Հայաստանի տնտեսությունը, ինչպես նաև շատ զարգացող շուկաներ, մեծապես կախված է արտաքին շուկաներից, հատկապես ներմուծման առումով։ Շատ բիզնեսներ, որոնք ներմուծում են հումք, ապրանք կամ տեխնոլոգիա, կատարում են իրենց վճարումները հիմնականում ԱՄՆ դոլարով։ Սա նշանակում է, որ դոլար-դրամ փոխարժեքի ցանկացած փոփոխություն կարող է նշանակալի ազդեցություն թողնել նրանց վրա՝ բարձրացնելով կամ իջեցնելով ծախսերը, ազդելով գնագոյացման, շահութաբերության և հաճախորդների պահվածքի վրա։
Երբ դոլարի փոխարժեքը բարձրանում է դրամի նկատմամբ՝ ասենք, եթե մեկ դոլարի փոխարեն նախկինում պետք էր վճարել 390 դրամ, իսկ այժմ՝ 420 դրամ, դա անմիջապես նշանակում է, որ բիզնեսը նույն ապրանքը գնելու համար պետք է վճարի ավելի շատ դրամ։ Նման պարագայում ներմուծվող ապրանքի ինքնարժեքը բարձրանում է։
Եթե բիզնեսը այդ հավելյալ ծախսը ամբողջությամբ կամ մասնակի փոխանցում է գնորդին՝ բարձրացնելով ապրանքի վերջնական գինը, ապա այն կարող է ազդել վաճառքների ծավալի վրա։ Հատկապես այն ոլորտներում, որտեղ մրցակցությունը մեծ է կամ գնորդը շատ զգայուն է գների նկատմամբ՝ օրինակ՝ սպառողական ապրանքների շուկայում, նման գների աճը կարող է նվազեցնել պահանջարկը։
Բացի այդ, եթե բիզնեսը չի ցանկանում կամ չի կարող գինը բարձրացնել, ապա ստիպված է կրճատել իր շահույթը՝ աշխատելով ավելի ցածր մարժայով։ Սա կարող է ազդել նրա ընդհանուր ֆինանսական կայունության վրա, հատկապես այն բիզնեսների դեպքում, որոնք ունեն դոլարային վարկային պարտավորություններ։ Տատանվող փոխարժեքը բարդացնում է նաև բիզնեսի պլանավորումը, քանի որ դժվար է կանխատեսել, թե հաջորդ ամիս ինչ գին կունենա ներմուծվող ապրանքը, կամ որքան դրամով կարժենա հաջորդ խմբաքանակը։
Բայց փոխարժեքի շարժը կարող է աշխատել նաև հակառակ ուղղությամբ։ Երբ դոլարի փոխարժեքը նվազում է, ներկրող բիզնեսների համար ստեղծվում է առավել նպաստավոր իրավիճակ։ Նույն ապրանքը հնարավոր է դառնում գնել ավելի քիչ դրամով, ինչը նվազեցնում է ինքնարժեքը։
Բիզնեսը կարող է պահպանել նախկին գները՝ այդպիսով ավելացնելով իր շահույթը, կամ նույնիսկ որոշ դեպքերում իջեցնել գները՝ դառնալով ավելի մրցունակ շուկայում։ Այսպիսով, դոլարի էժանացումը կարող է օգնել բիզնեսին հաղթել մրցակցությունը, ընդլայնել իր հաճախորդների շրջանակը կամ վերազինել իր նյութատեխնիկական բազան։
Այնուամենայնիվ, այս շահավետ իրավիճակները ժամանակավոր են, եթե դրանց հետևում չկա հստակ ֆինանսական ռազմավարություն։ Փոխարժեքի անկանոն տատանումները ստեղծում են տնտեսական անորոշություն, ինչը կարող է խանգարել երկարաժամկետ ռազմավարական որոշումների կայացմանը։ Նման պայմաններում բիզնեսի սեփականատերերն ու ֆինանսական պատասխանատուները պետք է մշտապես հետևեն արժույթի շուկայի զարգացումներին և պատրաստ լինեն սցենարային պլանավորմանը։
Որպես պաշտպանական միջոց՝ որոշ ընկերություններ դիմում են արժութային հեջինգի՝ ապահովագրելով իրենց փոխարժեքի տատանումներից։ Սա կարող է իրականացվել տարբեր գործիքների միջոցով՝ պայմանագրեր, փոխարժեքի ֆիքսում մատակարարի հետ կամ ֆինանսական ապահովագրության ծրագրեր։
Մյուսները փորձում են դիվերսիֆիկացնել մատակարարները, որոնելով այլընտրանքային գործընկերներ այլ երկրներից, որտեղ արժեքը հաշվարկվում է այլ արժույթներով։ Որոշ բիզնեսներ էլ աշխատում են պահեստային պլանավորման վրա՝ մեծ քանակությամբ ապրանք ներկրելով այն ժամանակահատվածում, երբ փոխարժեքը շահավետ է։
Այս բոլոր քայլերը պահանջում են ֆինանսական գրագիտություն, վերլուծական հմտություններ և իրավիճակային արձագանքման արագություն։ Բացի այդ, անհրաժեշտ է ունենալ ճկուն գնագոյացման ռազմավարություն, որը կկարողանա արագ արձագանքել արժութային շուկայի փոփոխություններին։
Ընդհանուր առմամբ, դոլար-դրամ փոխարժեքի տատանումը ոչ միայն հաշվապահական կամ հաշվարկային խնդիր է ներկրող բիզնեսների համար, այլ նաև ռազմավարական գործոն, որը կարող է որոշել՝ արդյոք բիզնեսը պահպանելու է իր շուկան, թե կկորցնի այն։
Ճիշտ մշակված ֆինանսական պլանավորումը, արժութային ռիսկերի կառավարման մեխանիզմները և զգոնություն պահանջարկի ու մրցակցության նկատմամբ կարող են օգնել ներկրող բիզնեսներին դիմակայել այս մարտահրավերին և նույնիսկ օգտվել փոխարժեքային տատանումներից՝ նոր հնարավորություններ ստեղծելով։
