Հայաստանի Կենտրոնական բանկի տվյալներով՝ 2025 թվականի փետրվարի վերջի դրությամբ մեր երկրի առևտրային բանկերը բնակչությանը և կազմակերպություններին տրամադրել են մոտ 6 տրիլիոն դրամի վարկեր։ Սա նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ աճել է 27.6 տոկոսով։ Բայց որտե՞ղ են ուղղվում այս վարկերը, ի՞նչ նպատակներով են դրանք օգտագործվում, և ի՞նչ արժույթով են մարդիկ ու ընկերությունները նախընտրում վերցնել վարկ։
Ներկայացնում ենք պարզ և պատկերավոր ամբողջ պատկերը՝ ըստ ոլորտների։
2025-ի փետրվարի դրությամբ՝
-
Ընդհանուր տրամադրված վարկեր՝ 5.97 տրիլիոն դրամ
-
Դրամով վարկեր՝ 4.05 տրիլիոն դրամ (կազմում է ընդհանուրի մոտ 68%)
-
Տարադրամով (օրինակ՝ դոլարով կամ եվրոյով) վարկեր՝ 1.92 տրիլիոն դրամ
Այսինքն՝ մարդիկ ու կազմակերպությունները հիմնականում նախընտրում են վարկ վերցնել ՀՀ դրամով։ Սա կարևոր միտում է՝ վկայող դրամի հանդեպ վստահության և արժույթի կայունության մասին։
Ոլորտ առ ոլորտ․ Ովքե՞ր են ամենաշատ վարկ վերցնում
Շինարարություն – 665 մլրդ դրամ
Շինարարության ոլորտն առաջատար է․ տրամադրված վարկերից զգալի մասն ուղղվել է այս ուղղությամբ։ Այդ թվում՝
-
282 մլրդ դրամ՝ ՀՀ դրամով
-
383 մլրդ դրամ՝ տարադրամով
Տարադրամով վարկերի մեծ ծավալը կարող է կապված լինել ներմուծվող շինանյութերի կամ միջազգային պայմանագրերի հետ։
Առևտուր – 634 մլրդ դրամ
Առևտրային գործունեությունը նույնպես ակտիվ վարկավորվող ոլորտ է։
-
262 մլրդ՝ դրամով
-
372 մլրդ՝ տարադրամով
Սա հնարավոր է բացատրել ներմուծման և արտարժույթով գործարքների մեծ քանակով։
Արդյունաբերություն – 573 մլրդ դրամ
Արդյունաբերական ընկերությունները նույնպես օգտվել են վարկերից՝
-
239 մլրդ՝ դրամով
-
334 մլրդ՝ տարադրամով
Սա ցույց է տալիս, որ շատ արտադրական կազմակերպություններ դեռ կախված են արտարժույթից, օրինակ՝ հումքի կամ սարքավորումների գնումների ժամանակ։
Գյուղատնտեսություն – 336 մլրդ դրամ
Այս ոլորտում մի հետաքրքիր միտում կա՝ մոտ 80 տոկոս վարկերը տրամադրվել են ՀՀ դրամով, ինչը խոսում է տեղական շուկայի վրա կենտրոնանալու մասին։
-
262 մլրդ՝ դրամով
-
74 մլրդ՝ տարադրամով
Տրանսպորտ և կապ – 131 մլրդ դրամ
-
36 մլրդ՝ դրամով
-
95 մլրդ՝ տարադրամով
Զգալի կախվածություն ունի արտարժույթից, թերևս՝ ներմուծվող տեխնիկայի կամ կապի միջազգային ծառայությունների պատճառով։
Սպասարկման ոլորտ – 384 մլրդ դրամ
-
134 մլրդ՝ դրամով
-
251 մլրդ՝ տարադրամով
Այս ուղղությամբ ևս գերակշռում են տարադրամով վարկերը։ Հնարավոր է՝ զբոսաշրջային ոլորտի ազդեցությունն այս տվյալների վրա։
Իսկ ի՞նչ վիճակում են բնակչության վարկերը
Հիփոթեքային վարկեր – 1.49 տրիլիոն դրամ
-
1.38 տրիլիոն՝ դրամով
-
105 մլրդ՝ տարադրամով
Հիփոթեքների գրեթե բոլորը տրամադրվում են դրամով, ինչը դրական միտում է՝ հաշվի առնելով արժույթի փոխարժեքի հնարավոր տատանումները։
Սպառողական վարկեր – 1.46 տրիլիոն դրամ
-
1.36 տրիլիոն՝ դրամով
-
103 մլրդ՝ տարադրամով
Այստեղ նույնպես գերակշռում է դրամով վարկավորումը, ինչը վկայում է բնակչության զգուշավորության մասին։
Այլ վարկեր – 296 մլրդ դրամ
Այս հատվածը ներառում է վարկեր, որոնք չեն դասվում վերոնշյալ կատեգորիաների մեջ։
-
95 մլրդ՝ դրամով
-
201 մլրդ՝ տարադրամով
Ինչի՞ մասին են վկայում այս թվերը
-
Դրամով վարկավորման գերակայությունը՝ վկայում է դրամի նկատմամբ վստահության և ֆինանսական կայունության մասին։
-
Տարբեր ոլորտներում տարադրամի մեծ դերակատարումը՝ ցույց է տալիս, որ որոշ բիզնեսներ դեռ կապված են միջազգային շուկաներին։
-
Սպառողական և հիփոթեքային վարկերի աճը՝ խոսում է բնակչության վճարունակության և վստահության աճի մասին։
***
Վարկային շուկան Հայաստանում ակտիվորեն զարգանում է, և մարդկանց ու բիզնեսների վարկային վարքագիծը տարեցտարի փոխվում է։ Եթե մի քանի տարի առաջ վարկ վերցնելը համարվում էր բարդ և ռիսկային որոշում, ապա այսօր այն դարձել է տնտեսության շարժիչ ուժերից մեկը։
Այս տվյալները կարևոր են ոչ միայն տնտեսագետների ու վերլուծաբանների, այլև բոլորիս համար՝ հասկանալու համար՝ որտեղ է զարգանում տնտեսությունը և ինչպես են մարդիկ օգտագործում ֆինանսական հնարավորությունները։
