2024 թվականի ապրիլի 15-ին ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը Ազգային ժողովում ներկայացրել է ՀՀ կառավարության 2021-2026 թվականների ծրագրի կատարման ընթացքի և արդյունքների մասին զեկույցը՝ հատուկ ուշադրություն դարձնելով պետական բյուջեի եկամուտների աճին։ Վարչապետի ներկայացրած տվյալները վկայում են պետական ֆինանսների կառավարման համակարգում աննախադեպ ցուցանիշների մասին։

Կրկնապատկված եկամուտ՝ միայն 2024 թվականին

Ըստ Փաշինյանի՝ միայն 2024 թվականի ընթացքում ՀՀ պետական բյուջեի եկամուտներն ավելացել են ավելի քան 1,3 տրիլիոն դրամով, ինչը համարժեք է շուրջ 3,3 միլիարդ դոլարի։ Սա նշանակում է, որ նախորդ տարվա համեմատ պետական բյուջեի եկամուտները կրկնապատկվել են։ Վարչապետը սա համարում է կառավարության հակաստվերային և հակամենաշնորհային քաղաքականության արդյունք։

Հեղափոխությունից հետո՝ բյուջեի կուտակային ավելցուկ

Փաշինյանը շեշտել է, որ 2018-2024 թվականների ընթացքում, հեղափոխությունից հետո, ՀՀ պետական բյուջե մուտք է եղել լրացուցիչ 1 տրիլիոն 684 միլիարդ դրամ կամ շուրջ 4,2 միլիարդ դոլար։ Այս թիվը ներառում է միայն այն գումարները, որոնք ստացվել են կառավարական քաղաքականության արդյունքում՝ առանց միավորելու համահայկական հանգանակությունների կամ նվիրատվությունների՝ օրինակ՝ 2020-ի համահայկական հիմնադրամի փոխանցումները։

Վարչապետի մեկնաբանությամբ՝ հավելյալ եկամուտների աղբյուրները հետևյալն են.

• Ստվերային տնտեսության կրճատում

• Մենաշնորհների վերացում

• Հարկերից խուսափելու դեմ պայքար

• Հարկային վարչարարության բարելավում

• Տնտեսական գործունեության աշխուժացում

Փաշինյանը պնդել է, որ այս գումարները պետական բյուջե չեն հայտնվել «օդից», այլ հենց կառավարության հակաստվերային քաղաքականության արդյունք են։ Ըստ նրա, սա նաև պատասխան է այն քննադատություններին, թե կառավարությունը մոռացել է «թալանվածը հետ բերելու» իր խոստումը։

Ինչո՞ւ է այս զարգացումը կարևոր

Այսպիսի եկամտային աճը մի քանի կարևոր նշանակություն ունի.

1. Սոցիալական ծրագրերի ընդլայնում – բյուջետային ավելցուկը հնարավորություն է տալիս ավելի շատ ներդրում անել կրթության, առողջապահության, սոցիալական պաշտպանության ոլորտներում։

2. Պետական պարտքի նվազեցում հարաբերական արտահայտությամբ – եկամուտների աճը բարելավում է պետական ֆինանսական դիրքը, ինչն օգնում է կառավարել պարտքային բեռը։

3. Տնտեսության թափանցիկության բարձրացում – ստվերային շրջանառությունների կրճատումը կարևոր ազդակ է բիզնես միջավայրի բարելավման համար։

Ինչու է սա դիտարկվում որպես «հեղափոխական եկամուտ»

Փաշինյանի ձևակերպմամբ՝ այս հավելյալ 4,2 միլիարդ դոլարը կարելի է համարել «հեղափոխական եկամուտ»՝ որպես այն քաղաքական և տնտեսական մեխանիզմների արդյունք, որոնք ներդրվել են հեղափոխությունից հետո։ Նա շեշտել է, որ մինչ 2018 թվականը ևս բյուջեն աճել է, սակայն հետհեղափոխական շրջանը բնորոշվել է եկամուտների աննախադեպ աճի տեմպով։

Բաժանորդագրվեք մեր Տելեգրամյան ալիքին՝ բիզնես ոլորտի ամենաթարմ և կարևոր նորություններին առաջինը ծանոթանալու համար: 

Ինչ է կատարվել այսօր Հայաստանում և արտերկրում՝ դիտեք բոլոր կարեւոր, օգտակար եւ հետաքրքիր լուրերը` նոր մանրամասներով Armenian Business News-ի եթերում, տեսանյութերում եւ www.abnews.am կայքում

