Համաշխարհային տնտեսությունը ներկայումս բախվում է մի շարք խոչընդոտների, որոնք կարող են ոչ միայն ազդել գլոբալ շուկաների կայունության վրա, այլև անդրադառնալ տարածաշրջանային տնտեսությունների վրա, ներառյալ՝ Հայաստանի:
Տագնապալի միտումներ համաշխարհային տնտեսությունում
1. Գնաճի աճ և դրամական քաղաքականության խստացում
Վերջին տարիներին աշխարհի տարբեր երկրներում նկատվում է գնաճի կայուն աճ, ինչի հետևանքով կենտրոնական բանկերը դիմում են տոկոսադրույքների բարձրացման: Սա բերում է ոչ միայն վարկավորման նվազմանը, այլև սպառման նվազմանը, ինչը սպառնում է տնտեսական ակտիվության դանդաղմամբ:
2. Մատակարարման շղթաների խաթարում
COVID-19 համավարակից հետո սկսված մատակարարման շղթաների խնդիրները մինչ օրս չեն լուծվել: Նավթամթերքների, հումքի և պարենամթերքի ոլորտում առաջացած լոգիստիկ բարդությունները բարձրացնում են արտադրանքի գները:
3. Ուկրաինա-Ռուսաստան հակամարտության ազդեցությունը
Այս հակամարտությունն առաջացրել է լուրջ ճգնաժամ էներգետիկայի ոլորտում, հատկապես Եվրոպայում: Գազի և նավթի գների կտրուկ աճը խիստ ազդեցություն է թողնում արդյունաբերական հատվածի վրա:
4. Աշխատուժի պակաս և բնակչության ծերացում
Աշխարհի զարգացած երկրներում նկատվում է աշխատուժի պակաս, ինչը դանդաղեցնում է արտադրողականությունը: Այս երևույթը հատկապես տեսանելի է Եվրոպայում և Ճապոնիայում:
5. Կլիմայական փոփոխությունների ազդեցություն
Բնապահպանական խնդիրները և կլիմայական աղետները, ինչպիսիք են երաշտները և ջրհեղեղները, մեծացնում են ռիսկերը պարենային անվտանգության և գյուղատնտեսության համար:
Հնարավոր ազդեցությունները Հայաստանի վրա
1. Արտահանման դժվարություններ
Համաշխարհային շուկաների անկայունության պայմաններում Հայաստանի արտահանման հիմնական ուղղություններում՝ ԵԱՏՄ և ԵՄ երկրներ, կարող են առաջանալ պահանջարկի նվազման խնդիրներ:
2. Գների աճ ներքին շուկայում
Միջազգային շուկայում գների տատանումները, հատկապես էներգակիրների ոլորտում, կարող են ուղղակիորեն բարձրացնել ներմուծվող ապրանքների գները Հայաստանում:
3. Փոխարժեքի անկայունություն
Համաշխարհային ֆինանսական շուկաների անկայունությունը կարող է ազդել դրամի փոխարժեքի վրա, ինչը կնվազեցնի ներդրումների և սպառման մակարդակը:
4. Հումքի մատակարարման խնդիրներ
Մատակարարման շղթաների խնդիրները կխոչընդոտեն արտադրական հատվածի գործունեությունը, հատկապես այնպիսի ոլորտներում, որոնք կախված են ներմուծումից:
Հնարավոր լուծումներ և քայլեր
1. Տնտեսական դիվերսիֆիկացիա
Հայաստանը պետք է զարգացնի նոր արտահանման շուկաներ և խթանի տեղական արտադրությունը՝ ներմուծումից կախվածությունը նվազեցնելու համար:
2. Գյուղատնտեսության արդյունավետության բարձրացում
Պարենային անվտանգության ապահովման համար կարևոր է ներդրումներ կատարել գյուղատնտեսական նոր տեխնոլոգիաների և կլիմայական պայմաններին հարմարեցված մշակաբույսերի զարգացման մեջ:
3. Ներգրավում միջազգային ներդրումների
Հայաստանը կարող է օգտագործել իր ռազմավարական դիրքը և առաջարկել հատուկ արտոնություններ ներդրողներին՝ միջազգային կապիտալ ներգրավելու համար:
4. Տեխնոլոգիական առաջընթաց և նորարարություն
Տեխնոլոգիաների և ստարտափ ոլորտի խթանումը կարող է դառնալ Հայաստանի տնտեսության նոր շարժիչ ուժը՝ անկախություն ապահովելով գլոբալ տնտեսական ազդեցություններից:
***
Համաշխարհային տնտեսության ներկայիս տագնապալի միտումները կարող են լուրջ մարտահրավերներ ստեղծել Հայաստանի համար: Սակայն, եթե կառավարությունն ու մասնավոր սեկտորը համատեղեն ջանքերը՝ օգտագործելով խելացի տնտեսական ռազմավարություններ, հնարավոր է զերծ մնալ գլոբալ ճգնաժամի բացասական հետևանքներից և ապահովել կայուն աճ:
