Թաիլանդի կողմից F-16 կործանիչի կիրառումը Կամբոջայի տարածքում առաջացրեց միջազգային արձագանք, իսկ դրա անմիջական հետևանքները զգացվում են հատկապես զբոսաշրջային և տնտեսական ոլորտներում։

2025-ի հուլիսին սահմանային նոր բախումները Թաիլանդի և Կամբոջայի միջև կրկին ուշադրության կենտրոնում դրեցին Հարավարևելյան Ասիայի անվտանգության և տնտեսական կայունության խնդիրները։

Թաիլանդի կողմից F-16 կործանիչի կիրառումը Կամբոջայի տարածքում առաջացրեց միջազգային արձագանք, իսկ դրա անմիջական հետևանքները զգացվում են հատկապես զբոսաշրջային և տնտեսական ոլորտներում։ Լարվածության խորքային պատճառները Թաիլանդի և Կամբոջայի միջև առկա է երկարամյա սահմանային վեճ՝ շուրջ 817 կմ ձգվող չսահմանագծված գծի շուրջ։ Վիճահարույց տարածքներից մի քանիսը գտնվում են զբոսաշրջային տեսարժան վայրերի մերձակայքում, ինչպիսին է Պրեահ Վիհեարի տաճարը։ Տարածաշրջանն արդեն մեկ անգամ՝ 2011-ին, դարձել է ռազմական բախումների գոտի։ 2025-ին հակասությունները կրկին սրվեցին՝ վերածվելով զինված միջադեպերի, օդային հարձակումների, դիվանագիտական արտաքսումների և միջազգային դատապարտման ալիքի։ Տնտեսական և զբոսաշրջային հետևանքներ 1. Զբոսաշրջային վստահության անկում Թաիլանդն ու Կամբոջան տարիներ շարունակ զարգացրել են իրենց տուրիզմը՝ հատկապես միջազգային այցելուների համար։ Լարվածության արդյունքում՝ զբոսաշրջային ուղևորությունների չեղարկման ռիսկը մեծանում է, հատկապես սահմանամերձ վայրերում։ Բանգկոկից դեպի Անգկոր Վաթ կամ Պրեահ Վիհեար ուղևորությունների հիմնական երթուղին այժմ համարվում է վտանգավոր՝ առաջացնելով տուրիստական գործակալությունների վերանայումներ ու փոփոխություններ իրենց առաջարկներում։ 2. Սահմանների փակման տնտեսական ազդեցությունը Թաիլանդի որոշումը՝ փակել սահմանները Կամբոջայի հետ, լուրջ հարված է տեղական առևտրին ու տրանսպորտային կապերին։ Սահմանային շրջաններում գործող փոքր ու միջին բիզնեսները՝ սննդի վաճառք, հուշանվերների արտադրություն, հյուրատներ, կախված են զբոսաշրջային և ներքին այցելություններից։ Տրանսպորտային հասանելիության սահմանափակումը խաթարում է ոչ միայն զբոսաշրջությունը, այլև առևտրային մատակարարումների կայունությունը։ 3. Տուրիզմի իմիջի ճգնաժամ ԶԼՄ-ներում շրջանառվող ռմբահարումների և օդային հարվածների պատկերները վնասում են երկու երկրների զբոսաշրջային հեղինակությանը։ Արդյունքում՝ ավիաընկերությունները կարող են կրճատել չվերթերը, իսկ տուրօպերատորները՝ հանել Կամբոջան կամ Թաիլանդի սահմանամերձ շրջանները իրենց ցուցակներից։ Ներքին տուրիզմի և միկրոբիզնեսի խոցելիությունը Հաճախ ենթադրվում է, թե զբոսաշրջությունից եկամուտը գալիս է հիմնականում արտասահմանցի զբոսաշրջիկներից։ Սակայն Կամբոջայի հյուսիսում և Թաիլանդի արևելյան շրջաններում տեղական բիզնեսների մեծ մասը հիմնված է ներքին տուրիզմի վրա։ Երբ տեղի բնակչությունը խուսափում է ճանապարհորդելուց անվտանգության նկատառումներով, թիրախում հայտնվում են հատկապես շաբաթական եկամուտի վրա հիմնված փոքր բիզնեսները՝ գիշերային շուկաներ, հյուրատներ, սննդի կրպակներ։ Մատակարարման շղթաների լռակյաց ճգնաժամ Չնայած տարածաշրջանը հայտնի է զբոսաշրջությամբ, այն ունի նաև փոքրածավալ արտադրություն՝ հուշանվերներ, հագուստ, ձեռագործ ապրանքներ, սննդամթերք, հումք։ Սահմանների փակման պատճառով դանդաղում է ապրանքների տեղափոխումը, իսկ անհատ գործարարները՝ առանց մեծ ընկերությունների աջակցությամբ, դժվարանում են իրացնել իրենց արտադրանքը։ Այս ցանցերի խաթարումը կարող է երկարաժամկետ ազդեցություն թողնել միկրոարդյունաբերության վրա՝ հանգեցնելով պատվերների կորստի ու ֆինանսական խնդիրների։ Ներդրումային միջավայրի վրա սպառնալիքները Թաիլանդը՝ որպես տարածաշրջանային տեխնոլոգիական և արտադրական հանգույց, ու Կամբոջան՝ որպես ցածր ծախսերով արտադրության հարթակ, երկուսն էլ ձգտում են ներդրումներ ներգրավել։ Սահմանային ցանկացած բախում կարող է կասկածի տակ դնել երկրների ողջ բիզնես միջավայրի կայունությունը։ Ներդրողները, հատկապես միջազգային ֆոնդերը և ստարտափները, կարող են սառեցնել ծրագրերը կամ տեղափոխել ռեսուրսները դեպի ավելի կայուն պետություններ։ Բիզնեսի վերակողմնորոշման հնարավորություններ Չնայած իրավիճակն ընդհանուր առմամբ բացասական է, որոշ ոլորտներում ստեղծվում են կարճաժամկետ հնարավորություններ՝ - Անվտանգ փոխադրումներ ապահովող ընկերությունների համար՝ ներգաղթյալների կամ զբոսաշրջիկների տեղափոխման նոր երթուղիներ մշակելու հնարավորություն, - Լոգիստիկ ծառայություններ առաջարկող փոքր բիզնեսների համար, որոնք կարող են գտնել նոր՝ անվտանգ մատակարարման ուղիներ, - Ներքին սպառման շուկա մուտք գործող արտադրողների համար, քանի որ արտահանումը դանդաղում է, և շուկաներ են ազատվում ներսում։

*հոդվածը պատրաստելիս օգտագործվել է նաեւ ԱԲ