Հայաստանի օդը՝ մեր թշնամին. ինչպես կանխել սրտանոթային հիվանդությունները Սրտանոթային հիվանդությունները մնում են մահացության հիմնական պատճառներից մեկը ամբողջ աշխարհում, իսկ բարձր արյան ճնշումը դրանց հիմնական ռիսկային գործոններից մեկն է։ Վերջին ուսումնասիրությունները բացահայտել են, որ օդի աղտոտիչները, մասնավորապես մանր մասնիկները (PM2.5 և PM10), էականորեն մեծացնում են բարձր արյան ճնշման ռիսկը, առաջացնելով անոթային բորբոքումներ և անոթների խստացում։ Այս հոդվածում կանդրադառնանք այդ փոխազդեցության պատճառներին, ինչպես նաև կառաջարկենք նոր ուղիներ կանխարգելման և բուժման համար։

Էկոլոգիական աղտոտման ազդեցությունը առողջության վրա

Վերջին տասնամյակներում հետազոտողները ավելի ու ավելի են շեշտադրում էկոլոգիական գործոնների ազդեցությունը մարդու առողջության վրա։ Հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ նույնիսկ ցածր մակարդակով օդի աղտոտումը կարող է ազդել սրտանոթային համակարգի վրա։ Օրինակ, Քաղաքացիական Սրտաբանության Ամերիկյան Հասարակությունը (American Heart Association) նշել է, որ օդի մասնիկային աղտոտումը մեծացնում է սրտային հիվանդությունների և ինսուլտի վտանգը։ Մասնավորապես, գիտնականները գտել են, որ PM2.5 մասնիկները կարող են ներթափանցել անոթային համակարգ և առաջացնել բորբոքումներ, որոնք կարող են նպաստել անոթների խստացմանը՝ այսպիսով բարձրացնելով արյան ճնշումը։ Հետազոտությունները ցույց են տվել, որ բարձր արյան ճնշման հաճախականությունն ավելի բարձր է այն մարդկանց շրջանում, ովքեր ապրում են բարձր աղտոտվածության տարածքներում։ Օրինակ, Չինաստանում անցկացված լայնածավալ ուսումնասիրության տվյալներով՝ PM2.5 մակարդակի ամեն 10 միկրոգրամ/մ³ աճը կապված է միջինում 2.2 մմ Hg սիստոլիկ արյան ճնշման բարձրացման հետ։

Կանխարգելման և բուժման նոր մոտեցումներ

Հաշվի առնելով հայտնաբերված կապը էկոլոգիական աղտոտվածության և բարձր արյան ճնշման միջև, կարեւոր է անդրադառնալ այդ խնդրի կանխարգելման և բուժման նոր ուղիներին։ Առաջին հերթին, կարևոր է աղտոտման աղբյուրների նվազեցումը։ Սա կարող է ներառել արդյունաբերական արտանետումների խստացված վերահսկում, տրանսպորտային միջոցների արտանետումների նվազեցում և կանաչ տարածքների ավելացում քաղաքներում։ Կանխարգելման տեսանկյունից, օդի աղտոտվածության մակարդակի նվազեցումը կարող է էականորեն նպաստել սրտանոթային հիվանդությունների նվազեցմանը։ Բացի այդ, անհատական մակարդակում կարելի է կիրառել օդի մաքրիչներ և խուսափել բարձր աղտոտվածության պայմաններում դրսում լինել։ Վերջին տեխնոլոգիաները, ինչպիսիք են ֆիտնես ապարատները և սմարթֆոնների հավելվածները, կարող են նաև օգնել մարդկանց հետևել իրենց շրջապատի օդի որակին և համապատասխանաբար պլանավորել իրենց ակտիվությունը։ Բուժման տեսանկյունից, գիտնականները նշում են, որ անհրաժեշտ է ավելացնել գիտելիքները օդի աղտոտիչների ազդեցության մասին, ինչը կօգնի ավելի արդյունավետ բուժումներ մշակել։ Օրինակ, այնպիսի դեղամիջոցներ, որոնք նվազեցնում են անոթային բորբոքումները, կարող են օգնել կանխարգելել կամ նվազեցնել բարձր արյան ճնշումը։

Հայաստանի իրավիճակը

Հայաստանում էկոլոգիական աղտոտվածությունը նույնպես առաջնահերթ խնդիր է։ Մասնավորապես, Երևանը և այլ խոշոր քաղաքները բախվում են օդի աղտոտվածության բարձր մակարդակների։ Ըստ Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության տվյալների՝ օդի աղտոտվածության մակարդակը Երևանում պարբերաբար գերազանցում է սահմանված նորմերը, ինչը նպաստում է տարբեր առողջական խնդիրների, ներառյալ սրտանոթային հիվանդությունների զարգացմանը։ Հայաստանի առողջապահական մասնագետները նշում են, որ վերջին տարիներին նկատվել է սրտանոթային հիվանդությունների աճ, որը կարող է կապված լինել շրջակա միջավայրի որակի հետ։ Ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ Հայաստանի բնակիչների շրջանում բարձր արյան ճնշման դեպքերը հաճախ են հանդիպում, ինչը պահանջում է ավելի խիստ միջոցառումներ և առողջապահական ծրագրեր՝ ուղղված կանխարգելմանը։ Կարեւոր է նաեւ նշել, որ ՀՀ կառավարության եւ միջազգային կազմակերպությունների կողմից իրականացվող ծրագրերը, որոնք միտված են օդի որակի բարելավմանը եւ սրտանոթային հիվանդությունների կանխարգելմանը, կարեւոր քայլեր են հանրային առողջության պաշտպանության գործում։ Այս ծրագրերի հաջողությունը մեծապես կախված է քաղաքացիների իրազեկվածության բարձրացումից և առողջ ապրելակերպի խթանումից։ Այս ուղղությամբ լրացուցիչ հետազոտությունները կարող են օգնել բացահայտել նոր հնարավորություններ և ապահովել առողջության բարձր մակարդակ ամբողջ հասարակության համար։