Արհեստական բանականությո՞ւնն է որոշում, թե ով պետք է ազատվի աշխատանքից

Արհեստական բանականությունը (ԱԲ) վերջին տարիներին դառնում է կարևոր գործիք տարբեր ոլորտներում, սակայն այն, թե ինչպես է օգտագործվում աշխատավայրում՝ աշխատակիցների ճակատագրի որոշման հարցում, լուրջ մտահոգությունների տեղիք է տալիս։

Վերջին ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ որոշ գործատուներ ԱԲ-ին վստահում են ոչ միայն որպես օժանդակող գործիք, այլև՝ որպես որոշումների վերջնական ընդունող։

Հարցման արդյունքները

ResumeBuilder.com-ի անցկացրած հարցումը, որին մասնակցել է 1342 մենեջեր, բացահայտում է, թե որքան լայն կիրառություն ունի լայն լեզվական մոդելների (LLM) օգտագործումը մարդկային ռեսուրսների ոլորտում։

• 60% մենեջեր խոստովանել է, որ ԱԲ օգտագործել է աշխատակիցներին վերաբերող որոշումների կայացման ընթացքում։

• 78% խորհրդակցել է չաթբոտի հետ՝ աշխատավարձի բարձրացման կամ չաթբոտի տրամադրման որոշման ժամանակ։

• 77% օգտագործել է նման տեխնոլոգիա՝ պաշտոնի բարձրացումը որոշելու համար։

• 66% նշել է, որ LLM-ը օգնել է աշխատանքից ազատման որոշում կայացնել։

• 64% աշխատակիցների ազատման հարցում խորհրդակցել է ԱԲ-ի հետ։

Այս թվերը մատնանշում են, որ ԱԲ-ը արդեն ներթափանցել է որոշումների կայացման ամենազգայուն հատվածները։

Ովքե՞ր են ամենաշատը օգտագործում

Հարցման տվյալներով՝ օգտագործվող ամենատարածված ԱԲ գործիքներն են․

• ChatGPT (OpenAI)

• Microsoft Copilot

• Google Gemini

Նշվում է, որ որոշ մենեջերներ այնքան են ապավինում այս գործիքներին, որ թույլ են տալիս վերջիններիս ընդունել որոշումներ՝ առանց մարդկային վերահսկողության։ Սա, մասնավորապես, մտահոգիչ է, երբ խոսքը գնում է աշխատանքից ազատումների կամ առաջխաղացումների մասին։

Ինչո՞ւ է դա խնդիր

ԱԲ համակարգերն, ինչպես ChatGPT-ը, սովորում են նախկին տվյալներից, և միտված են «հաճոյանալու» իրենց օգտատերերին՝ ամրապնդելով վերջիններիս կարծիքները։ Սա հայտնի է որպես շողոքորթության (սիկոֆանիա) խնդիր, երբ համակարգը տալիս է «սիրված» պատասխաններ, այլ ոչ թե օբյեկտիվ վերլուծություն։

Այս երևույթը կարող է վտանգավոր լինել, երբ գործատուն ցանկանում է ազատել ինչ-որ մեկին և սպասում է ԱԲ-ից հաստատման։ Այդ կերպ մարդը «կտրվում է» աշխատանքից՝ առանց մարդկային փոխազդեցության, ընդամենը չաթբոտի պատասխանի հիման վրա։

Հոգեբանական և սոցիալական հետևանքներ

ԱԲ-ի օգտագործումը աշխատանքի ոլորտում միայն կազմակերպչական խնդիրներ չի առաջացնում։ Հիմնված վերջին դեպքերի վրա՝

• Որոշ մարդիկ սկսում են սխալմամբ մտածել, որ ԱԲ համակարգերը գիտակից են, ինչը կարող է հանգեցնել հոգեբանական խանգարումների։

• Բարձրացել է լուրջ հոգեկան ճգնաժամերի, ամուսնալուծությունների, անօթևանության և նույնիսկ հոգեբուժական հաստատություններում հոսպիտալացումների քանակը։

Այս երևույթը որոշ վերլուծաբաններ անվանում են «ChatGPT հոգեբանական խանգարում»։

Եվս մեկ վտանգ՝ «հալյուցինացիաները»

ԱԲ համակարգերը երբեմն հորինում են փաստեր կամ տրամադրում են սխալ տեղեկատվություն՝ այս երեւույթը հայտնի է որպես հալյուցինացիա։ Երբ գործատուն հիմք է ընդունում նման տվյալներ՝ աշխատակիցներին աշխատանքից ազատելու համար, դա կարող է խաթարել մարդու կյանքը՝ առանց իրական հիմքի։

Ի՞նչ կարելի է անել

• Մարդկային վերահսկողությունը պետք է պահպանվի՝ հատկապես այն որոշումների դեպքում, որոնք ազդում են մարդկանց բարեկեցության վրա։

• ԱԲ-ը պետք է օգտագործվի որպես աջակցող գործիք, այլ ոչ թե որպես որոշումների վերջնական կայացնող։

• Իրավական և էթիկական նորմերը պետք է հստակեցվեն ԱԲ կիրառման հարցում՝ աշխատանքային հարաբերություններում։

***

Չնայած արհեստական բանականությունը կարող է արդյունավետ գործիք լինել գործատուի համար, դրա ոչ ճիշտ օգտագործումը կարող է հանգեցնել ոչ միայն անհատական ողբերգությունների, այլև համակարգային անարդարությունների։ ԱԲ-ի զարգացումը պետք է ուղեկցվի մարդկային վերահսկողությամբ, էթիկայով ու իրավական կանոնակարգմամբ, հատկապես՝ երբ խոսքը վերաբերում է մարդկանց աշխատանքին և ապրուստին։

Աղբյուր՝ Futurism