10 կարևոր քայլ՝ ինչպե՞ս պաշտպանել ձեր ուղեղը քրոնիկական հիվանդություններից և սթրեսից
Մեր ուղեղը մեր ամենակարևոր օրգաններից մեկն է, և նրա առողջության վրա ազդում են ինչպես մեր առօրյա սովորությունները, այնպես էլ ընդհանուր կենսակերպը։ Հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ ուղեղի առողջության վրա բացասական ազդեցություն ունեցող գործոններից շատերը հնարավոր է վերահսկել և նույնիսկ նվազեցնել՝ ընդունելով առողջ վարքագիծ։ Ամերիկյան հարցման համաձայն՝ 87%-ը մտահոգված է տարիքային հիշողության կորստով, բայց միայն 32%-ն է վստահ, որ հնարավոր է քայլեր ձեռնարկել՝ այդ վտանգը նվազեցնելու համար։ Նյարդաբանները վստահ են՝ ուղեղի առողջությունը պահպանելը իրական և հնարավոր է։ Ստորև ներկայացնում ենք մի շարք արդյունավետ միջոցներ, որոնք կարող են ձեզ օգնել բարելավել ճանաչողական ֆունկցիաներն ու կանխել ուղեղի հետագա անկումը։ 1. Կառավարեք ձեր քրոնիկական հիվանդությունները Արյան բարձր ճնշումը, բարձր խոլեստերինը կամ շաքարախտը կարող են զգալիորեն վնասել ուղեղի արյունատար անոթները՝ մեծացնելով ինսուլտի և դեմենցիայի հավանականությունը։ Հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ օրինակ՝ 40-60 տարեկանում հիպերտոնիա ունեցող մարդիկ իրենց 70-ական, 80-ական և 90-ականներում զգալիորեն ավելի վատ ճանաչողական ֆունկցիաներ են դրսևորում։ Բարձր LDL (վատ խոլեստերին) մակարդակը և HDL (լավ խոլեստերին) ցածր մակարդակը նույնպես կարող են նպաստել Ալցհեյմերի հիվանդությանը բնորոշ ամիլոիդային թիթեղների առաջացմանը։ Ուստի չափազանց կարևոր է ժամանակին վերահսկել ձեր առողջական վիճակը։ Եթե ունեք այսպիսի խնդիրներ, աշխատեք ձեր բժշկի հետ՝ ստեղծելով բուժման հստակ պլան։ Նախնական շրջանում բուժումը կարող է կանխել լուրջ բարդությունները։ 2. Մարզվեք ամեն օր 30 րոպե Ֆիզիկական ակտիվությունը ոչ միայն օգնում է մարմնի առողջությանը, այլև խթանում է ուղեղի աշխատանքը։ Մարզումները բարելավում են ճանաչողական գործընթացները, մեծացնում ուղեղի կեղևի հաստությունը, ինչը կարևոր է մտածողության, զգացմունքների և լեզվական հմտությունների համար։ Նյարդաբանները խորհուրդ են տալիս զբաղվել վարժություններով շաբաթական 3-5 անգամ։ Ինչպիսի մարզում էլ ընտրեք՝ քայլել, լողալ, հեծանիվ վարել, կամ նույնիսկ յոգա, դա դրական ազդեցություն կունենա ձեր ուղեղի վրա։ 3. Բավարար քուն՝ ուղեղի առողջության պահպանման համար Քնի պակասը ճանաչողական անկման և դեմենցիայի կարևոր գործոն է։ Հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ նրանք, ովքեր քնում են 6 ժամից պակաս, մեծանում է դեմենցիայի զարգացման հավանականությունը։ Ուստի փորձեք հետևել քնի հիգիենային՝ խուսափելով քնելուց առաջ կոֆեինից, ալկոհոլից և էլեկտրոնիկայից։ 4. Ընդունեք առողջ սննդակարգ Միջերկրածովյան դիետան հայտնի է իր դրական ազդեցությամբ ուղեղի առողջության վրա։ Այն ներառում է մրգեր, բանջարեղեն, ձավարեղեն, ձուկ, ընկույզ և առողջ ճարպեր։ Հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ այս սննդակարգը նվազեցնում է ինսուլտի և ճանաչողական անկման ռիսկը։ Կրճատեք տրանս ճարպերի և աղի օգտագործումը, որոնք բացասաբար են ազդում ուղեղի աշխատանքի վրա։ 5. Մտավոր մարզումներով զբաղվեք Ուղեղի համար անհրաժեշտ են խթանող զբաղմունքներ՝ հիշողությունը պահպանելու և ճանաչողական հմտությունները զարգացնելու համար։ Նյարդաբանները խորհուրդ են տալիս լուծել պազլներ, սուդոկու, սովորել նոր լեզու կամ զբաղվել երաժշտությամբ։ Սակայն կարևոր է, որ այդ զբաղմունքը լինի հետաքրքիր և մեղմ բարդություն ներկայացնի։ 6. Սոցիալական ակտիվություն՝ ուղեղի համար Ուղեղի առողջության համար շատ կարևոր է մնալ սոցիալապես ակտիվ։ Սոցիալական կապերը նպաստում են ուշադրության և հիշողության հետ կապված նյարդային ցանցերի ամրապնդմանը։ Շփվեք ընկերների հետ, միացեք խմբակների, մասնակցեք հասարակական միջոցառումներին կամ նույնիսկ հեռախոսով զրուցեք սիրելիների հետ։ 7. Խուսափեք վնասակար սովորություններից Ծխելը և ալկոհոլի ավելցուկային օգտագործումը վնասում են ուղեղը։ Դրանք նպաստում են ինսուլտի, դեմենցիայի և ճանաչողական անկման առաջացմանը։ Եթե այս սովորություններից ազատվելը դժվար է, դիմեք մասնագետի։ 8. Պաշտպանվեք շրջակա միջավայրի աղտոտվածությունից Օդի աղտոտվածությունը ևս բացասական ազդեցություն ունի ուղեղի վրա։ Հետևեք ձեր տարածքի օդի որակին և անհրաժեշտության դեպքում կրեք N95 դիմակներ՝ նվազեցնելով վնասակար նյութերի ազդեցությունը։ 9. Նվազեցրեք սթրեսը Քրոնիկական սթրեսը վնասակար է ճանաչողական առողջության համար։ Փորձեք զբաղվել մեդիտացիայով, յոգայով կամ հանգստացնող այլ միջոցառումներով, որոնք կօգնեն ձեզ կառավարել սթրեսը։ 10. Կառուցեք առողջ ապրելակերպ Ուղեղի առողջությունը պահպանելու համար անհրաժեշտ է հավասարակշռված և բազմակողմանի կյանք վարել։ Սննդի, ֆիզիկական և մտավոր ակտիվության, սոցիալական կապերի ու վնասակար գործոնների նվազեցման համադրությունը կարող է երկարաժամկետ ազդեցություն ունենալ ձեր ուղեղի առողջության վրա։ Այս խորհուրդները հետևելով՝ դուք կկարողանաք ոչ միայն պահպանել ձեր ուղեղի առողջությունը, այլև ապրել երկար ու որակյալ կյանք՝ լի ակտիվ և արդյունավետ օրերով։