4 մեթոդաբանություն, որոնք օգնում են ղեկավարներին կայացնել ավելի լավ որոշումներ՝ պահպանելով առողջությունն ու հանգստությունը

Որոշումների հոգնածությունը՝ չտեսանելի սպառնալիք

Միջին չափահաս մարդը օրական կայացնում է տասնյակ հազարավոր որոշումներ։ Սակայն ղեկավարների և գործադիր տնօրենների դեպքում այդ թիվը ոչ միայն բազմապատկվում է, այլև յուրաքանչյուր որոշման կշիռն է դառնում չափազանց մեծ։ Ամեն մի պատասխանված հաղորդագրություն, ստորագրված փաստաթուղթ կամ հանրային հայտարարություն սպառում է ղեկավարի հոգեբանական և ֆիզիոլոգիական պաշարները։

Ուղեղը մարմնի զանգվածի ընդամենը 2%-ն է, բայց սպառում է էներգիայի շուրջ 20%-ը։ Սա նշանակում է, որ մտածելը՝ հատկապես ճնշման տակ, իրականում ֆիզիոլոգիական ծանրաբեռնվածություն է։ Երբ էներգիան սպառվում է, ղեկավարները հաճախ դիմում են սուրճի կամ կամքի ուժի օգնությանը, բայց արդյունքում որոշումների որակը նվազում է, և վնասվում են ինչպես արդյունավետությունը, այնպես էլ առողջությունը։

Այս խնդիրը հաղթահարելու համար ղեկավարները կարող են կիրառել որոշումների կայացման հատուկ մեթոդաբանություններ, որոնք նվազեցնում են հոգնածությունը, պահպանում կենտրոնացվածությունը և նպաստում են մտքի հստակությանը։

1․ OODA ցիկլ՝ դիտիր, կողմնորոշվիր, որոշիր, գործիր

Այս մոդելը մշակվել է ԱՄՆ ռազմաօդային ուժերի գնդապետ Ջոն Բոյդի կողմից։ Այն բաղկացած է չորս փուլից՝ Observe (դիտարկել), Orient (կողմնորոշվել), Decide (որոշել) և Act (գործել)։

Առաջին երկու փուլերը՝ դիտարկումն ու կողմնորոշումը, թույլ են տալիս դանդաղեցնել արձագանքը՝ նախքան արագ որոշում կայացնելը։ Այդ կարճ դադարն օգնում է ղեկավարին վերահսկել սթրեսային արձագանքը, պահպանել հանգստությունը և գործել ավելի հստակ մտածողությամբ։

Օրինակ՝ նախքան բարդ էլ․ նամակին պատասխանելը կամ հանրային արձագանք տալը, կարելի է մի քանի վայրկյան շունչ քաշել՝ վերականգնելով հուզական հավասարակշռությունը։ Այս մոտեցումը ոչ միայն բարձրացնում է որոշումների որակը, այլև պաշտպանում է առողջությունը։

2․ Խղճի խայթի նվազեցման մեթոդաբանություն (Regret Minimization Framework)

Ջեֆ Բեզոսը հենց այս մեթոդաբանությունն է օգտագործել՝ որոշելու՝ թողնե՞լ կայուն աշխատանքը և հիմնադրե՞լ Amazon-ը։ Նրա մոտեցումը պարզ է՝ պատկերացրեք ձեզ տասնամյակներ անց և հարց տվեք․
«Կփոշմանե՞մ, եթե հիմա սա չանեմ»։

Այս մտածողությունը օգնում է ղեկավարներին դուրս գալ կարճաժամկետ շահերից և կենտրոնանալ երկարաժամկետ հետևանքների վրա՝ թե՛ բիզնեսում, թե՛ անձնական կյանքում։ Նույն հարցը կարելի է տալ նաև առողջության համատեքստում․ «Կփոշմանե՞մ, եթե այսօր մարզումս բաց թողնեմ կամ ընտանիքիս հետ ժամանակ չանցկացնեմ»։

