Հայաստանի վիճակագրական կոմիտեի 2025 թվականի հունվարի տվյալների համաձայն՝ երկրի տարածքում գործել է 69,271 կազմակերպություն, որոնցում գրանցված է եղել ընդհանուր առմամբ 768,374 աշխատող։ Այս կազմակերպություններում աշխատողների միջին ամսական աշխատավարձը կազմել է 278,294 ՀՀ դրամ, ինչը բավականին կարևոր ցուցանիշ է՝ գնահատելու տնտեսության ընդհանուր աշխուժությունը և եկամուտների մակարդակը։
Թեև թվով գերակշռող են եղել փոքր կազմակերպությունները, աշխատողների մեծ մասը կենտրոնացված է եղել միջին և խոշոր չափերի կազմակերպություններում, ինչն էլ, իր հերթին, նպաստել է ընդհանուր աշխատավարձերի բարձր մակարդակին։
Փոքր կազմակերպություններում աշխատողների մասնաբաժինը և վարձատրությունը
Հայաստանում գործող կազմակերպությունների զգալի մեծամասնությունը՝ 57,993-ը, ունեցել է ընդամենը 1-9 աշխատող։ Սա կազմում է բոլոր կազմակերպությունների 84 տոկոսը։ Սակայն, չնայած քանակական գերակայությանը, այս կազմակերպություններում աշխատել է միայն 145,543 մարդ, այսինքն՝ բոլոր գրանցված աշխատողների մոտ 19 տոկոսը։ Փոքր կազմակերպությունների յուրաքանչյուրում միջինում աշխատել է 3 աշխատող, իսկ ամսական միջին աշխատավարձը կազմել է 136,466 դրամ, ինչը զգալիորեն ցածր է երկրի միջին ցուցանիշից։ Սա վկայում է այն մասին, որ փոքր բիզնեսը շարունակում է պայքարել ոչ միայն աշխատաշուկայի մրցակցային պայմանների, այլև սահմանափակ ֆինանսական հնարավորությունների հետ։
Միջին չափի կազմակերպությունների դիրքը և ֆինանսական հնարավորությունները
Միջին չափի կազմակերպությունների թվին են պատկանել այն կառույցները, որոնք ունեցել են 10-49 աշխատող։ Այս տեսակի կազմակերպությունների թիվը կազմել է 8,906 կամ ընդհանուր կազմակերպությունների մոտ 13 տոկոսը։ Դրանցում գրանցված է եղել 187,311 աշխատող, որը համարժեք է աշխատողների ամբողջական թվի 24 տոկոսի։ Նման կազմակերպություններում միջինում աշխատել է 21 մարդ, իսկ միջին աշխատավարձը կազմել է 243,058 դրամ։ Տեսանելի է, որ աշխատավարձի մակարդակը սկսում է աճել արդեն այս փուլում՝ համեմատած փոքր կազմակերպությունների հետ, ինչը վկայում է ավելի կայուն ֆինանսական հենքի և կազմակերպչական կառույցի առկայության մասին։
Խոշոր կազմակերպությունների կենտրոնացված ազդեցությունը
Ավելի խոշոր՝ 50-249 աշխատող ունեցող կազմակերպությունների թիվը եղել է 2,043 կամ 3 տոկոս։ Այս կազմակերպություններում աշխատել է 189,438 մարդ, ինչը կազմում է ընդհանուր աշխատողների մոտ 25 տոկոսը։ Դրանցում միջին աշխատակազմը կազմել է 93 մարդ, իսկ միջին աշխատավարձը՝ 290,092 դրամ։ Այս չափի կազմակերպություններն արդեն սովորաբար ունեն զարգացած կառավարման համակարգ, հստակ բաժանված բաժիններ և արտադրողականության բարձր մակարդակ, ինչը նույնպես անդրադառնում է աշխատավարձերի բարձր մակարդակի վրա։
Ի վերջո, 250 և ավելի աշխատող ունեցող կազմակերպությունների թիվը կազմել է ընդամենը 329, ինչը համարժեք է 0 տոկոսին՝ վիճակագրական կլորացմամբ, սակայն այդ փոքր թվով կազմակերպություններում աշխատել է 246,082 մարդ՝ գրեթե աշխատողների մեկ երրորդը։ Այս կազմակերպությունների յուրաքանչյուրում միջինում աշխատել է 748 մարդ, իսկ ամսական միջին աշխատավարձը կազմել է 379,916 դրամ, ինչը ամենաբարձր ցուցանիշն է բոլոր խմբերից։ Սա ցույց է տալիս, որ խոշոր գործատուները՝ թե՛ պետական, և թե՛ մասնավոր, իրենց մոտ կենտրոնացրել են թե՛ աշխատուժը, և թե՛ ֆինանսական հոսքերը։
Պետական հատվածի կառուցվածքը և աշխատավարձային մակարդակները
Այս ընդհանուր պատկերը նկատելիորեն փոփոխվում է, երբ առանձին դիտարկում ենք պետական և ոչ պետական հատվածները։ Պետական հատվածում 2025 թվականի հունվարի դրությամբ գործել է 3,575 կազմակերպություն, որոնցում գրանցվել է 219,283 աշխատող։ Այս հատվածում միջին աշխատավարձը կազմել է 218,981 դրամ, ինչը ցածր է ընդհանուր միջինից և զգալիորեն զիջում է մասնավոր հատվածի ցուցանիշներին։
Պետական կազմակերպություններից 370-ը եղել են փոքր՝ 1-9 աշխատող ունեցող, և կազմել են պետական կառույցների ընդամենը 12 տոկոսը։ Այս կազմակերպություններում աշխատել է 2,181 մարդ, ինչը կազմում է պետական աշխատողների ընդհանուր թվի ընդամենը 1 տոկոսը։ Աշխատողների միջին թիվը կազմել է 6, իսկ ամսական միջին աշխատավարձը՝ 145,164 դրամ։ Սա կարելի է դիտարկել որպես պետական համակարգում առավել սահմանափակ գործառույթներ իրականացնող կամ տեղային կառույցներ ունեցող կազմակերպությունների հատված։
Պետական կազմակերպությունների մեծ մասը՝ 2,158-ը կամ 60 տոկոսը, ունեցել է 10-49 աշխատող։ Այս կազմակերպություններում գրանցվել է 59,208 աշխատող, ինչը կազմում է պետական աշխատողների 27 տոկոսը։ Այս կազմակերպություններում միջինում աշխատել է 27 մարդ, իսկ ամսական միջին աշխատավարձը կազմել է 146,604 դրամ։
Միջինից մեծ պետական կազմակերպությունների թվում՝ 944 կազմակերպություն ունեցել է 50-249 աշխատող, ինչը կազմում է պետական հատվածի 27 տոկոսը։ Դրանցում գրանցված է եղել 81,110 աշխատող (37 տոկոս), որոնց միջին աշխատավարձը կազմել է 193,427 դրամ։
Առավել մեծ պետական կազմակերպությունների թիվը կազմել է ընդամենը 103, սակայն դրանք իրենց մոտ կենտրոնացրել են 76,784 աշխատող, ինչը համարժեք է պետական հատվածի գրեթե 35 տոկոսի։ Այս խմբում միջին աշխատավարձը եղել է ամենաբարձրը՝ 303,882 դրամ, ինչը մոտ է մասնավոր խոշոր գործատուների առաջարկած աշխատավարձերին։
Ոչ պետական հատվածի գերակշիռ ազդեցությունը աշխատաշուկայում
Հակառակ պատկերն է տեսնում ոչ պետական հատվածում, որտեղ գործել է 65,696 կազմակերպություն՝ ընդհանուր գրանցված 549,091 աշխատողով։ Այս հատվածում միջին աշխատավարձը կազմել է 301,982 դրամ, ինչը զգալիորեն գերազանցում է պետական հատվածի ցուցանիշը։
Ոչ պետական հատվածում ևս կազմակերպությունների գերակշիռ մասը՝ 57,623-ը կամ 88 տոկոսը, ունեցել է 1-9 աշխատող։ Չնայած թվային գերակշռությանը, այս կազմակերպություններում աշխատել է միայն 143,362 մարդ (26 տոկոս), և աշխատավարձը կազմել է 136,334 դրամ։ Միջինից մեծ կազմակերպություններում (10-49 աշխատող) գրանցվել է 128,103 աշխատող, որոնց միջին աշխատավարձը կազմել է 287,638 դրամ։
Խոշոր մասնավոր կազմակերպությունները՝ որոնցում աշխատել է 250 և ավել մարդ, եղել են ընդամենը 226, սակայն այդ կազմակերպություններում գրանցվել է 169,298 աշխատող կամ ոչ պետական աշխատողների 31 տոկոսը։ Նրանց միջին աշխատավարձը կազմել է 414,401 դրամ, որը հանդիսանում է Հայաստանի աշխատաշուկայի ամենաբարձր ցուցանիշներից մեկը։
