Հայաստանի Ազգային ժողովում առաջին ընթերցմամբ ընդունված կրիպտոարժույթների ոլորտը կարգավորող օրինագիծը բուռն քննարկումների առիթ է դարձել։
«Լուսավոր Հայաստան» կուսակցության նախագահ Էդմոն Մարուքյանը իր տելեգրամյան ալիքում քննադատել է օրինագիծը՝ այն որակելով որպես չափազանց խիստ և տնտեսության նոր ոլորտի զարգացմանը խոչընդոտող։ Նրա խոսքով, միջազգային փորձից օգտվելու փոխարեն ընտրվել է ամենատոտալիտար տարբերակը, որը կհանգեցնի խոշոր ներդրումների կասեցման, ՏՏ ոլորտի վնասին և Հայաստանի թվային ինքնիշխանության զիջմանը միջազգային կառույցներին։
Օրինագծի բովանդակությունն ու նպատակը
Նոր օրինագիծը նախատեսում է ոլորտի համապարփակ կարգավորում՝ ներառելով կրիպտոակտիվների շրջանառությունը, փոխանակումը, ծառայությունների մատուցումը և շուկայի մասնակիցների լիցենզավորումը։ Կենտրոնական բանկի ներկայացմամբ՝ օրինագծի նպատակն է ստեղծել կանխատեսելի և թափանցիկ միջավայր՝ հստակեցված իրավունքներով ու պարտականություններով, ինչպես նաև ներդնել սպառողների պաշտպանության և ֆինանսական հոսքերի թափանցիկության մեխանիզմներ։
Կարգավորումները ներառում են՝
- Թրեյդինգ հարթակների գործարկում
- Կրիպտոակտիվների պահպանում (custody)
- Տոկենների (այդ թվում՝ ստեյբլքոինների) թողարկում
- Գնում-վաճառք սեփական կամ հաճախորդի անունից
- Պորտֆելի կառավարում, խորհրդատվություն, փոխանցումներ
- Լիցենզավորման, մինիմալ կապիտալի և հաշվետվողականության պահանջներ
Նախագիծը հիմնված է ԵՄ MiCA (Markets in Crypto-Assets Regulation) մոդելի վրա, որտեղ կրիպտոակտիվները չեն դիտարկվում որպես վճարամիջոց, այլ՝ որպես ֆինանսական ակտիվ, և շեշտը դրվում է ֆինանսական ծառայությունների—not տեխնոլոգիայի—կարգավորման վրա]։
Միջազգային և տարածաշրջանային տենդենցներ
Եվրոպա և ԱՄՆ
Եվրոպական Միությունը MiCA-ի միջոցով ձգտում է ստեղծել միասնական, հավասարակշռված կարգավորումներ՝ ապահովելով ներդրողների պաշտպանություն և շուկայի կայունություն, միաժամանակ խթանելով նորարարությունը։ ԱՄՆ-ում կարգավորումները դեռևս ձևավորվում են, բայց նոր վարչակազմը որդեգրել է ավելի հստակ ու կրիպտոինդուստրիային բարենպաստ մոտեցում։
Հարևան երկրներ
- Վրաստան. Երկար ժամանակ գործել է լիբերալ մոտեցում՝ 0% հարկով և նվազագույն վերահսկողությամբ, ինչը գրավել է կրիպտոարդյունահանողներին։ Սակայն վերջին տարիներին Վրաստանը ներդրել է AML (փողերի լվացման դեմ պայքար) պահանջներ՝ համապատասխանեցնելով միջազգային ստանդարտներին]։
- Թուրքիա. Վերջին կարգավորումները խստացրել են ոլորտի վերահսկողությունը՝ ներդնելով լիցենզավորման, կապիտալի և ապահովագրության պահանջներ։ Կենտրոնական շուկայի վերահսկող մարմինը՝ CMB-ն, լիազորված է վերահսկել ոլորտը՝ նպատակ ունենալով պաշտպանել ներդրողներին և ապահովել շուկայի թափանցիկությունը։
- Իրան. Չնայած ԱՄՆ խիստ պատժամիջոցներին, Իրանը որդեգրել է կարգավորող մոտեցում՝ թույլ տալով կրիպտոարժույթների օգտագործումը, մասնավորապես՝ միջազգային առևտրի մեջ։ Կենտրոնական բանկը վերահսկում է բրոքերների և պահապանների լիցենզավորումը՝ շեշտը դնելով AML/CTF պահանջների վրա։
- Ադրբեջան. Մոտեցումը պահպանողական է. օրենսդրական կարգավորումներ դեռևս չկան, բայց քաղաքացիները կարող են ունենալ և օգտագործել կրիպտոարժույթներ միջազգային հարթակներում։ Կենտրոնական բանկը ուսումնասիրում է ոլորտը, սակայն վճարային համակարգում ներդրման վերաբերյալ հստակ քայլեր դեռ չկան]։