Այս ձևով ընդունված որոշումները ոչ միայն ավելի հավասարակշռված են, այլև պահպանում են ներքին խաղաղությունն ու կայունությունը։

3․ «Ռետինե ժապավենի» մեթոդը (Rubber Band Method)

Յուրաքանչյուր ղեկավար բախվում է հակասական ընտրությունների՝ աշխատանքի և հանգստի, կայունության և փոփոխության, ռիսկի և ապահովության միջև։ «Ռետինե ժապավենի» մեթոդը օգնում է տեսանելի դարձնել այս ներքին լարվածությունը։

Պատկերացրեք, որ ձեր մարմինը ձգվում է երկու ուղղությամբ․ մեկը ներկայացնում է այն, ինչը ձեզ պահում է տեղում՝ վախը, պարտականությունները, հոգնածությունը։ Մյուսը՝ այն, ինչը մղում է առաջ՝ նպատակները, ձգտումները, զարգանալու ցանկությունը։

Հարցնելով ինքներդ ձեզ․

  • «Ի՞նչն է ինձ հետ պահում»

  • «Ի՞նչն է ինձ առաջ մղում»

— ղեկավարն ավելի հստակ տեսնում է իր իրական շարժառիթներն ու սահմանափակումները։ Այս մեթոդը զարգացնում է ինքնաճանաչումը, օգնում է հասկանալ իրական կարիքները և կայացնել հավասարակշռված որոշումներ։

4․ Երկրորդ կարգի մտածողություն (Second-Order Thinking)

Շատ ղեկավարներ որոշումներ են կայացնում միայն առաջին հետևանքի մասին մտածելով՝ ինչ արդյունք կտա դա հիմա։ Երկրորդ կարգի մտածողությունը ստիպում է հարցնել․ «Հետո ի՞նչ»։

Կարճաժամկետ արդյունավետ լուծումները հաճախ բերում են երկարաժամկետ վնասների՝ ֆիզիկական և հոգեբանական սպառման տեսքով։ Օրինակ՝ աշխատանքային գերծանրաբեռնվածությունը կարող է կարճաժամկետ արդյունք ապահովել, բայց երկարաժամկետ՝ հանգեցնել սպառման և որոշումների վատթարացման։

Երկրորդ կարգի մտածողությունը հիշեցնում է, որ յուրաքանչյուր որոշում ունի էներգետիկ գին։ Նախքան նոր նախաձեռնություն սկսելը, ղեկավարները պետք է մտածեն՝
«Ինչպե՞ս սա կազդի իմ ուշադրության, առողջության և հարաբերությունների վրա»։

Այս մոտեցումը պաշտպանում է ապագան ներկայի արագ հաղթանակներից։

Առողջ առաջնորդություն՝ որպես համակարգված մտածողություն

Յուրաքանչյուր որոշում սպառում է այն նույն էներգիան, որը անհրաժեշտ է ստեղծագործելու, մտածելու և ղեկավարման համար։ Այդ պատճառով որոշումների արդյունավետ համակարգերը ոչ միայն բարձրացնում են արդյունքները, այլև պաշտպանում են ղեկավարի ամենաթանկ ռեսուրսը՝ առողջությունը։

Արդյունավետ առաջնորդությունը սկսվում է ոչ թե վերահսկման ավելացումով, այլ մտածողության համակարգմամբ։ Իսկ այն ղեկավարները, ովքեր ներդնում են այս մոտեցումները իրենց առօրյայում, երկարաժամկետ կտրվածքով դառնում են ոչ միայն ավելի արդյունավետ, այլև ավելի հանգիստ ու կայուն առաջնորդներ։


Հոդվածը պատրաստվել է Forbes-ի վերլուծության հիման վրա

*հոդվածը պատրաստելիս օգտագործվել է նաեւ ԱԲ