TikTok-ը, համաշխարհային ամենահայտնի սոցիալական մեդիա հարթակներից մեկը, հայտնվել է ծանր իրավական ճնշումների տակ, քանի որ ավելի քան տասներկու նահանգներ և Կոլումբիայի շրջանը դատական հայցեր են ներկայացրել ընկերության դեմ:
Հայցերը մեղադրում են TikTok-ին երիտասարդների հոգեկան առողջությանը վնաս հասցնելու համար՝ պնդելով, որ հարթակի դիզայնը երեխաների համար կախվածություն առաջացնող է և ունի դոփամին առաջացնող ալգորիթմներ՝ հատուկ նպատակ ունենալով նրանց ավելի երկար պահել հարթակում:
TikTok-ի դիզայնը և ալգորիթմները՝ թաքնված վտանգներ երիտասարդների համար
Հայցերի կենտրոնում գտնվում է TikTok-ի ալգորիթմը, որը գլխավորում է օգտատերերին առաջարկվող բովանդակությունը՝ նրանց հետաքրքրություններին համապատասխան: «Քեզ համար» հոսքը կազմվում է այնպես, որ օգտատերերը մշտապես տեսնեն նոր և նրանց հետաքրքրող բովանդակություն: Այս մեխանիզմը հատկապես վտանգավոր է երեխաների և դեռահասների համար, ովքեր դեռևս չեն կարողանում արդյունավետորեն վերահսկել իրենց վարքագիծը:
Հայցերի մեջ նշվում է, որ TikTok-ի ալգորիթմը գործում է որպես «դոպամին առաջացնող մեքենա», որը ձևավորվել է այնպես, որ օգտագործողներն անընդհատ թերթեն բովանդակությունը՝ չդադարեցնելով օգտագործումը: Այս բնույթը, ըստ հայցերի, առաջացնում է կախվածություն, ինչի արդյունքում երիտասարդներն անցկացնում են երկար ժամեր հարթակում, ինչը վատթարացնում է նրանց հոգեկան և ֆիզիկական առողջությունը: Պաշտոնական զեկույցներում նշվում է, որ դա կարող է հանգեցնել անհանգստության, դեպրեսիայի, մարմնի դիսմորֆիայի և այլ հոգեբանական խնդիրների:
TikTok-ի ազդեցությունը ֆինանսական շահույթի վրա
Կոլումբիայի շրջանի գլխավոր դատախազ Բրայան Շվալբը ընդգծում է, որ TikTok-ը «շահույթ է ստանում այն փաստից, որ այն կախվածություն է առաջացնում երիտասարդների մոտ»: Հարթակում օգտագործողների երկար ժամանակով պահելու արդյունքում TikTok-ը գեներացնում է մեծ գովազդային եկամուտներ: Սակայն, ըստ Շվալբի, դա նաև առաջացնում է վնասակար ազդեցություն երիտասարդների հոգեկան առողջության վրա:
TikTok-ը, չնայած պնդումներին, որ իր հարթակը ապահով է երեխաների համար, ունի շատ թույլ սահմանափակումներ, որոնք հեշտությամբ շրջանցվում են: Հարթակում 13 տարեկանից փոքր երեխաները չեն կարող գրանցվել, իսկ մինչև 18 տարեկանի համար որոշակի բովանդակություն սահմանափակված է: Սակայն, ըստ պաշտոնյաների, երեխաները հեշտությամբ շրջանցում են այդ սահմանափակումները՝ գրանցվելով որպես մեծահասակներ և օգտագործելով այն նույն գործիքներն ու ֆունկցիաները, որոնք նախատեսված են մեծահասակների համար:
Վիրտուալ տնտեսություն. TikTok-ի «գաղտնի» գործարքները
