Վերջին տարիներին հայկական բուհական համակարգը բախվում է լուրջ խնդիրների, ինչը վկայում է հասարակության մեծ դժգոհության մասին։ Ըստ ABN-ի Յութուբյան էջում անցկացված հարցման, որին մասնակցել է ավելի քան 2,200 մարդ, քվեարկողների 80%-ը բացասական է գնահատել հայկական բուհական համակարգը, իսկ 6 հազարից ավելի տեղ թափուր է մնացել բուհերում։ Այս իրավիճակը պահանջում է լուրջ ուշադրություն և գործողություններ։
Պահանջարկի փոփոխություններ
Ավանդական մասնագիտությունները, ինչպիսիք են պատմագիտությունը և բանասիրությունը, կորցրել են իրենց պահանջարկը, մինչդեռ տեղեկատվական տեխնոլոգիաները, ինժեներիան և բիզնեսի կառավարումը դարձել են ավելի նախընտրելի։ Սակայն, բուհերը չեն կարողանում արագորեն հարմարվել այս փոփոխություններին, ինչը հանգեցնում է թափուր տեղերի կտրուկ ավելացման։
Բուհական համակարգի բարեփոխումներ
Կրթության ոլորտում իրականացվող բարեփոխումները հաճախ ոչ բավարար են և անարդյունավետ։ Կառավարությունը խոստացել է լայնամասշտաբ բարեփոխումներ, սակայն շատ հարցերում առաջընթաց չկա։
- Կրթության բյուջե: Չնայած 38%-ով ավելացված բյուջեին, կրթության որակի բարձրացման համար անհրաժեշտ է ավելի խորը և համակարգված մոտեցում (UNICEF Armenia)։
- Ուսուցիչների վերապատրաստում: Չնայած ուսուցիչների կամավոր սերտիֆիկացման համակարգի ներդրմանը, ավելի քան 3,800 ուսուցիչ ստանում է բարձր աշխատավարձ, սակայն դասավանդման որակը մնում է խնդրահարույց (Prime Minister of Armenia)։
- Նոր ընդհանուր կրթական ստանդարտ: Նոր կրթական ստանդարտների ներդրումը լավ սկիզբ է, բայց պետք է ապահովել դրանց արդյունավետ կիրարկումը մինչև 2026 թվականը (World Bank, UNICEF Armenia)։
Ակադեմիական քաղաք
Կառավարությունը նախատեսում է ստեղծել ակադեմիական քաղաք՝ բարձրագույն կրթության և գիտության որակի բարձրացման համար։ Այս նախագծի շրջանակներում նախատեսվում է, որ առնվազն 4 համալսարան կներառվի միջազգային վարկանիշների լավագույն 500-յակում (Prime Minister of Armenia)։ Սակայն, սա բավականաչափ հստակ ծրագրեր և գործնական քայլեր չունի, ինչի հետևանքով անորոշ է, թե ինչպես և երբ կկատարվի այս նպատակների իրականացումը։
Համեմատություն տարածաշրջանային երկրների հետ
Հայաստանի կրթության վիճակը կարելի է համեմատել մի քանի հարևան երկրների հետ՝ բացահայտելու խնդիրները և հնարավոր լուծումները.
- Վրաստան: Վրաստանում կրթության բյուջեն վերջին երեք տարիների ընթացքում ավելացել է 45%-ով, և 2023 թվականին ներդրվել են նոր կրթական ստանդարտներ՝ հիմնականում ուղղված STEM կրթությանը։
- Ադրբեջան: Ադրբեջանում կրթության ոլորտում 2023 թվականին ներդրվել է 60 միլիոն եվրո՝ Եվրամիության աջակցությամբ, ինչը նպաստել է դպրոցների և համալսարանների վերազինմանը։
- Թուրքիա: Թուրքիայում 2023 թվականին կրթության բյուջեն ավելացել է 50%-ով, և ներդրվել են նոր ուսումնական մեթոդներ՝ ուղղված ժամանակակից պահանջներին համապատասխանող կրթության ապահովմանը։
Միջազգային համագործակցություն
Հայաստանի կառավարությունը և Եվրամիությունը (ԵՄ) համագործակցում են կրթության ոլորտում՝ ներդնելով ավելի քան 70 միլիոն եվրո։ Սակայն, այս համագործակցությունները հաճախ չեն տալիս ակնկալվող արդյունքները, և միջազգային գործընկերությունների իրական օգուտները դեռևս անորոշ են մնում (UNICEF Armenia, World Bank)։
Եզրակացություն
ABN-ի հարցման արդյունքները վկայում են, որ հայկական բուհական համակարգը կանգնած է լուրջ մարտահրավերների առջև, որոնք պահանջում են արագ և արդյունավետ լուծումներ։ Չնայած բարեփոխումների և միջազգային համագործակցությունների ծրագրերին, իրական արդյունքները դեռևս նկատելի չեն։ Անհրաժեշտ է ապահովել կրթության որակի բարձրացման համար ավելի խորը և համակարգված մոտեցում, որպեսզի հայաստանյան երիտասարդները կարողանան ձեռք բերել այն հմտություններն ու գիտելիքները, որոնք անհրաժեշտ են 21-րդ դարի պահանջներին համապատասխանելու համար։
Մեկնաբանություն