2022 թվականի զանգվածային տեղափոխության ընթացքում Հայաստանը դարձավ «առաջին ընտրության» երկրներից մեկը ռուսաստանցիների համար: Շատերը եկել էին այստեղ տեսնելու, գնահատելու և որոշելու, թե որտեղ մշտական բնակություն հաստատեն: Տեղափոխվել էին նաև բազմաթիվ ընկերություններ, հատկապես տեխնոլոգիական ոլորտից: Երկու տարի անց, այդ բոլոր փոփոխություններից հետո, ի՞նչ է տեղի ունեցել Հայաստանում և արդյո՞ք երկիրը դեռ համարվում է լավ տարբերակ տեղափոխման համար:
Forbes Ռուսաստանը հոդված է տպագրել Հայաստանի մասին, որտեղ քննարկվում են այն պատճառները, թե ինչու երկիրը շարունակում է գրավել ռուս ծրագրավորողներին և այլ մասնագետներին: Հոդվածում նշվում են Հայաստանի բարենպաստ հարկային և միգրացիոն պայմանները, լոյալ իշխանությունների վերաբերմունքը և բիզնեսի համար հարմարավետ պայմանները, որոնք նպաստել են IT ընկերությունների և մասնագետների տեղափոխմանը և մնալուն երկրում: Մանրամասները կարող եք կարդալ այստեղ
ՏՏ ոլորտում ներգրավվածությունը
2023 թվականին «առաջին ընտրության» երկրներից շատերը բախվեցին ռուսաստանցիների արտահոսքի հետ, ինչը բնական է, քանի որ եկել է ավելի գիտակցված որոշումներ կայացնելու ժամանակը: Սակայն Հայաստանը բացառություն է, քանի որ մեծամասնությունը նախընտրեց մնալ այստեղ՝ չնայած երկրի առջև կանգնած քաղաքական ճգնաժամերին, մասնավորապես կապված Ղարաբաղի հետ:
2022 թվականի տեղափոխությունը հայաստանյան իշխանությունները գնահատում էին 100,000-ից ավելի մարդկանց, որոնց թվում շատերը եկան Հայաստան՝ ըստ The Bell-ի 2023 թվականի գարնանը կատարած ուսումնասիրության: Չնայած տվյալները վաղուց արդեն հնացած են, նշվում էր, որ Հայաստանը աշխարհում առաջին տեղն է զբաղեցրել ռուսաստանցի տեղափոխվողների թվով:
Հիմնական ցուցանիշներից մեկն այն է, որ դրամական փոխանցումների ծավալները Ռուսաստանից Հայաստան զգալիորեն դանդաղ էին նվազում՝ համեմատած Վրաստանի և Ղազախստանի հետ: Ավելին, հայաստանյան դրամը՝ 2022-ին դոլարի նկատմամբ մոտ 20%-ով ամրապնդվելուց հետո, դեռևս պահպանում է իր արժեքը:
Կա նաև հետաքրքիր մի փաստ. 2023 թվականին Հայաստանի ՏՏ ընկերությունները վճարեցին երեք անգամ ավելի շատ հարկեր, քան 2022-ին: Սա մասամբ պայմանավորված է նրանով, որ շատ ընկերություններ տեղափոխվել են ոչ թե մարտին, այլ ավելի ուշ, ինչպես օրինակ՝ «Yandex»-ը, որը գրասենյակ բացեց Երևանում 2022 թվականի կեսերին:
Modex-ի հետազոտության համաձայն՝ 2022 թվականի աշնանը հայաստանյան ՏՏ ոլորտում աշխատում էին հարյուրավոր տեղափոխվածներ՝ Veeam Software, BostonGene Technologies, Quantori, Teamwork և DevSoft ընկերություններում: Բացի այդ, DatArt և Epam ընկերությունները ընդունել էին մոտ 400 ռուսաստանյան ՏՏ մասնագետներ:
ՏՏ ընկերությունների առանձնացումը ամբողջական խմբից տրամաբանական է, քանի որ ՏՏ մասնագետները կազմեցին տեղափոխվողների հիմնական մասը: Ըստ մեր դիտարկումների, Հայաստանը այդ առումով տարբերվում է Վրաստանից, քանի որ վերջինս ավելի հաճախ ընտրում են ստեղծագործական ոլորտի ներկայացուցիչները (նկարիչներ, դիզայներներ, լրագրողներ), մինչդեռ ծրագրավորողները հաճախ նախընտրում են Հայաստանը:
Բիզնեսի հարմարավետություն
Այս բոլոր առավելությունները դեռ պահպանվում են 2024 թվականին, ինչը պայմանավորված է նաև հայաստանյան իշխանությունների լոյալ վերաբերմունքով: Տեղափոխված ընկերությունները ապահովել են 2022 թվականին երկրի ՀՆԱ-ի 12.6%-անոց աճից 3%-ը:
Հայաստանում գործում է հարկային արտոնյալ ռեժիմ ստարտափների համար՝ զրո ԱԱՀ-ով և շահույթի հարկով, ինչպես նաև արտոնյալ դրույքաչափեր բաժնեմասերի և աշխատավարձերի հարկերի համար: Սակայն, այս ռեժիմը կիրառվում է միայն արտահանման համար աշխատող ընկերությունների նկատմամբ:
Ընդհանուր առմամբ, երկրի հարկային ռեժիմը կարելի է անվանել հարմարավետ: Հատկապես փոքր շրջանառությամբ (մինչև 115 միլիոն դրամ, մոտ $300,000 տարեկան) ընկերությունները անցնում են պարզեցված համակարգի և վճարում են շրջանառության 5%-ը:
Բիզնեսի նկատմամբ իշխանությունների վերաբերմունքը նույնպես կարելի է անվանել լոյալ. այստեղ գրեթե չկան ավելորդ ստուգումներ, և պաշտոնյաները գործում են պարզ սկզբունքով՝ «կարևորը, դուք աշխատեք»:
Մտքերի ամփոփում
Հայաստանը ներկայումս կարելի է համարել հարմարավետ և հեռանկարային երկիր՝ ռուսաստանցի մասնագետների և բիզնեսների համար: Անգամ քաղաքական անկայունությունը չի խոչընդոտում հայաստանյան տնտեսության զարգացմանը, և երկրի եվրոպական կողմնորոշումը կարող է միայն դրական ազդեցություն ունենալ դրա հետագա զարգացման վրա:
