Տնտեսագետ Աղասի Թավադյանը նշում է, որ Հայաստանի համար ռազմավարական կարևորություն ունեցող և վերջին տարիներին տնտեսական աճի խթան հանդիսացող տեղեկատվական տեխնոլոգիաների (ՏՏ) ոլորտը հայտնվել է ճգնաժամի մեջ:
Նա ներկայացնում է ոլորտի առջև ծառացած մի շարք մարտահրավերներ՝ նշելով, որ 2022 թվականից սկսված սրընթաց աճը այլևս դադարել է: ՏՏ ոլորտում 2023 թվականի սկզբից աշխատատեղերի և աշխատավարձերի աճը կանգ է առել, և, ըստ Թավադյանի, ոլորտը գտնվում է ստագնացիայի մեջ:
Վերջին տարիներին ՏՏ ոլորտի աշխատողների թիվը կտրուկ աճել է՝ 2018-2022 թվականներին 8000-ից հասնելով 33 հազարի, սակայն 2023 թվականից այդ աճը դադարել է, իսկ որոշ դեպքերում անգամ նվազել։ Նմանատիպ իրավիճակ է աշխատավարձերի հետ կապված, որոնք մինչ 2023 թվականը աճել էին՝ հասնելով 700,000-ից 1 միլիոն դրամի, բայց 2023 թվականից ի վեր փոփոխություն չի նկատվում:
Թավադյանը այս վիճակը բացատրում է մի քանի հիմնական պատճառներով:
Առաջինը՝ դրամի արժևորումն արտարժույթի նկատմամբ, որը վերջին երկու տարիների ընթացքում փոխարժեքը 430 դրամից հասցրել է 380 դրամի: Թավադյանի կարծիքով, սա բացասաբար է ազդել ոլորտի զարգացման վրա, ինչը հատկապես նկատելի է դարձել, երբ 2022 թվականին ՌԴ-ից տեղափոխված մասնագետների ներհոսքը դադարել է:
Երկրորդ կարևոր պատճառը, ըստ տնտեսագետի, կառավարության վարած հարկաբյուջետային քաղաքականությունն է, որը դժվարացնում է ՏՏ ընկերությունների գործունեությունը: Թավադյանը նշում է, որ ՓՄՁ-ների շրջանառության հարկը 2025 թվականից բարձրանալու է 5%-ից 10%-ի, իսկ ՏՏ ընկերությունների համար սահմանված շահութահարկի արտոնությունները աստիճանաբար դադարեցվում են, ինչն էլ կարող է լուրջ հարված հասցնել Հայաստանի ՏՏ ոլորտի մրցունակությանը: Համեմատության համար Թավադյանը նշում է, որ Վրաստանում ՏՏ ոլորտի ընկերությունների համար շրջանառության հարկը ընդամենը 1 տոկոս է, ինչը Հայաստանին դարձնում է ավելի անբարենպաստ տեղ:
Տնտեսագետը նաև արձանագրում է, որ արտասահմանյան մասնագետների արտահոսքի ֆոնին պաշտոնական վիճակագրությունը ցույց է տալիս օտարերկրյա գրանցում ունեցող ՏՏ ընկերությունների թվի ավելացում Հայաստանում, մինչդեռ տեղական ընկերությունների թիվը կտրուկ նվազել է: Թավադյանը կարծում է, որ սա կարող է պայմանավորված լինել այն ընկերությունների փակմամբ, որոնք նախկինում գրանցվել էին հարկային արտոնություններից օգտվելու համար, և այժմ փոխել են իրենց գրանցումը՝ արտոնությունների դադարեցման հետևանքով:
Տնտեսագետը նախազգուշացնում է, որ եթե այս իրավիճակը չկանխվի, ՏՏ ոլորտում անկումը կդառնա անխուսափելի: Նա առաջարկում է կառավարությանը վերականգնել հարկային արտոնությունները և վերանայել հարկային քաղաքականությունը: Նաեւ առաջարկվում է կառավարել դրամի փոխարժեքը և ստեղծել ՏՏ հանգույց Հայաստանի և Վրաստանի միջև՝ Վանաձորը դիտարկելով որպես նման հարթակ:
Վերջապես, Թավադյանը նշում է, որ ոլորտի զարգացման համար կարևոր է նաև մատչելի բնակարանաշինության խթանումը ՏՏ մասնագետների համար:
Մեկնաբանություն