Հայաստանում գործում է 17 բանկ ՝ 500-ից ավելի մասնաճյուղերով ողջ հանրապետությունում։ Միևնույն ժամանակ, չկան առևտրային բանկեր, որոնցում պետությունը հանդես կգա որպես վերահսկիչ բաժնետեր երկրում։ Ակտիվներով Հայաստանի ամենամեծ բանկը Ամերիաբանկն է, որը պատկանում է գործարար Ռուբեն Վարդանյանին, ով 2021 թվականին ռուսական Forbes-ի ցուցակում էր ՝ $1 մլրդ կարողությամբ։Միջազգային վարկանիշային գործակալություններից (S&P, Fitch, Moody’s) հայկական բանկերի ստացած բոլոր վարկանիշները պատկանում են սպեկուլյատիվ կատեգորիային, ինչը ենթադրում է ավելի բարձր վարկային ռիսկ ՝ համեմատած ներդրումների կատեգորիայի։ Վերջին 25 տարիների ընթացքում երկրի ոչ մի բանկ սնանկության գործընթաց չի ունեցել,- նշել է «Ֆինարմ» ասոցիացիայի (որը միավորում է տեղական ֆինանսական շուկայի մասնակիցներին) տնօրեն Կարեն Զաքարյանը։ 1990-ականներին, երբ բանկային շուկայում գործում էր գրեթե 100 բանկ, Կենտրոնական բանկը վերականգնեց բանկային համակարգը և «մաքրեց» շուկան,- ասում է նա։
Դրանից հետո ներդրվեցին կորպորատիվ կառավարման սկզբունքները, որոնց համաձայն սեփականատերերը «առանձնացված են կազմակերպության առօրյա կառավարումից», իսկ խորհրդի նախագահի և տնօրենների խորհրդի պաշտոնները չեն կարող զբաղեցնել նույն անձը,- ավելացնում է Զաքարյանը։Ակտիվների առումով բանկային հատվածը բարձր կենտրոնացված է. երեք բանկերին (Ամերիաբանկ, Հայբիզնեսբանկ և Արդշինբանկ) տարեսկզբի դրությամբ բաժին է ընկել ամբողջ ոլորտի ակտիվների ավելի քան մեկ երրորդը։ Միաժամանակ, ինչպես նշում է Զաքարյանը, երկրի բանկերից ոչ մեկը շուկայի որևէ հատվածում 25%-ից ավելի չի տիրապետում։
Հայկական բանկերի համակարգային առանձնահատկությունների թվում, որը Fitch-ը ընդգծեց մարտին, ցածր շահութաբերությունն է. 2021 թվականի վերջին ոլորտում զուտ տոկոսային մարժան 4% էր։ Միաժամանակ գործակալությունը նշել է բանկային ակտիվների բարձր որակը (հունվարին ժամկետանց վարկերի տեսակարար կշիռը կազմել է 1,7%), վստահելի իրավիճակ կապիտալի և իրացվելիության չափանիշների առումով։
Չնայած դրան, մայիսին S&P Global Ratings-ը նշել էր, որ Հայաստանի բանկային հատվածի համար Ուկրաինայում Ռուսաստանի «հատուկ գործողության» հետևանքների տնտեսական ռիսկերը, ամենայն հավանականությամբ, կավելանան (10 բալանոց սանդղակով, որտեղ 10-ը վատագույն վարկանիշն է. այժմ գործակալությունը բանկային հատվածի երկրների ռիսկերը գնահատում է 8 միավորով)։ Ոլորտի թույլ կողմը գործակալությունը անվանում է իրավիճակը վարկային ռիսկերով ՝ հաշվի առնելով մանրածախ վարկառուներին և ընկերություններին տրված արտարժույթով վարկերի բարձր տեսակարար կշիռը (առաջին եռամսյակի վերջում ՝ 45%)։ Վարկառուների հաշվին, որոնց բիզնեսը կապված է Ռուսաստանի հետ, ժամկետանց վարկերի մասնաբաժինը կարող է աճել։ Տոկոսային մարժայի նվազումը և ռիսկի արժեքի բարձրացումը ճնշում կգործադրեն ոլորտի շահութաբերության վրա:
Քանի որ դուք կարող եք Հայաստան մեկնել ռուսական ներքին անձնագրով, երկիրը դարձել է ռուս տեղափոխողների ամենասիրված ուղղություններից մեկը, որի արդյունքում բացվել են ավելի քան 80000 նոր հաշիվներ,- շարունակում է Զաքարյանը։ Միաժամանակ նա նշում է, որ որոշ բանկեր սկսել են սահմանափակել օտարերկրացիների համար հաշիվների բացումը ռիսկերի կառավարման ընթացակարգերի շրջանակներում։ Սակայն հայկական բանկերի երկրորդական պատժամիջոցների տակ ընկնելու ռիսկերը, նրա գնահատմամբ, նվազագույն են. համապատասխանության ընթացակարգերի առումով բանկերը «վերապատրաստվել» են Իրանի պատժամիջոցներից հետո,- եզրափակում է Զաքարյանը։
Վարկանիշում հայտնված բանկերը դասավորված են ըստ վարկանիշների. նրանք, ովքեր ավելի շատ վարկանիշներ ունեն և ավելի բարձր են, ավելի բարձր տեղ են զբաղեցնում: Եթե բանկերն ունեն նույն մակարդակի վարկանիշների նույն քանակությունը, ապա դրանք դասակարգվում են ՝ կախված ակտիվների չափից: Վարկանիշ չունեցող բանկերը դասակարգվում են ըստ իրենց ակտիվների չափի: Վարկանիշների բացակայությունը չի նշանակում, որ բանկերը վստահելի չեն, դա նշանակում է, որ ոչինչ հայտնի չէ դրանց հուսալիության մասին։ Ակտիվները նշված են 2022 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ և փոխարկվում են ռուբլու նույն օրը փոխարժեքով: Տվյալների նախնական հավաքագրումն իրականացրել է Expert RA վարկանիշային գործակալությունը։
1. Ամերիաբանկ
Ակտիվները ՝ 1096 մլրդ ՀՀ դրամ (170 մլրդ ռուբլի) Ամերիաբանկն ակտիվների ծավալով Հայաստանի ամենամեծ բանկն է։ Այն ունիվերսալ բանկ է, որը ծառայություններ է առաջարկում կորպորատիվ և մանրածախ հաճախորդներին: Բանկի արտադրանքը ներառում է ինչպես դասական բանկային վարկեր, այնպես էլ ավանդներ և ներդրումային ծառայություններ:
2. Արդշինբանկ
Ակտիվներ ՝ 1010 մլրդ ՀՀ դրամ (156 մլրդ ռուբլի)
Արդշինբանկը Հայաստանի խոշորագույն ունիվերսալ բանկերից է։ Բանկը կենտրոնացած է խոշոր կորպորատիվ հաճախորդների ֆինանսավորման վրա, առաջին հերթին Հայաստանի և նրա էներգետիկ ոլորտի ռազմավարական ոլորտներում, ինչպես նաև փոքր և միջին բիզնեսի վարկավորման վրա: Բանկը լիցենզիա ստացել է ՀՀ կենտրոնական բանկից 2003թ. Արդշինբանկն ունի մասնաճյուղային լայն ցանց ՝ 60 մասնաճյուղ Երևանում և Հայաստանի մարզերում:
3. ԱԿԲԱ Բանկ
Ակտիվներ ՝ 547 մլրդ ՀՀ դրամ (84,9 մլրդ ռուբլի)
ACBA-ն Հայաստանի չորրորդ խոշոր բանկն է։ Բանկը մասնագիտացած է գյուղատնտեսության, մանրածախ առևտրի և փոքր ու միջին բիզնեսի վարկավորման մեջ:
4. Ինեկոբանկ
Ակտիվները ՝ 427 մլրդ ՀՀ դրամ (66,3 մլրդ ռուբլի)
Ինեկոբանկը հիմնադրվել է 1996 թվականին երկու հայ գործարարների ՝ Ավետիս Բալոյանի և Կարեն Սաֆարյանի կողմից։ Բանկն առաջարկում է բանկային ծառայությունների ամբողջական շրջանակ, ներառյալ թվային բանկային ծառայություններ ֆիզիկական և կորպորատիվ հաճախորդների համար:
5. Կոնվերս Բանկ
Ակտիվները ՝ 378 մլրդ ՀՀ դրամ (58,7 մլրդ ռուբլի)
Կոնվերս Բանկն առաջարկում է տարբեր ծառայություններ ֆիզիկական և իրավաբանական անձանց ՝ ներկայացված 35 մասնաճյուղերով Երևանում և մարզերում: Բանկը ստեղծվել է 1993 թվականին «Հյուսիսային Արմենիա» բաժնետիրական բանկի հիման վրա։ 2007 թվականին 95 տոկոս բաժնեմասը գնել է հայազգի արգենտինացի գործարար Էդուարդո Էռնեկյանը։
6. Հայէկոնոմբանկ
Ակտիվները ՝ 360 մլրդ ՀՀ դրամ (55,9 մլրդ ռուբլի)
Հայէկոնոմբանկը (ամբողջական անվանումը ՝ Տնտեսական զարգացման հայկական բանկ) ստեղծվել է 1991 թվականին ԽՍՀՄ Բնակարանային և սոցիալական ապահովության բանկի հանրապետական մասնաճյուղի հիման վրա։ Հայաստանի պետական բանկերից այն առաջինն էր, որ վերածվեց բաժնետիրական բանկի։ Հայէկոնոմբանկը գործում է որպես ունիվերսալ վարկային կազմակերպություն։ 2002 թվականից բանկի բաժնետոմսերը շրջանառվում են Հայաստանի ֆոնդային բորսայում:
7․ Հայբիզնեսբանկ
Ակտիվները ՝ 823 մլրդ ՀՀ դրամ (127,7 մլրդ ռուբլի)
Հայբիզնեսբանկը Հայաստանի երեք խոշորագույն բանկերից մեկն է։ Բանկը մասնագիտացած է կորպորատիվ հաճախորդների ոլորտում, սակայն վերջին տարիներին ակտիվորեն զարգացնում է մանրածախ բիզնեսը: Հայբիզնեսբանկը հիմնադրվել է 1991 թվականին որպես բաժնետիրական բանկ, նույն թվականին ստացել է Կենտրոնական բանկի լիցենզիա։
8․ Արմսվիսբանկ
Ակտիվները ՝ 398 մլրդ ՀՀ դրամ (61,8 մլրդ ռուբլի)
Armswissbank-ը հիմնադրվել է 2004 թվականին ժամացույցների ընկերության համասեփականատեր Franck Muller Watchland-ի, հայազգի գործարար Վարդան Սիրմակեսի կողմից։ Բանկը զարգացնում է երեք ոլորտներ ՝ կորպորատիվ վարկավորում, ներդրումային բիզնես և մասնավոր բանկինգ: Այն մասնագիտացած չէ հաճախորդների զանգվածային մանրածախ սպասարկման մեջ:
9․ ՎՏԲ (Հայաստան)
Ակտիվները ՝ 362 մլրդ ՀՀ դրամ (56,2 մլրդ ռուբլի)
ՎՏԲ (Հայաստան) ռուսական ՎՏԲ բանկի 100%-անոց դուստր ընկերությունն է։ Սա ունիվերսալ բանկ է, որը հաճախորդին տրամադրում է մի շարք բանկային ծառայություններ:
10․ Արարատբանկ
Ակտիվները ՝ 268 մլրդ ՀՀ դրամ (41,6 մլրդ ռուբլի)
Արարատբանկը ստեղծվել է Հայկապ Բանկի վերակազմակերպման արդյունքում, որը Հայաստանի ֆինանսական շուկայում գործում է 1991 թվականից։ 2005 թվականի սեպտեմբերին Արարատբանկը վերակազմավորվել է փակ բաժնետիրական ընկերության, ապա 2007 թվականի օգոստոսին ՝ բաց բաժնետիրական ընկերության։
Մեկնաբանություն