Հայաստանում վերջին տարիներին իրականացվող գույքահարկի համակարգային բարեփոխումներն արդեն զգալի արդյունքներ են տալիս։
Կադաստրի կոմիտեի տվյալներով՝ 2024 թվականին երկրի 500 խոշորագույն գույքահարկ վճարողները միասին վճարել են 3.324 միլիարդ դրամ, ինչը գրեթե կրկնակի ավել է 2021 թվականի համեմատ՝ երբ այդ թիվը կազմել էր 1.662 միլիարդ դրամ։ Այս աճը չի պայմանավորված միայն գույքատերերի թվի կամ սեփականության ծավալների մեծացմամբ, այլ՝ հատկապես հարկային և կադաստրային քաղաքականության էական փոփոխություններով։
Ինչու է գույքահարկը զգալիորեն աճել
Աճի հիմնական պատճառը 2021 թվականի հունվարի 1-ից ներդրված նոր հարկային շրջանակն է։ Այս շրջանակը փոխեց գույքահարկի հաշվարկման մեխանիզմը՝ հին կադաստրային արժեքների փոխարեն հիմք ընդունելով շուկայական գների արտացոլումն ապահովող թարմացված կադաստրային արժեքները։ Այս փոփոխությունը ենթադրում էր արդիական մոտեցում, որը միտված է ապահովելու ավելի արդար և իրականությանը համապատասխան հարկման հիմք։
Նոր համակարգի շրջանակներում ներդրվել է նաև փուլային վճարման մոտեցում․ 2021 թվականին գույքահարկը հաշվարկվում էր նոր դրույքաչափերի ընդամենը 25%-ով, բայց յուրաքանչյուր տարի այդ տոկոսը բարձրանում է՝ մինչև 2026 թվականին կհասնի 100%-ի։ Այսինքն՝ գույքահարկի ամբողջական ազդեցությունը շուկայական հիմքով դեռ լիովին չի դրսևորվել։
Ինչ փոփոխություններ են տեղի ունեցել տարածքային գնահատման մեջ
Մեկ այլ առանցքային բարեփոխում է միասնական տարածքային գոտիավորման համակարգի ներդրումը։ Այս համակարգը վերացրել է նախկինում առկա տարբերությունները՝ քաղաքային ու գյուղական համայնքների միջև, և ապահովել է, որ գույքի արժեքը հաշվարկվի ավելի համահունչ և թափանցիկ սկզբունքներով։
Շուկայական գնահատման և տարածքային հստակեցման միասնական մոտեցումը նպաստել է գույքահարկի բազայի ընդլայնմանը, ինչը նաև կարևոր քայլ է համայնքային բյուջեների կայուն ֆինանսավորման ապահովման համար։
Ինչ սպասել առաջիկայում
Ըստ կանխատեսումների՝ 2025 թվականին խոշոր հարկ վճարողների գույքահարկի վճարումները կհասնեն 4.985 միլիարդ դրամի։ Սա ոչ միայն տնտեսության ու շուկայական գույքի արժեքների աճի արդյունք է, այլև արձանագրում է, որ բարեփոխումները շարունակական ազդեցություն են ունենում։ Այդ աճը կարող է նաև խթանել համայնքների ինքնուրույն զարգացման հնարավորությունները՝ ավելացված հարկային մուտքերի հաշվին։
