Հայկական կրիպտոհամայնքում արագորեն տարածվում են չարտոնավորված արհեստական բանականությամբ բոտերը

Ինչպես է «օգնականը» դառնում վտանգ։

Վերջին երկու տարիներին Հայաստանում կրիպտոարժույթները վերածվում սովորական գործիքի մասնավոր ներդրողների համար․ մարդիկ ակտիվորեն բացում են հաշիվներ միջազգային բորսաներում, օգտագործում են P2P հարթակներ և հաճախ փորձում ավտոմատացված առևտրային գործիքներ։ Սրանք թվում են տրամաբանական քայլեր՝ պարզությունն ու հասանելիությունը, ինչպես նաև «շահույթ առանց ջանքերի» խոստումները ստեղծում են տեխնոլոգիական առավելության պատրանք։

Սակայն միաժամանակ աճում է մի մտահոգիչ միտում․ հայկական կրիպտոհամայնքում արագորեն տարածվում են չարտոնավորված AI-բոտեր, որոնք պահանջում են API հասանելիություն բորսայական հաշիվներին։ Տեղական Telegram-չաթերում ավելի ու ավելի հաճախ են քննարկվում անսպասելի դուրսգրումները, արգելափակումները և միջոցների անհետացումը կասկածելի գործիքներին միանալու արդյունքում։

Վիճակը բարդանում է նաև մշակութային գործոնի պատճառով․ Հայաստանում ավանդաբար ուժեղ է անձնական խորհուրդների համակարգը։ Բազմաթիվ օգտատերեր վստահում են բոտերին ոչ թե անվտանգության ստուգման արդյունքում, այլ որովհետև «ծանոթը խորհուրդ տվեց» կամ «այսինչ ալիքում ասում են, որ աշխատում է»։ Վստահելիության և բարդ տեխնոլոգիաների այս համադրությունը հանգեցնում է միջադեպերի աճին, այդ թվում՝ զգալի ֆինանսական կորուստների։

Ինչպես է «օգնականը» դառնում վտանգ

Հարձակման մեխանիզմները ընդհանուր առմամբ նույնն են, սակայն հարմարեցվում են տարածաշրջանի օգտատերերի վարքագծին։ Հայաստանում տուժածները սովորաբար հայտնվում են թակարդում երկու հիմնական պատճառով․

1. Ցանկություն՝ արագ ավելացնել դեպոզիտը։
«Խելացի առևտրի» խոստումները, ամենօրյա +1–3% եկամուտները և «ԱԲ ալգորիթմները» հեշտությամբ համոզում են անփորձ ներդրողներին։

2. Տեխնիկական ռիսկերի թերագնահատում։
Շատերը չեն գիտակցում, որ API հասանելիությունը նշանակում է գրեթե ամբողջական վերահսկողություն հաշվի վրա՝ սկսած գործարքների ստեղծումից մինչև միջոցների դուրսբերում։

Միջադեպեր, որոնք ցույց տվեցին սպառնալիքի մասշտաբը

2025 թվականի նոյեմբերին Binance-ի ռիսկ-վերլուծության ծառայությունը արձանագրեց 12 միջադեպ ավելի քան 18 000 USDT հափշտակման վերաբերյալ։ Տուժածների զգալի մասը Կովկասի և Մերձավոր Արևելքի երկրներից, այդ թվում՝ Հայաստանից։

Սցենարը կրկնվող էր․ օգտատերը միացնում էր «AI-բոտը»՝ խոստացված Alpha-վճարների կամ «ավտոմատ առևտրի» համար, ինչն իրականում տալիս էր չարամիտներին ամբողջական հասանելիություն հաշիվներին։

Սխեմա №1. Տեխնիկական խմբեր, որոնք որսում են տարածաշրջանի օգտատերերի հաշիվները

Մի քանի միջազգային հանցավոր խմբեր գործարկում էին բոտեր գեղեցիկ ինտերֆեյսով, որը թեև ցուցադրում էր «ակտիվ առևտուր», իրականում միայն սարքում էր կեղծ գործարքներ։ Մինչդեռ իրական գործողությունը՝ գումարների դուրսբերումը նախապես պատրաստված դրամապանակներ, կատարվում էր վայրկյանների ընթացքում։

Դուրսբերումները արգելափակել գրեթե չէր հաջողվում։

Սխեմա №2. Փորձը նույնիսկ մասնագետներին չի փրկում

Հայաստանում արձանագրվել է նաև բարձրաձայն դեպք՝ ֆինանսական ռիսկերի մասնագետի մասնակցությամբ։ Նա փորձել էր թեստավորել «խելացի AI-բոտ»․ գործիքը պահանջում էր կրկնակի հաստատումներ, յուրաքանչյուր քայլով ընդլայնելով չարամիտների իրավունքները։

Բորսան հաշիվը արգելափակեց կասկածելի ակտիվության պատճառով, իսկ վերահսկողության վերականգնումը տևեց մի քանի օր, ինչը ակտիվ առևտրի դեպքում հավասար է ուղիղ ֆինանսական վնասների։

Ինչու չարտոնավորված բոտերը հատկապես վտանգավոր են հայկական իրականությունում

1. Անվտանգության վերահսկողության բացակայություն։
Հայկական Telegram-ալիքներում շրջանառվող բոտերի մեծ մասը չունի կայք, իրավաբանական անձ, հեղինակություն, բաց կոդ կամ ստուգելի պատմություն։

2. Բարձր վստահություն տեղական համայնքների ներսում։
Բավական է, որ մեկ «ինֆլյուենսեր» կամ ալիքի ադմին խորհուրդ տա բոտը՝ և հարյուրավոր մարդիկ պատրաստ են API-բանալիները փոխանցել անհայտ ծառայությանը։

3. Իրավական վակուում։
Հայաստանում դեռ չկան մեխանիզմներ՝ պաշտպանելու կրիպտոօգտատերերին։
Եթե բոտը գողացել է միջոցները — դիմելու տեղ գրեթե չկա։
Բորսան չի փոխհատուցի, քանի որ հասանելիությունն օգտատերն ինքն է տվել։

4. Ռեպուտացիոն հետևանքներ։
Հաշվի կոտրումը կարող է հանգեցնել՝
– բոնուսների չեղարկման,
– մուտքի սահմանափակումների,
– բարձր ռիսկային մշտադիտարկման,
– միջազգային հարթակների ստուգումների։
Սա հատկապես ցավոտ է ակտիվ թրեյդերների համար։

Ինչպես պաշտպանվել․ նվազագույն կանոններ Հայաստանի օգտատերերի համար

Հաշիվների պաշտպանության համար կարևոր է՝
– միացնել երկգործոն հաստատում (ելուստավոր է passkey կամ սարքային բանալի),
– պարբերաբար ստուգել մուտքերի մատյանները և վստահված սարքերը,
– օգտագործել միայն պաշտոնական հավելվածներ հաստատումների համար,
– միացնել դուրսբերման հասցեների whitelisting-ը։

Չափազանց կարևոր է լիովին հրաժարվել ցանկացած բոտից, որը պահանջում է API հասանելիություն՝ առանց հստակ հեղինակության, ստուգելի պատմության և տեսանելի մշակողի։ Telegram-ալիքներով ու փակ չաթերով տարածվող «արագ տոկոսների» առաջարկները պետք է անմիջապես ընկալել որպես վտանգի ազդանշան։

Հայկական կիբեռ մասնագետները շեշտում են․
«Եթե ինչ-որ մեկը երաշխավորում է արագ եկամուտ՝ առանց ռիսկի, դա արդեն իսկ վտանգի ազդակ է»։

Եզրակացություն․ կարճ ճանապարհը գրեթե միշտ թանկ է արժենում

Տարածաշրջանի փորձը ցույց է տալիս․ անանուն ալգորիթմը երբեք չի կարող ավելի անվտանգ լինել, քան ձեր անձնական վերահսկողությունը։ «Արագ շահույթը», «AI-ստրատեգիաները» և «առևտուրը առանց մարդու մասնակցության» հաճախ ծառայում են միայն որպես քող՝ մի նպատակով՝ հասանելիություն ստանալ ձեր դեպոզիտին։

Հայաստանում, որտեղ թվային գրագիտությունը աճում է, բայց խարդախ գործիքները զարգանում են ավելի արագ, իրականում կա միայն մեկ պաշտպանական մեխանիզմ՝ կարգապահություն, զգուշություն և մոխրագույն ավտոմատիզացիայից լիակատար հրաժարում։

Web3-ում անվտանգությունը սկսվում է ոչ թե տեխնոլոգիաներից, այլ վարքագծից։
Եվ որքան շուտ դա դառնա հայկական օգտատերերի ֆինանսական մշակույթի մասը, այնքան քիչ մարդիկ կդառնան նրանց զոհը, ովքեր կեղծում են գողությունը՝ այն ներկայացնելով որպես արհեստական բանականություն։