Հայցերը ներառում են նաև ֆինանսական գործարքներ, որոնք տեղի են ունենում հարթակի ներսում: TikTok-ը թույլ է տալիս օգտագործողներին գնել TikTok Coins՝ վիրտուալ արժույթ, և ուղարկել «Նվերներ» սթրիմերներին՝ TikTok LIVE-ի ժամանակ: Այս ֆունկցիան հնարավորություն է տալիս օգտատերերին ստանալ իրական գումարներ նվերների դիմաց: Սակայն ընկերությունը ստանում է 50% միջնորդավճար այս գործարքներից և չի գրանցվել որպես դրամական փոխանցումների իրականացնող ընկերություն՝ ԱՄՆ գանձապետական վարչությունում կամ այլ կառույցներում:
Ըստ պաշտոնական հայտարարությունների, դեռահասները հաճախ ենթարկվում են սեռական շահագործման TikTok LIVE-ի ընթացքում, ինչը հարթակին թույլ է տալիս գործել որպես «վիրտուալ գիշերային ակումբ»՝ առանց տարիքային սահմանափակումների: Այս ամենի արդյունքում հարթակը շահույթ է ստանում երիտասարդների շահագործումից:
Սոցիալական մեդիայի վրա դատական մարտահրավերների աճը
TikTok-ի դեմ ներկայացված հայցերը չեն առաջինը՝ կապված սոցիալական մեդիայի հարթակների ազդեցության հետ: Նախկինում ևս տարբեր նահանգներ հայցեր են ներկայացրել TikTok-ի և այլ տեխնոլոգիական ընկերությունների դեմ՝ պնդելով, որ դրանք վնասում են երեխաների հոգեկան առողջությունը: Այս գործերն ունեն նմանություն այն իրավական մարտահրավերների հետ, որոնք նախկինում ուղղված էին ծխախոտային և դեղագործական ընկերությունների դեմ:
Օրինակ, Տեխասի գլխավոր դատախազ Քեն Փաքստոնը նախորդ շաբաթ դատական հայց է ներկայացրել TikTok-ի դեմ՝ մեղադրելով ընկերությանը, որ այն կիսում և վաճառում է անչափահասների անձնական տվյալները: Նմանատիպ դատական գործերը ներառում են նաև Meta Platforms-ի (Facebook և Instagram-ի սեփականատեր) դեմ հայցեր՝ երեխաների հոգեկան առողջությանը վնաս հասցնելու վերաբերյալ:
TikTok-ի ապագան. Հնարավոր արգելք ԱՄՆ-ում
TikTok-ը բախվում է նաև այլ ազգային մարտահրավերների: Դաշնային օրենքով, որը ուժի մեջ է մտել այս տարվա սկզբին, TikTok-ը կարող է արգելվել ԱՄՆ-ում մինչև հունվարի կեսերը, եթե նրա չինական մայր ընկերությունը՝ ByteDance-ը, չվաճառի հարթակը մինչև այդ ժամկետը:
TikTok-ը և ByteDance-ը վիճարկում են այս օրենքը և ներկայումս դատավարություն են անցկացնում Վաշինգտոնում: Դատարանի որոշումը կարող է վճռորոշ լինել հավելվածի ապագայի համար ԱՄՆ-ում:
TikTok-ի դեմ ներկայացված դատական հայցերը ևս մեկ անգամ բացահայտում են սոցիալական մեդիայի հարթակների կախվածություն առաջացնող բնույթը և դրա վնասակար ազդեցությունը երիտասարդների վրա: Այս պայքարը նշանավորում է նոր փուլ սոցիալական մեդիայի հարթակների կարգավորման և դրանց վրա ազդող վնասների նկատմամբ պատասխանատվություն պահանջող պայքարում:
TikTok-ը, գտնվելով բազմաթիվ իրավական մարտահրավերների առաջ, կանգնած է ոչ միայն ֆինանսական, այլև հարթակի գոյատևման հարցում՝ ԱՄՆ-ում հնարավոր արգելքի հեռանկարում:
Աղբյուր՝ TIME
