետք չէ:
Որքանո՞վ է օգտակար գնաճը
Այս տեսակետից գնաճը միտում ունի խթանելու տնտեսության, հետևաբար և արդյունաբերության աճը, մնացած բոլոր հավասար և բարենպաստ պայմանների պարագայում։ Գործարանների մոտ հայտնվում է արտադրությունն ավելացնելու և հզորությունների ընդլայնման համար ներդրումներ կատարելու խթան: Իսկ որտեղի՞ց գումար ստանալ ներդրումների համար:
Շատերը նրանց գրավում են հենց արժեթղթերի թողարկման մեխանիզմով։ Ի վերջո, բոլորը շահում են․ բիզնեսը լավ է գործում, ակտիվները թանկանում են, պետությունը ստանում է հարկեր, իսկ մասնավոր բաժնետերերը ստանում են շահույթներ և դիվիդենտներ կամ արժեկտրոնային եկամուտներ։
Այսպես, ըստ Հաայստանի վիճակագրական կոմիտեի տվյալների՝ Հայաստանում երկար ամիսներ անընդմեջ նկատվում է գնանկում՝ մարտին տարեկան կտրվածքով 1,2%, իսկ ապրիլին՝ 0,7%։ Համեմատության համար նշենք, որ նույն ժամանակահատվածում Բելառուսում գնաճը տարեկան կտրվածքով կազմել է 5,6%, Ղազախստանում` 9,1%, Ղրղզստանում` 5,2%, Ռուսաստանում` 7,7%:
Հայաստանում գների ամենամեծ նվազումը (մինուս 4,5%) գրանցվել է ապրիլին պարենային և ոչ ալկոհոլային խմիչքների գծով։ Ոչ պարենային ապրանքների գները նվազել են 0.3%-ով, իսկ տրանսպորտի, հյուրանոցային ծառայությունների և հասարակական սննդի սակագները, ընդհակառակը, աճել են։
Այսպիսով, ԱՄՀ-ի կանխատեսումն է՝ տնտեսական աճի ակնկալիք և երկրում արտադրվող ապրանքների նկատմամբ պահանջարկի աճ։ Ենթադրվում է, որ վերահսկվող չափավոր գնաճը դրական է ազդում երկրների տնտեսությունների վրա։ Յուրաքանչյուր երկրի տնտեսության համար բարենպաստ մակարդակը տարբեր է և սովորաբար որոշվում է Կենտրոնական բանկերի կողմից որպես թիրախային մակարդակ:
Հայաստանի պետական պարտատոմսերի նկատմամբ պահանջարկը շարունակում է աճել
Մակրոտնտեսական գործոնների, ինչպես նաև առաջարկից գերազանցող պահանջարկի ազդեցության տակ Հայաստանի երեք, հինգ և տասնամյա պետական պարտատոմսերի գները վերջին 12 ամիսների ընթացքում աճել են, իսկ եկամտաբերությունը՝ համապատասխանաբար, նվազել։ Ավելին, ներդրողներին հատկապես հետաքրքրում են դրամային արժեթղթերը։
Նյութի պատրաստման պահին ՀՀ կառավարության պարտատոմսերի պարտքը կազմել է մոտ 868,11 մլրդ դրամ և 1,56 մլրդ դոլար։ Դրանց նկատմամբ հետաքրքրությունը պահպանվում է առնվազն վերջին մեկ տարվա ընթացքում, ինչը վկայում է շուկայի գրավչության մասին ներդրողների համար։
Այսպես, 2025 թվականի փետրվարի 3-ին մարման ժամկետով պետական պարտատոմսերի (ISIN՝ AMGT52032258) թողարկման վերջին աճուրդի 2024 թվականի ապրիլի 15-ի տեղաբաշխման ծավալը կազմել է 5 մլրդ դրամ, իսկ պահանջարկը գերազանցել է 9,5 մլրդ դրամը։
Միայն ապրիլի 29-ին Հայաստանի ֆոնդային բորսայում կայացել են ավելի քան 62 մլրդ դրամի պարտատոմսերի աճուրդներ։ Նրանց համար աճուրդի միջին կշռված գնի եկամտաբերությունը տատանվել է 9,86%-ից մինչև 9,96%, իսկ տարեկան արժեկտրոնային եկամուտը` 8%-ից մինչև 12,50%:
Հայկական դրամով պարտատոմսերի ընթացիկ եկամտաբերությունը, կախված մարման ժամկետից, կազմում է շուրջ 10%: Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ երկրում շարունակվում է գնանկումը, սա ինքնին շահավետ ներդրում է։ Ընդ որում, բացի կտրոնային եկամուտից, դուք կարող եք գումար վաստակել գնի տարբերությունից։ Օրինակ՝ 2033 թվականի սեպտեմբերին մարման ժամկետով պետական պարտատոմսերը նախորդ տարվա հունիսի կեսերից թանկացել են գրեթե 7,0%-ով։
Ներդրումային գաղափար․ Vertex Pharmaceuticals դեղագործական ընկերության ներուժը
Դեղագործական Vertex Pharmaceuticals Inc. (NASDAQ: VRTX) ընկերությունը համբավ ձեռք բերեց որպես կիստոզային ֆիբրոզի բուժման դեղամիջոց արտադրող: Այնուամենայնիվ, այժմ այն արագորեն ընդլայնում է իր պորտֆելը և մուտք է գործում նոր շուկաներ: Այսպիսով, ներդրողները կարող են գումար վաստակել դրա հետ մեկտեղ՝ այս թողարկողի արժեթղթերի վրա:
Vertex Pharmaceuticals-ի կիստոզային ֆիբրոզի պորտֆելը անցյալ տարի բերել է մոտ 10 միլիարդ դոլար, սակայն ընկերությունը տարիներ շարունակ աշխատել է իր պորտֆելը դիվերսիֆիկացնելու ուղղությամբ՝ նվազեցնելու իր կախվածությունը դեղերի միայն մեկ խմբի վրա: Մասնավորապես, այն մշակում է ոչ ափիոնային ցավազրկող դեղամիջոցներ, որոնք արդեն խոստումնալից արդյունքներ են ցույց տվել կլինիկական փորձարկումներում:
VX-548-ը ոչ ափիոնային դեղամիջոց է, որն ունի առողջապահական արդյունաբերությունը զգալիորեն փոխակերպելու ներուժ՝ թույլ տալով հիվանդներին կառավարել ցավը՝ առանց ափիոնային կախվածության: Ընկերությունը նախատեսում է այս տարի հայտ ներկայացնել FDA-ի թեկնածուի հաստատման համար: Իր գագաթնակետին, Vertex Pharmaceuticals-ի VX-548 նախագծերը կարող են 5 միլիարդ դոլար տարեկան եկամուտ բերել, ինչը ընկերության ընթացիկ տարեկան հասույթի կեսն է:
Բացի այդ, հսկան վերջերս ձեռք բերեց Alpine Immune Sciences-ը, որը դեղամիջոց է մշակում IgA նեֆրոպաթիայի՝ երիկամների քրոնիկ հիվանդությունը բուժելու համար: Ապրիլին հայտնի դարձավ CRISPR Therapeutics — Casgevy-ի հետ նրա համատեղ նախագծի մասին։
FDA-ն հաստատել է այս դեղամիջոցը որպես բուժում փոխներարկումից կախված բետա թալասեմիայի համար (հիվանդություն, որը պահանջում է անընդհատ արյան փոխներարկում): Նախկինում այն սկսեցին օգտագործել մանգաղաբջջային սակավարյունության դեմ պայքարելու համար։
Նոր զարգացումները կօգնեն Vertex Pharmaceuticals-ին ուժեղացնել իր հնարավորությունները: Այս տարի ընկերությունն ակնկալում է, որ եկամուտը կկազմի 10,55-10,75 միլիարդ դոլար՝ 8 տոկոս աճով: Ապրիլի 19-ին կայացած աճուրդում VRTX-ի բաժնետոմսերն արժեն 394,28 դոլար: Հիշեցնում ենք, որ դրանք կարող եք ձեռք բերել Freedom Broker-ի հավելվածի միջոցով։
