Ինչու է Հորմուզի նեղուցը այդքան կարևոր

Օրմուզի նեղուցը նավթի համաշխարհային շուկայի ամենակարևոր ուղին է։ Ամեն օր մոտ 17 միլիոն բարել նավթ է դուրս բերվում այս նեղուցով՝ հիմնականում Սաուդյան Արաբիայից, Իրանից, Իրաքից, Քուվեյթից և Արաբական Միացյալ Էմիրություններից։ Դա աշխարհի ծովային նավթի տեղափոխման մոտ 20%-ն է։

Եթե Իրանը ռազմական կամ քաղաքական պատճառներով փակի նեղուցը, նույնիսկ ժամանակավորապես, ապա գլոբալ շուկան մնում է առանց այս հսկայական հոսքի։ Եվ դա սկսում է շղթայական ռեակցիա։

Տնտեսական հետևանքներ՝ համաշխարհային մասշտաբով

1. Նավթի գների պայթյուն

Անհապաղ արդյունքներից ամենաակնհայտը՝ նավթի գների կտրուկ աճն է։

• Բարելի գինը կարող է բարձրանալ մինչև $150 կամ ավելի, ինչը միանգամից կազդի ողջ տնտեսությունների վրա։

• Շուկայում անորոշության և պաշարների անբավարարության պայմաններում գները կթռիչքաձև աճեն՝ նույնիսկ եթե իրական մատակարարումը դանդաղի ընդամենը մի քանի օրով։

2. Էներգետիկ ճգնաժամ

Նավթից կախված են էներգիայի արտադրությունը, փոխադրումները, արդյունաբերական գործընթացները։

• Չինաստանը, Հնդկաստանը և Արևմտյան Եվրոպան համարվում են առավել խոցելի՝ քանի որ դրանք հիմնական սպառողներից են։

• Էլեկտրաէներգիայի սակագները, գազի գները, ջեռուցման համակարգերն ուղղակիորեն կապ ունեն նավթի միջազգային գնից։

3. Նավթաքիմիական արդյունաբերության ճնշում

Նավթից կախված են նաև պլաստմասսայի արտադրությունը, քիմիական նյութերը, դեղամիջոցների որոշ բաղադրիչներ։

• Նավթի դեֆիցիտը կարող է հանգեցնել արտադրական շղթաների դադարի՝ հատկապես Ասիայում և Եվրոպայում։

4. Սննդի և լոգիստիկ ծախսերի աճ

• Վառելիքի թանկացումը թանկացնում է նաև բեռնափոխադրումը, ինչը նշանակում է սննդի, հագուստի, տեխնիկայի թանկացում։

• Ծովային փոխադրումները կարող են կանգնել կամ դանդաղել, իսկ գները՝ կրկնապատկվել։

Գեոպոլիտիկ և ռազմական հետևանքներ

Նեղուցի փակումը հավանաբար կստիպի արևմտյան ուժերին (ԱՄՆ, Մեծ Բրիտանիա և այլն) միջամտել ռազմական կամ դիվանագիտական ճանապարհով։

• Դա իր հերթին կբերի ավելի մեծ ռիսկերի, նոր պատժամիջոցների, ռեգիոնալ պատերազմների հնարավորության։

Իսկ Հայաստանը՞

Հայաստանը, թեև նավթ չի արտադրում, բայց նավթից կախված է մի շարք ուղղություններով.

1. Վառելիքի գներ

• Եթե աշխարհում բենզինը թանկանում է, ապա դա անմիջապես արտացոլվում է ներմուծված վառելիքի գնի վրա։

• Սա հանգեցնում է տրանսպորտի թանկացման՝ թե՛ մասնավոր, թե՛ հասարակական։

2. Սննդամթերքի գներ

• Բեռնափոխադրման ծախսերի աճը կարող է թանկացնել ներմուծվող մթերքը, հատկապես ասիական կամ եվրոպական շուկաներից։

• Հայաստանում պարբերաբար ներկրվում են բրինձ, ձեթ, պաղեցված միս՝ շատ հաճախ նավթային փոխադրումների միջոցով։

3. Գնաճ և տնտեսական ճնշում

• Նավթի գների աճը կարող է հրել Հայաստանի գնաճը վերև, ինչը արդեն իսկ մեծագույն խնդիր է սպառողների և փոքր բիզնեսի համար։

• Կառավարությունն ստիպված կլինի վերանայել սուբսիդավորման և հարկային քաղաքականությունը, ինչը կարող է երկարաժամկետ հետևանքներ ունենալ։

Ինչ անել բիզնեսի կամ անհատի տեսանկյունից

1. Բիզնեսների համար՝ եթե կախված եք ներմուծվող ապրանքներից կամ վառելիքից, լավ է նախօրոք մշակել դիվերսիֆիկացիոն ռազմավարություն։

2. Արտահանող բիզնեսների համար՝ արժե հետևել փոխարժեքների շարժին, քանի որ նավթի գների փոփոխությունները կարող են ազդել դրամի փոխարժեքի վրա։

3. Անհատների համար՝ հնարավոր է նոր թանկացումների շրջան, ուստի ծախսերի պլանավորումը և խնայողությունների ձևավորումը դառնում են ավելի կարևոր։

Իրանի կողմից Օրմուզի նեղուցի փակման սցենարը թվում է վերլուծական, բայց նրա ռիսկերն իսկական են՝ հատկապես եթե Մերձավոր Արևելքում լարվածությունը աճի։ Դա կարող է ձևափոխել գլոբալ տնտեսական հավասարակշռությունը ընդամենը օրերի ընթացքում։ Իսկ Հայաստանը՝ չլինելով անմիջական մասնակից, կարող է զգալ հետևանքները` որպես փոքր, բաց տնտեսություն՝ կախված ներմուծումից, վառելիքից և միջազգային գներից։