Ինչու են երիտասարդները հեռանում Հայաստանից․ չերևացող պատճառները՝ տվյալների հետևում

Վերջին տարիներին Հայաստանից երիտասարդների արտագաղթի միտումները նորից դարձել են հանրային ուշադրության կենտրոնում։ Թեև շատերն այդ երևույթը կապում են գործազրկության կամ տնտեսական խնդիրների հետ, տվյալների խորքային վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ կան նաև պակաս տեսանելի, սակայն էական դեր ունեցող գործոններ։

Պաշտոնական տվյալներ՝ համառոտ ակնարկ

Ըստ ՄԱԿ-ի Միգրացիոն տվյալների հարթակի՝ Հայաստանի բնակչության մոտ 11-13 տոկոսը ներկայումս ապրում է արտերկրում։ 20-35 տարեկանների շրջանում արտագաղթի մակարդակը համեմատաբար բարձր է։ 2022-2023 թվականներին երիտասարդների արտագաղթը հիմնականում ուղղված է եղել ԵՄ երկրներ, Կանադա, և ռուսալեզու տարածաշրջան։

Բայց ինչու են հատկապես երիտասարդները ընտրում մեկնել՝ երբեմն նույնիսկ կրթությամբ, փորձառությամբ ու հմտություններով զինված լինելով։

Տնտեսությունը միայն մի մասն է

Այո, տնտեսական կայունությունն ու աշխատատեղերի հարցը շարունակում են կարևոր գործոն մնալ։ Սակայն ԱՎԾ և միջազգային զեկույցների համադրությունը ցույց է տալիս, որ բարձր կրթություն ունեցող երիտասարդների զգալի մասն արտագաղթում է ոչ թե գործազուրկ լինելու պատճառով, այլ այն պատճառով, որ համապատասխան որակի աշխատանք կամ զարգանալու հնարավորություն չի տեսնում տեղում։

Օրինակ՝ ՏՏ ոլորտում մի շարք մասնագետներ նշում են, որ միջազգային շուկայի հնարավորությունները և ազատ աշխատանքային մշակույթը իրենց գրավում են ավելին, քան տեղական աշխատաշուկան։

Կառավարման և վստահության ճգնաժամ

Երիտասարդների շրջանում բարձր է նաև պետական համակարգի նկատմամբ անվստահությունը։ Pew Research Center-ի հարցումների համաձայն՝ վստահության ցածր մակարդակը պետական հաստատությունների, դատական համակարգի ու տեղական ինքնակառավարման մարմինների նկատմամբ հաճախ նշվում է որպես բացասական ազդակ։

Երբ երիտասարդը չի հավատում, որ իր ձայնը կարող է փոփոխություն բերել կամ որ համակարգը արդար է, նա հակված է նոր միջավայր փնտրել, որտեղ առավել արդար խաղի կանոններ կան։

Բարձր ակնկալիքներ, ցածր դիմացկունություն

Սոցիոլոգիական հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ նոր սերունդը (հատկապես 1995-ից հետո ծնվածները) մեծացել է համեմատաբար ավելի ազատ, գլոբալիզացված միջավայրում։ Նրանք հետևում են միջազգային տրենդներին, համեմատում են կյանքի որակը տարբեր երկրներում և ունեն ավելի բարձր ակնկալիքներ։ Բայց միևնույն ժամանակ՝ շատ հաճախ այս ակնկալիքները բախվում են տեղական իրականության հետ, ինչը առաջացնում է հիասթափություն։

Երիտասարդները խոսում են ոչ միայն աշխատավարձի, այլ կյանքի որակի, սոցիալական միջավայրի, քաղաքացիական ազատությունների և զարգացման հեռանկարի մասին։

Կրթական համակարգի և գիտության անհամապատասխանությունները

Համալսարանական կրթությունը Հայաստանում հաճախ չի համընկնում աշխատաշուկայի պահանջների հետ։ Ուսանողների զգալի մասը բուհն ավարտելուց հետո կամ աշխատանքի չի տեղավորվում մասնագիտությամբ, կամ վերապատրաստվում է լրիվ այլ ուղղությամբ։

Բացի այդ, գիտության ֆինանսավորման ցածր մակարդակը, գիտաշխատողի չհաստատված դերակատարությունը և ակադեմիական շարժունության սահմանափակումները նույնպես խթանում են կրթված երիտասարդների արտահոսքը։

Մշակութային և սոցիալական միջավայր

Երիտասարդները հաճախ շեշտադրում են, որ սոցիալական և մշակութային միջավայրն այնքան էլ «բաց» չէ։ Օրինակ՝ կարծիքի ազատություն, ինքնարտահայտման հնարավորություններ, գենդերային հավասարություն, հոգեբանական աջակցություն, և այլն՝ շատերի ընկալմամբ դեռևս սաղմնային փուլում են։ Այդ պատճառով երիտասարդներից շատերը հակված են մեկնելու ավելի հանդուրժողական հասարակություններ։

***

Երիտասարդների արտագաղթը միայն տնտեսական խնդրի հետևանք չէ։ Այն համադրվում է կառավարման արդյունավետության, կրթական համակարգի որակի, սոցիալական և մշակութային միջավայրի, հոգեբանական անվտանգության, և ապագայի տեսլականի հետ կապված հարցերի հետ։

Բաժանորդագրվեք մեր Տելեգրամյան ալիքին՝ բիզնես ոլորտի ամենաթարմ և կարևոր նորություններին առաջինը ծանոթանալու համար: