Գործնական հարաբերությունները փրկող ամենակարևոր հմտությունը՝ սահմաններ դնելու կարողությունը․ ինչպես պահպանել բալանսը

Սահմաններ դնելը ոչ թե մարդկանց հեռացնելու, այլ հարաբերությունները պահպանելու ձևն է։

Ժամանակակից աշխատավայրում մարդիկ հաճախ ձգտում են լինել վերաբերմունքով բարյացակամ, հասանելի, բաց և համագործակցային։ Այդ արժեքները կարևոր են, բայց երբեմն դրանք խեղաթյուրվում են սխալ հասկացված «բարեկամականությամբ», որը կարող է վերածվել ծանրաբեռնվածության, հիասթափության կամ նույնիսկ՝ մասնագիտական խնդիրների։ Գործնական հարաբերություններում ամենաթանկարժեք հմտություններից մեկը սահմաններ դնելու կարողությունն է, քանի որ սահմանները ոչ թե հեռացնում են մարդկանց, այլ կանխում են այն իրավիճակները, որոնք կարող են քանդել թիմը, աշխատանքային ընթացքը և մասնագիտական վստահությունը։

Սահմաններ չդնելու դեպքում աշխատողը դառնում է ոգով «բաց», բայց գործնականում՝ խոցելի։ Նա կարող է համաձայնվել այն պարտականություններին, որոնք իրն չեն, արձագանքել այն ժամերին, որոնք հաճելի չեն, ընդունել այն հարաբերությունները, որոնք անվստահելի են։ Եվ որքան բաց են դռները, այնքան հեշտորեն աշխատանքը ներխուժում է այն տարածք, որտեղ մարդը ևս պետք է պահպանվի որպես անձ, ոչ միայն որպես գործակից։ Երբ սպասումները անհստակ են, հարաբերությունները շփոթվում են, իսկ մասնագիտությունը՝ աղավաղվում։

Սահմանները հստակեցնում են, թե որտեղ է ավարտվում ընկերական վերաբերմունքը և սկսվում է մասնագիտական կապը։ Գործնական հարաբերություններում մարդիկ չեն պարտավորվում կիսել անձնականը, ընդգրկվել ինտիմ խոսակցությունների մեջ կամ զիջել մասնագիտական պահանջները անձնական համակրանքի պատճառով։ Սահման դնել նշանակում է ասել՝ «Ես հարգում եմ այս համագործակցությունը այնքան, որ ուզում եմ այն երկար տևի»։ Իսկ երկարատևությունը հնարավոր է միայն այն դեպքում, երբ մարդիկ իրար հետ չեն խառնվում այնպես, որ կորցնեն թափանցիկությունը և առողջ հեռավորությունը։

Սահմաններ դնելը չի նշանակում լինել սառը կամ անտարբեր։ Ընդհակառակը՝ դա հարաբերություններին տալիս է հարգալից կառուցվածք։ Երբ գործընկերը գիտի, թե ինչի մասին կարող է խոսել, ինչ ժամանակներում է հնարավոր դիմել, ինչ է թույլատրելի և ինչ չէ, նա չի հայտնվում անորոշության դաշտում։ Իսկ անորոշությունը աշխատավայրում միշտ բերում է լարվածություն։ Իսկ հստակ սահմանները ստեղծում են վստահելիություն և կանխատեսելի միջավայր, որտեղ բոլորը գործում են ազնիվի, ոչ ենթադրությունների վրա։

Մասնագիտական սահմաններ ունեցող աշխատողը կարողանում է ասել «ոչ» առանց վիրավորելու, և «այո»՝ առանց իր սահմանները կոտրելու։ Նա կարողանում է ընդունել գործընկերոջ մտերմիկ վերաբերմունքը, բայց չի շփոթում այն ընկերության հետ։ Խնդիրներին արձագանքում է ոչ թե զգացմունքով, այլ պրոֆեսիոնալ մոտեցմամբ։ Այդպիսի մարդիկ ավելի քիչ են այրվում, որովհետև աշխատանքը չի կլանում նրանց ամբողջ ներաշխարհը։ Իսկ հոգեբանական անվտանգությունն աշխատավայրում սկսվում է հենց ինքնապահպանման այդ կարողությունից։

Սահմաններ չունեցող միջավայրում հարաբերությունները արագ դառնում են անհավասարակշիռ։ Ոմանք իրենց թույլ են տալիս ավելին, քան պետք է, իսկ մյուսները ստիպված հանդուրժում են։ Ծագում են լռված դժգոհություններ, խաբուսիկ ակնկալիքներ, ոչ պաշտոնական «մարտահրավերներ», որոնք իրականում խանգարում են արդյունավետությանը։ Երբ սահմանները հստակ են, պատասխանատվությունները նույնպես հստակ են։ Եվ թիմը դառնում է ոչ թե մտերմիկ խումբ, այլ առողջ համագործակցություն՝ հստակ դերերով, հստակ խոսակցություններով ու հստակ հարգանքով։

Սահմաններ դնելը նաև նշանակում է պաշտպանել աշխատանքային միջավայրը անձնական ազդեցություններից։ Սա հատկապես կարևոր է ղեկավարների դեպքում։ Եթե ղեկավարը խառնում է անձնական նախասիրությունները և մասնագիտական որոշումները, թիմում առաջանում է անարդարության զգացում։ Իսկ անարդարությունը ցանկացած կազմակերպության ամենաքանդող ուժերից մեկն է։ Երբ սահմանները պահված են, որոշումները հիմնված են լինում փաստերի վրա, ոչ հարաբերությունների։

Ի վերջո, սահմաններ դնելը ոչ թե մարդկանց հեռացնելու, այլ հարաբերությունները պահպանելու ձևն է։ Դա այն հիմքն է, որը թույլ է տալիս գործընկերներին հարգել միմյանց, չվնասել միմյանց, չծանրաբեռնել ավելորդությամբ և չկախվել զգացմունքային արձագանքներից։ Գործնական հարաբերությունները երկար են տևում միայն այն ժամանակ, երբ երկու կողմերն էլ գիտեն, թե որտեղ են իրենց սահմանները և ինչու են դրանք կարևոր։

Սահմաններ դնելը պարզապես հմտություն չէ։ Դա մասնագիտական հասունություն է։