ԱՄՆ-ում աղջիկը սիրահարվել է ChatGPT-ի հետ ստեղծած կերպարին. ինչ է տեղի ունեցել հետո. մանրամասները՝ ABNews.am կայքում
Ինչպես դառնալ ստեղծագործ առաջնորդ. հետևեք այս 8 խորհուրդներին. մանրամասները՝ ABNews.am կայքում
ԱՄՆ Գերագույն դատարանը հաստատել է TikTok-ի դեմ արգելքի որոշումը. մանրամասները՝ ABNews.am կայքում
Ինչ պետք է անել եկամուտներ հայտարարագիր ներկայացնելու համար. ՊԵԿ-ի պարզաբանումը. մանրամասները՝ ABNews.am կայքում
Հարկադիր կատարման ծառայությունը 694 մլն-ից ավելի գումար է վերականգնել
Ինչպիսի փոփոխություններ են տեղի ունեցել Հայաստանի ներմուծման ոլորտում. 2024թ. հունվար-նոյեմբեր. մանրամասները՝ ABNews.am կայքում
Էլեկտրամեքենաների և հիբրիդային մեքենաների վաճառքն ԱՄՆ-ում հասել են ռեկորդային 20 %-ի
Evocabank. 2024 թվականի ամփոփում. մանրամասները՝ ABNews.am կայքում
ՕՊԵԿ-ի զեկույցը. նավթի պահանջարկը 2026-ին նոր մակարդակի կհասնի. մանրամասները՝ ABNews.am կայքում
Ինչ է պատրաստվում փոխել Դոնալդ Թրամփը իր նախագահության առաջին իսկ օրը. մանրամասները՝ ABNews.am կայքում
«Տանը մենակ» ֆիլմի տունը վաճառվել է 5,5 միլիոն դոլարով
Եվրոպան 2024-ին սպառել է մոտ 313 միլիարդ խմ գազ
Հայաստանի հարկային եկամուտների 2024 թվականի արդյունքները. մանրամասները՝ ABNews.am կայքում
Չինաստանի բնակչությունը 2024-ին նվազել է 1,39 միլիոնով
Թուրքիայի բնակչության թիվը 2100-ին կնվազի՝ կազմելով 77 միլիոն
Ինչու է աշխարհում գործազրկության մակարդակը շարունակում մնալ պատմականորեն ցածր. մանրամասները՝ ABNews.am կայքում
Որքան հարկ են վճարում բուքմեյքերական ընկերությունները. ՀԵՏՔ. մանրամասները՝ ABNews.am կայքում
Վերականգնման վարկերի բանկը Հայաստանին կտրամադրի 26 մլն եվրո
Տնտեսական հավասարակշռության խախտում աճող դեֆիցիտի ֆոնին. մանրամասները՝ ABNews.am կայքում
Եկամուտների անհավասարությունը Հայաստանում. խավերի բաժանման պատկերը և դրա ծախսման հետևանքները. մանրամասները՝ ABNews.am կայքում

Չորս վերլուծական հոդված «Փաստ» օրաթերթից՝ Հայաստանի տնտեսական զարգացումների մասին

Հկտ 31, 2024 11:13
33
ADS

«Փաստ» օրաթերթը վերլուծել է Հայաստանի տնտեսական իրավիճակը՝ ներկայացնելով մի շարք ռիսկեր, որոնք սպառնում են կրճատել երկրի տնտեսական աճը և նույնիսկ հանգեցնել անկման: Ներկայացնում ենք հոդվածում շեշտված հիմնական թեմաները։

Տնտեսական աճը Հայաստանի համար՝ մարտահրավերների և ռիսկերի մեջ

Հայաստանի տնտեսական աճի շարունակականությունը ներառում է զգալի ռիսկեր, որոնք կարող են հանգեցնել անկման։ Հիմնական գործոններից են միջազգային տնտեսական տեղաշարժերը՝ մասնավորապես Ուկրաինայում պատերազմն ու Ռուսաստանի նկատմամբ պատժամիջոցները, որոնք ուղղակիորեն ազդում են Հայաստանի վրա՝ հաշվի առնելով Ռուսաստանի դերը որպես գլխավոր առևտրային գործընկեր։ Տարածաշրջանային գործընթացները և Հարավային Կովկասում էսկալացիայի հնարավորությունը նույնպես տնտեսական ռիսկային ֆոն են ստեղծում։

Բացի այդ, անարդյունավետ կառավարումը սահմանափակում է տնտեսության ներուժի օգտագործումը՝ բյուջետային միջոցների աննպատակ բաշխմամբ ու բիզնեսին աջակցող պայմանների բացակայությամբ։ Այս ամենին զուգահեռ հարկաբյուջետային քաղաքականության անհեռատեսությունը և ավելացված բյուրոկրատիան դժվարացնում են փոքր բիզնեսների գործունեությունը, որոնք ռիսկի տակ են հայտնվում՝ շուկայից դուրս մնալու վտանգի տակ։

Կենտրոնական բանկը 2024-ին վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը 7-րդ անգամ իջեցրեց՝ դարձնելով այն 7,25%՝ համեմատ Ռուսաստանի 21%-ի հետ, ինչը հայ տնտեսագետներին մտահոգում է։ Ռուսաստանում ռուբլու արժեզրկումը և գնաճը կարող են ավելացնել հայ արտահանողների համար ռիսկերը։ Այս համատեքստում ԿԲ-ն պետք է ապահովի քաղաքականության ճկունություն՝ արտաքին գործոնների պայմաններում խուսափելու համար հանկարծակի փոփոխություններից և տնտեսական անկայունությունից։

