Բանկային համակարգի իրական մեխանիզմները և դրանց կիրառումը բիզնեսի համար
Փողի ստեղծումը բանկերի կողմից տնտեսական համակարգի ամենակարևոր մեխանիզմներից է, որը մեծ ազդեցություն ունի ինչպես տնտեսության ընդհանուր զարգացման, այնպես էլ առանձին բիզնեսների գործունեության վրա։ Այս հոդվածում կուսումնասիրենք, թե ինչպես են բանկերը ստեղծում փող և ինչ դասեր կարող են քաղել բիզնեսները այս գործընթացից։
1. Ինչպե՞ս են բանկերը ստեղծում փող
Շատերի պատկերացմամբ, բանկերը պարզապես պահում են ավանդատուների միջոցները և վարկեր տրամադրում։ Սակայն իրականությունը շատ ավելի բարդ է։ Փողի ստեղծման հիմնական մեխանիզմը կապված է վարկային ընդլայնման (credit creation) և մասնակի ռեզերվային բանկային համակարգի (fractional reserve banking) հետ։
- Մասնակի ռեզերվային բանկային համակարգ․ Բանկերը պարտադիր չեն պահում իրենց ավանդների ամբողջ գումարը, այլ դրանց միայն որոշակի տոկոսը (օրինակ՝ 10%)՝ որպես ռեզերվ։ Մնացած գումարը նրանք օգտագործում են վարկերի տրամադրման համար, որոնք էլ իրենց հերթին կրկին դառնում են բանկային ավանդներ և վերստեղծում են ավելի մեծ քանակությամբ փող։
- Փողի բազմապատկման (money multiplier) էֆեկտ․ Երբ բանկը տրամադրում է վարկ, այդ գումարը հաճախ նորից է հայտնվում բանկային համակարգում՝ որպես ավանդ, ինչը բանկերին թույլ է տալիս կրկին տրամադրել նոր վարկեր։ Այսպես է ստեղծվում նոր փող։
Օրինակ, եթե բանկը 10% ռեզերվային նորմա ունի և ընդունում է $1,000 ավանդ, այն կարող է տրամադրել մինչև $9,000 վարկ, ինչը տնտեսության մեջ ավելացնում է շրջանառվող փողի քանակը։
2. Ինչ կարող են սովորել բիզնեսները այս գործընթացից
Բանկային համակարգի մեխանիզմները ցույց են տալիս որոշ կարևոր դասեր, որոնք կարող են օգնել բիզնեսներին ավելի արդյունավետ աշխատել և ֆինանսական հնարավորությունները ճիշտ օգտագործել։
1. Կապիտալի օպտիմալ կառավարում
Ինչպես բանկերը չեն պահում իրենց բոլոր միջոցները անգործուն, այնպես էլ բիզնեսները պետք է խուսափեն ավելորդ կապիտալի կուտակումից։ Դրամական միջոցները պետք է ակտիվորեն ներդնել զարգացման և ընդլայնման համար՝ կանխելով պոտենցիալ արժեքի կորուստ։
2. Ֆինանսավորման լծակների (leverage) օգտագործում
Բանկերը գումար ստեղծում են վարկերի միջոցով՝ օգտագործելով մասնակի ռեզերվների համակարգը։ Բիզնեսները կարող են կիրառել նմանատիպ մոտեցում՝ օգտագործելով լծակային ֆինանսավորում (օրինակ՝ վարկեր կամ ներդրումներ) աճն արագացնելու համար։ Սակայն, պետք է հաշվի առնել ֆինանսական ռիսկերը և չբեռնվել չափազանց մեծ պարտավորություններով։
3. Լիկվիդայնության (liquidity) կառավարում
Բանկերը պահպանում են որոշակի գումար որպես ռեզերվ՝ վճարունակության ապահովման համար։ Նույն սկզբունքը կարող է կիրառվել բիզնեսներում՝ պահեստային ֆոնդեր ստեղծելով անսպասելի ֆինանսական դժվարությունները հաղթահարելու համար։
4. Կանխիկ հոսքերի (cash flow) ռազմավարական պլանավորում
Ինչպես բանկերը կառավարում են իրենց վարկային հոսքերը, բիզնեսները նույնպես պետք է ունենան հստակ պլան, թե ինչպես են տնօրինելու իրենց եկամուտներն ու ծախսերը։ Սա հատկապես կարևոր է աճի փուլում գտնվող ընկերությունների համար, որոնք կարող են ժամանակավորապես ունենալ կանխիկի պակաս։
5. Ռիսկերի դիվերսիֆիկացիա
Բանկերը նվազեցնում են ռիսկերը՝ տարբեր հաճախորդներին վարկեր տրամադրելով և տարբեր բիզնես մոդելներ կիրառելով։ Բիզնեսները նույնպես պետք է դիվերսիֆիկացնեն իրենց եկամուտների աղբյուրները՝ կախված չլինելով միայն մեկ շուկայի կամ հաճախորդի վրա։
***
Բանկային համակարգի փողի ստեղծման մեխանիզմը ցույց է տալիս, որ ֆինանսական ռեսուրսների ճիշտ կառավարումը և ռազմավարական վարկավորումը կարող են մեծացնել տնտեսական ակտիվությունը։ Բիզնեսները կարող են օգտվել այս մոդելից՝ կապիտալը արդյունավետ օգտագործելով, լծակային ֆինանսավորում կիրառելով և կանխիկ հոսքերի ռազմավարական պլանավորում կատարելով։
Բանկերի նման մտածելն ու ֆինանսական ռիսկերը ճիշտ կառավարելը կարող է օգնել բիզնեսներին արագ աճել և դիմակայել շուկայական տատանումներին։