Հայաստանի օրինագծի հնարավոր ազդեցությունները
Կառավարությունը պնդում է, որ կարգավորումների ներդրումը կստեղծի կանխատեսելի և անվտանգ միջավայր, կնպաստի սպառողների պաշտպանությանը, կնվազեցնի փողերի լվացման և այլ ֆինանսական հանցագործությունների ռիսկերը, ինչպես նաև կհեշտացնի միջազգային համագործակցությունը։ Օրենքը նախատեսում է նաև հաճախորդների միջոցների պաշտպանություն, շուկայի չարաշահումների կանխարգելում և հաշվետվողականության բարձրացում։
Միևնույն ժամանակ, ոլորտի ներկայացուցիչները, այդ թվում՝ Էդմոն Մարուքյանը, մտահոգություն են հայտնում, որ չափազանց խիստ կարգավորումները կարող են խոչընդոտել ներդրումները, արգելակել ՏՏ ոլորտի զարգացումը և Հայաստանի թվային ինքնիշխանությունը զիջել միջազգային կառույցներին։ Նշվում է նաև, որ նման մոտեցումը կարող է նվազեցնել արտաքին ֆինանսական հոսքերը, հատկապես այն երկրներից, որտեղ բանկային համակարգի հետ խնդիրներ կան (օր.՝ Ռուսաստան, Իրան)։
Համաշխարհային փորձի դասերը
Միջազգային փորձը ցույց է տալիս, որ չափազանց խիստ կամ անորոշ կարգավորումները կարող են խոչընդոտել ոլորտի զարգացումը, իսկ չափազանց ազատ մոտեցումը՝ բերել ֆինանսական ռիսկեր ու շուկայի չարաշահումներ։ Առաջադեմ երկրները փորձում են գտնել հավասարակշռված մոդել՝ միաժամանակ ապահովելով ներդրողների պաշտպանություն, AML պահանջներ և նորարարության խթանում։
***
Հայաստանը կանգնած է կարևոր ընտրության առաջ. արդյոք որդեգրել չափազանց պահպանողական մոդել՝ ոլորտը խստորեն վերահսկելու նպատակով, թե՝ շարժվել դեպի հավասարակշռված, նորարարությանը նպաստող կարգավորումներ՝ միջազգային լավագույն փորձի հիման վրա։ Կարգավորումների հաջողությունը կախված կլինի նրանից, թե որքանով կկարողանան իշխանությունները համադրել ֆինանսական կայունության, սպառողների պաշտպանության և ՏՏ ոլորտի զարգացման շահերը։ Այս պահին ոլորտի ներկայացուցիչները հորդորում են խորհրդարանին հաշվի առնել նաև Web3 համայնքի և միջազգային փորձագետների առաջարկները՝ խուսափելու ոլորտի արգելակումից և ապահովելու Հայաստանի մրցունակությունը տարածաշրջանում ու աշխարհում։
⁂
- https://armbanks.am/en/2025/04/21/263189/
- https://armbanks.am/en/2025/04/14/263051/
- https://www.bne.eu/armenia-introduces-first-crypto-regulation-framework-to-address-sector-risks-369574/
- https://finport.am/full_news.php?id=52869&lang=3
- http://www.parliament.am/news.php?cat_id=2&NewsID=22034&year=2025&month=04&day=14&lang=eng
- https://legal.pwc.de/content/services/global-crypto-regulation-report/pwc-global-crypto-regulation-report-2025.pdf
- https://osl.com/academy/article/how-global-crypto-regulations-are-evolving-in-2025
- https://thefuturemedia.eu/navigating-the-global-crypto-regulatory-shift-2025-and-beyond/
- https://expathub.ge/crypto-regulations-in-georgia/
- https://dig.watch/updates/turkey-grants-full-control-of-crypto-regulation-to-cmb
- https://amlwatcher.com/news/the-central-bank-of-iran-approves-policy-and-regulatory-framework-for-cryptocurrencies/
- https://news.az/news/-azerbaijan-is-in-no-hurry-to-legalize-cryptocurrencies
- https://www.thearmenianreport.com/post/armenian-government-approves-major-crypto-regulation-bill
- https://evnreport.com/creative-tech/is-armenia-about-to-overregulate-its-crypto-space/