Հայաստանի հանքարդյունաբերության ոլորտի զարգացման ներուժն ու ԶՊՄԿ-ի առաջատար դիրքը հարկատուների շարքում

2024 թ. առաջին ինն ամիսներին Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատը (ԶՊՄԿ) Հայաստանի խոշոր հարկատուների ցանկում կրկին առաջինն է՝ վճարելով ավելի քան 30 միլիարդ դրամ, ինչը զգալիորեն գերազանցում է նախորդ տարվա նույն ժամանակաշրջանի ցուցանիշը: Ինչպես նշում է ԶՊՄԿ գլխավոր տնօրենի տեղակալ Վարդան Ջհանյանը, այս աճը պայմանավորված է հանքարդյունաբերության բնագավառի ցիկլիկ բնույթով, մետաղների գների բարձրացմամբ և վարչարարության բարելավմամբ։

Հանքարդյունաբերության ոլորտում ակնկալվող զարգացումները կապված են միջազգային շուկայում մետաղների պահանջարկի կայուն աճի հետ, ինչը հատկապես ակնառու է «կանաչ վերափոխման» համատեքստում: Ջհանյանի խոսքով՝ Հայաստանը մեծ ներուժ ունի ոլորտում և կարող է ավելի մեծ տնտեսական դերակատարում ստանձնել՝ նոր ներդրումներ ներգրավելով ու ծրագրեր իրականացնելով:

Այս ներուժն անհանգստացնում է նաև հարևան Ադրբեջանին, որը հետևողականորեն արշավ է սկսել Հայաստանի հանքարդյունաբերության ոլորտի դեմ: «Չնայած փոքր ծավալներին, հանքարդյունաբերությունը Հայաստանի տնտեսության կարևորագույն ոլորտներից է, և այդ պոտենցիալի վրա հիմնված աճը կարող է զգալի ազդեցություն ունենալ երկրի տնտեսական վիճակի վրա»,– նշում է Ջհանյանը։

Ոլորտի հարկերի 50%-ը բաժին է ընկնում երեք խոշոր կազմակերպությունների

Հայաստանի ՊԵԿ-ի հրապարակած տվյալների համաձայն, սննդամթերքի արտադրության ոլորտում 2024 թվականի հունվար-սեպտեմբերին երեք խոշորագույն ընկերությունները վճարել են շուրջ 14,6 մլրդ դրամ՝ ընդհանուր 30 մլրդ դրամ հարկային պարտավորությունների շրջանակում։ Ահա այդ երեք ընկերությունները՝

1. «Գրանդ Քենդի» — Հրուշակեղենի և պաղպաղակի արտադրությամբ զբաղվող այս ընկերությունը վճարել է 6,4 մլրդ դրամ հարկ, ընդգրկելով ոլորտի հարկերի 21 %-ը և գտնվում է խոշոր հարկատուների ցանկի 30-րդ տեղում։

2. «Աթենք» — Մսամթերքի արտադրությամբ զբաղվող «Աթենք» ընկերությունը վճարել է 5,4 մլրդ դրամ հարկ (18 %)՝ ցուցակում բարձրանալով 24 հորիզոնականով՝ հասնելով 38-րդ տեղին։

3. «Բաղրամյան» — Ալյուրի արտադրությամբ զբաղվող այս ընկերությունը վճարել է 2,8 մլրդ դրամ հարկ՝ ընդգրկելով ոլորտի հարկերի 9 %-ը և գտնվում է 85-րդ հորիզոնականում։

Այս երեք ընկերություններն իրենց ոլորտում նշանակալի դեր ունեն, ընդգրկելով սննդամթերքի արտադրության ոլորտի հարկերի գրեթե կեսը և լինելով լավագույն 100 խոշոր հարկատուների ցանկում։

Պետական Պարտքի Բարձր Աճ. Հայաստանը 2025 թ.-ին Հասնում է Ռիսկային Շեմին

Ֆինանսների նախարարի հայտարարության համաձայն՝ 2025 թվականին պետական պարտքը կկազմի ՀՆԱ-ի 53,5 տոկոսը, ինչը ռիսկային է Հայաստանի տնտեսության համար: Տնտեսագետ Թադևոս Ավետիսյանի կարծիքով՝ վերջին վեց տարիներին պետական պարտքը կրկնապատկվել է՝ հասնելով 12 միլիարդ դոլարի:

Արտաքին գործոնների, հատկապես ռուս-ուկրաինական պատերազմի ազդեցությամբ, Հայաստանի տնտեսությունը պահպանել է աճի բարձր տեմպեր, սակայն 2023 թվականի երկրորդ կիսամյակում տնտեսական ակտիվությունը զգալիորեն նվազել է:

Արտաքին գործոնների թուլացմամբ՝ ակնկալվում է ՀՆԱ-ի աճի նվազում մինչև 5,5 տոկոս, ինչը, տնտեսագետի կարծիքով, ռիսկային է՝ հաշվի առնելով տնտեսական կառուցվածքի կախվածությունը Ռուսաստանից և «ոսկու տենդից»: Տնտեսագետը նաև ընդգծում է գյուղատնտեսության և արդյունաբերության ոլորտների վատթարացող վիճակը, որին նպաստել են չարդարացված ծրագրերը և պետական քաղաքականության բացերը:

Ավետիսյանը նախազգուշացնում է՝ ազգային արժույթի արժեզրկման դեպքում պարտք-ՀՆԱ հարաբերակցությունը կարող է հասնել ռիսկային 60 տոկոսի շեմին՝ դառնալով տնտեսական խոր ճգնաժամի պատճառ։