ChatGPT-ն մարտին դարձավ աշխարհի ամենաշատ ներբեռնվող հավելվածը՝ շրջանցելով Instagram-ին և TikTok-ին

2025 թվականի մարտին տեխնոլոգիական աշխարհում մի նշանակալի շրջադարձ գրանցվեց․ ChatGPT հավելվածը առաջին անգամ գլխավորեց աշխարհի ներբեռնվող հավելվածների ցուցակը, առաջ անցնելով համաշխարհային սոցիալական մեդիայի առաջատարներից՝ Instagram-ից և TikTok-ից։ Այս մասին վկայում են Appfigures վերլուծական հարթակի հրապարակած տվյալները։

Չափազանց արագ ներբեռնումների աճ

Մարտ ամսին ChatGPT-ի ներբեռնումների թիվն աճել է 28%-ով՝ համեմատած փետրվարի հետ, հասնելով շուրջ 46 միլիոնի։ Սա հավելվածի գործարկումից ի վեր լավագույն ցուցանիշն է։ Հունվարին և փետրվարին 1-ին տեղում Instagram-ն էր, սակայն մարտին այն նահանջել է 2-րդ տեղ, իսկ TikTok-ը՝ 3-րդ։

Թարմացումներ, որոնք խթանել են պահանջարկը

ChatGPT-ի սրընթաց առաջխաղացումը պայմանավորված է մի շարք կարևոր թարմացումներով․

• Պատկերների գեներացիայի համակարգի բարելավում՝ առաջին անգամ ավելի քան մեկ տարվա ընթացքում։ Օգտատերերն այժմ կարող են ստեղծել անիմացիոն ոճի նկարներ և մեմեր՝ ոգեշնչված հայտնի Studio Ghibli ստուդիայի գեղարվեստական աշխարհից։

• Այդ գեներացված պատկերները մեծ տարածում գտան սոցցանցերում՝ հատկապես մարտի վերջից մինչև ապրիլի սկիզբը։

• Տեսողական բովանդակության մոդերացիայի մեղմացում՝ ինչը հնարավորություն տվեց օգտատերերին ավելի լայն ազատություն ունենալ ստեղծագործական ոլորտում։

• Ձայնային ռեժիմի կատարելագործում՝ ինչի արդյունքում հավելվածը դարձել է առավել հասանելի և հարմարավետ՝ մանավանդ խոսքային ինտերֆեյս նախընտրող օգտատերերի համար։

Մրցակցային դաշտը՝ ChatGPT-ի ստվերում

Չնայած շուկայում ներկայումս կան մի քանի նորարարական չաթ-բոթեր, ChatGPT-ն շարունակում է առաջատարը մնալ։ Վերլուծաբանների գնահատմամբ՝ ChatGPT-ի հաջողությանը նպաստել են ոչ միայն նոր ֆունկցիոնալ հնարավորությունները, այլ նաև մրցակիցների ակտիվությունն ու դրա հետ կապված հանրային ուշադրությունը։

• Grok չաթ-բոթը, որը խթանվում է Իլոն Մասկի կողմից իր X հարթակում, ունի որոշ առավելություններ, սակայն չի գերազանցել ChatGPT-ի ժողովրդականությունը ներբեռնումների քանակով։

• Claude չաթ-բոթը՝ Anthropic ընկերությունից, դեռևս չի կարողանում մրցել ChatGPT-ի հետ, թեև ունի որոշ առաջադեմ տեխնոլոգիական լուծումներ։

Տեսանելիություն ներբեռնումների գլոբալ ցանկում

Բացի վերոնշյալ երեք առաջատարներից, մարտ ամսվա ներբեռնումների գլոբալ ցանկում տեղ են գտել նաև մյուս հսկաները՝

• Facebook

• WhatsApp

• Telegram

• Snapchat

• Threads

Ընդհանուր առմամբ, 2025-ի մարտին աշխարհի ամենաշատ ներբեռնվող 10 հավելվածները միասին ապահովել են 339 միլիոն ներբեռնում, ինչը 40 միլիոնով ավել է փետրվարի ցուցանիշից։ Սա ևս վկայում է տեխնոլոգիական հետաքրքրությունների ակտիվացման և արհեստական բանականության շուրջ ձևավորված վերակենդանացած հետաքրքրության մասին։

Բաժանորդագրվեք մեր Տելեգրամյան ալիքին՝ բիզնես ոլորտի ամենաթարմ և կարևոր նորություններին առաջինը ծանոթանալու համար: 

Աշխարհի խոշորագույն թվային արժույթների (կրիպտոարժույթ) փոխարժեքները ապրիլի 15-ի ժամը 10:30-ի դրությամբ.

Bitcoin-ի (BTC) փոխարժեքը դրամի նկատմամբ աճել է 1.19%-ով և կազմել 33,405,388.40 դրամ, ԱՄՆ դոլարի նկատմամբ Bitcoin-ի փոխարժեքն աճել է 1.23%-ով և կազմել 85,453.26 դոլար:

Ethereum-ի (ETH) փոխարժեքն աճել է 1.04%-ով և կազմել 1,636.24 դոլար, ETH/BTC փոխարժեքը՝ 0.019147758 (-0.18%):

Bitcoin Cash-ի (BCH) փոխարժեքը նվազել է 3.33%-ով և կազմել 331.77 դոլար, BCH/BTC փոխարժեքը՝ 0.003882469 (-4.50%):

Fasttoken-ի (FTN) փոխարժեքն աճել է 2.29%-ով և կազմել 4.135287 դոլար, FTN/BTC փոխարժեքը՝ 0.000048392 (+1.05%):

Ripple-ի (XRP) փոխարժեքն աճել է 0.64%-ով և կազմել 2.143430 դոլար, XRP/BTC փոխարժեքը՝ 0.000025083 (-0.58%):

Litecoin-ի (LTC) փոխարժեքը նվազել է 0.35%-ով և կազմել 77.76 դոլար, LTC/BTC փոխարժեքը՝ 0.000909937 (-1.56%):

Binance Coin-ի (BNB) փոխարժեքն աճել է 0.03%-ով և կազմել 588.53 դոլար, BNB/BTC փոխարժեքը՝ 0.006887197 (-1.18%):

Dogecoin-ի (DOGE) փոխարժեքը նվազել է 3.38%-ով և կազմել 0.159434 դոլար, DOGE/BTC փոխարժեքը՝ 0.000001866 (-4.55%):

Բաժանորդագրվեք մեր Տելեգրամյան ալիքին՝ բիզնես ոլորտի ամենաթարմ և կարևոր նորություններին առաջինը ծանոթանալու համար: 

Հայաստանի աշխատաշուկան 2025 թվականի փետրվարին աչքի է ընկել ոչ միայն ընդհանուր աշխատողների թվաքանակի զգալի աճով, այլև ոլորտային հետաքրքիր փոփոխություններով։

ՀՀ վիճակագրական կոմիտեի տվյալների համաձայն՝ հաշվետու ամսվա ընթացքում գրանցված աշխատողների թիվը կազմել է 775,499 մարդ։ Սա 5.7 տոկոսով ավելի է, քան 2024 թվականի համադրելի ցուցանիշը, ինչը վկայում է աշխատաշուկայի ակտիվացման և գործազրկության հնարավոր նվազման մասին։

Պետական հատվածում զբաղված է եղել 220,168 մարդ, մինչդեռ մասնավոր կամ ոչ պետական հատվածում՝ 555,331 աշխատող։ Այս համամասնությունը ցույց է տալիս, որ աշխատաշուկայի հիմնական ծանրությունը կրում է մասնավոր ոլորտը, որտեղ արձանագրվում է թե՛ տեխնոլոգիական աճ, թե՛ սպասարկման ոլորտի ակտիվացում։

Հայաստանում ամենաշատ աշխատատեղերը գրանցվել են մեծածախ և մանրածախ առևտրի, ինչպես նաև ավտոմեքենաների ու մոտոցիկլների նորոգման ոլորտում։ Այս հատվածում փետրվարին զբաղված է եղել 133,196 աշխատող, բոլորն էլ ոչ պետական հատվածում։ Սա մատնանշում է առևտրի դերի կայուն և շարունակական կարևորությունը տնտեսական կառուցվածքում։

Կրթության ոլորտը երկրորդ տեղում է՝ 126,411 զբաղվածով, որից զգալի մեծամասնությունը՝ 114,358 մարդ, աշխատում է պետական համակարգում։ Սա տրամաբանական է, քանի որ դպրոցներն ու բուհերի մեծ մասն ապրում են պետական բյուջեի հաշվին, սակայն նկատվում է նաև որոշ աճ մասնավոր կրթական հաստատություններում՝ 12,053 աշխատողներով։

Երրորդ խոշոր ոլորտը մշակող արդյունաբերությունն է՝ 89,334 աշխատողով։ Սա բացառապես ոչ պետական ոլորտ է, ինչը վկայում է այդ արտադրական ճյուղի լիակատար լիբերալացման մասին։ Արդյունաբերական ընկերություններում մասնավոր ներդրումների ավելացումը, հատկապես սննդի, հագուստի և քիմիական արտադրանքի արտադրության մեջ, նպաստում է ոլորտի շարունակական աճին։

Առողջապահության և բնակչության սոցիալական սպասարկման ոլորտում 2025թ. փետրվարին աշխատել է 53,802 մարդ, ընդ որում՝ պետական հատվածում զբաղված է եղել 27,531, իսկ մասնավոր հատվածում՝ 26,271 աշխատող։ Սա նշան է, որ առողջապահական ծառայությունների ոլորտում մասնավոր ենթակառուցվածքները գրեթե հավասար կշիռ ունեն պետության հետ՝ մասնավորապես կլինիկաների, լաբորատորիաների և դեղատների ակտիվությամբ։

Տեղեկատվության և կապի ոլորտը, որն իր մեջ ներառում է նաև տեղեկատվական տեխնոլոգիաները, նույնպես նկատելի աճ է արձանագրել։ Ընդհանուր առմամբ, այստեղ աշխատել է 45,381 մարդ, որից 43,247-ը՝ մասնավոր հատվածում։ Միայն տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ենթաոլորտում աշխատել է 32,400 մասնագետ, որոնցից պետական հատվածում եղել է ընդամենը 401-ը։ Սա ևս մեկ անգամ վկայում է ՏՏ ոլորտի գերազանցապես մասնավոր բնույթի մասին։

Պետական կառավարումն ու պաշտպանությունը, ինչպես նաև պարտադիր սոցիալական ապահովության ոլորտը պահպանում են իրենց փակ բնույթը՝ այստեղ գրանցվել է 40,406 աշխատող, բոլորը՝ պետական հատվածում։ Սա բնական է՝ հաշվի առնելով ոլորտի կառուցվածքային բնույթը։

Հյուրանոցային բիզնեսն ու հանրային սննդի կազմակերպման ոլորտը, որոնք մտնում են ծառայությունների ոլորտ, ունեն 39,219 աշխատող, և բոլորն աշխատում են մասնավոր հատվածում։ Սա խոսում է զբոսաշրջության և սննդի սպասարկման շարունակական զարգացման մասին, հատկապես Երևանում և զբոսաշրջային քաղաքներում։

Շինարարության ոլորտում գրանցվել է 38,812 աշխատող, որոնցից միայն 260-ն է եղել պետական հատվածում։ Սա վկայում է շինարարության բարձր մասնավորացրած բնույթի մասին, որտեղ հիմնականում աշխատում են շինարարական ընկերություններ, որոնք իրականացնում են բնակարանաշինություն, ենթակառուցվածքային նախագծեր և կոմերցիոն շինարարություն։

Այլ սպասարկման ծառայությունների ոլորտում փետրվարին զբաղված է եղել 30,599 մարդ։ Դրանցից 1,245-ը պետական հաստատություններում են, իսկ մնացած 29,354-ը՝ մասնավորում։ Այս ոլորտը ներառում է կենցաղային, վերանորոգման, գեղեցկության սրահների և այլ սպասարկման ծառայություններ, որոնցում մասնավոր ձեռնարկատիրությունը կենտրոնական դեր ունի։

Մասնագիտական, գիտական և տեխնիկական գործունեության ոլորտում աշխատել է 27,846 մարդ, որից մոտավորապես մեկ քառորդը՝ 6,973-ը պետական հաստատություններում։ Գիտական հետազոտություններով զբաղվողների թիվը կազմել է 5,998 մարդ, որոնց մեծ մասը՝ 5,043-ը, աշխատել է պետական գիտական հաստատություններում, իսկ մնացածը՝ մասնավոր սեկտորում։

Ֆինանսական և ապահովագրական ոլորտում զբաղված է եղել 24,835 մարդ, որից գերակշիռ մեծամասնությունը՝ 23,987-ը, աշխատել է մասնավոր բանկերում, ապահովագրական և վարկային կազմակերպություններում։ Սա ևս մեկ անգամ ընդգծում է ֆինանսական հատվածի՝ շուկայական օրենքներով կարգավորվող բնույթը։

Մշակույթի, զվարճությունների և հանգստի ոլորտում աշխատել է 24,255 մարդ, նրանցից 9,888-ը պետական համակարգում են, իսկ 14,367-ը՝ մասնավորում։ Այս ոլորտում նկատվում է նաև ձեռնարկատիրական աճ՝ մարզասրահների, ժամանցի կենտրոնների և մշակութային նախագծերի ավելացման հաշվին։

Այլ ոլորտների թվում կարելի է նշել վարչարարական և օժանդակ գործունեությունը (23,480 աշխատող), փոխադրումներ և պահեստային տնտեսությունը (22,482), էլեկտրաէներգիայի, գազի և գոլորշու մատակարարումը (17,393), հանքարդյունաբերությունը (11,876), գյուղատնտեսությունը (10,674), անշարժ գույքի ոլորտը (8,697), ինչպես նաև ջրամատակարարման, կոյուղու և թափոնների կառավարման ոլորտը (6,801)։

Այս համապարփակ պատկերը ցույց է տալիս, որ Հայաստանի աշխատաշուկան շարունակում է աճել և դիվերսիֆիկացվել՝ ցուցաբերելով ինչպես պետական կայունության, այնպես էլ մասնավոր ակտիվության փոխլրացվող համադրություն։ Այդ դինամիկան կարևոր ցուցիչ է տնտեսության ընդհանուր առողջության գնահատման տեսանկյունից։

Բաժանորդագրվեք մեր Տելեգրամյան ալիքին՝ բիզնես ոլորտի ամենաթարմ և կարևոր նորություններին առաջինը ծանոթանալու համար: 

Ինչ է տեղի ունեցել այսօր բիզնես աշխարհում՝ դիտեք բոլոր կարևոր, օգտակար և հետաքրքիր նորությունները՝ թարմ մանրամասներով Armenian Business News-ի եթերում, տեսանյութերում և www.abnews.am կայքում

Ինչ է կատարվել այսօր Հայաստանում և արտերկրում՝ դիտեք բոլոր կարեւոր, օգտակար եւ հետաքրքիր լուրերը` նոր մանրամասներով Armenian Business News-ի եթերում, տեսանյութերում եւ www.abnews.am կայքում

2025 թվականի առաջին երկու ամիսների ընթացքում ՀՀ պետական բյուջեի եկամուտները կազմել են 379,563.0 մլն դրամ, որոնք հիմնականում ձևավորվել են հարկերից և տուրքերից։ Նախորդ տարվա համադրելի ժամանակահատվածի հետ համեմատությամբ գրանցվել է ընդհանուր դրական աճ, հատկապես որոշ հարկատեսակներում։ Ստորև ներկայացնում ենք հիմնական ցուցանիշները՝ ըստ հարկատեսակների։

ԱԱՀ՝ շարունակական աճ բարձր սպառման ֆոնին

Ավելացված արժեքի հարկի (ԱԱՀ) գծով բյուջեի մուտքերը կազմել են 145,248.0 մլն դրամ, ինչը 31.9%-ով բարձր է 2024 թվականի նույն ժամանակահատվածի ցուցանիշից։ Այս աճը կարող է վկայել սպառողական ծախսերի մեծացման կամ բիզնես գործունեության ակտիվացման մասին։

Եկամտային հարկ՝ կայուն աճ աշխատաշուկայի ուժեղացման հաշվին

Եկամտային հարկի հավաքագրումը կազմել է 115,411.2 մլն դրամ, արձանագրելով 22.2% աճ։ Այս ցուցանիշը հաճախ արտացոլում է աշխատավարձերի աճը կամ աշխատողների թվի ավելացումը։

Շահութահարկ՝ ամենամեծ աճն արձանագրած հարկատեսակը

Շահութահարկի գծով մուտքերը կազմել են 21,044.9 մլն դրամ, ինչը 63.5%-ով ավել է նախորդ տարվա ցուցանիշից։ Սա կարող է խոսել բիզնեսների շահութաբերության զգալի բարելավման մասին, հնարավոր է նաև՝ բարձր ֆինանսական արդյունքների հիման վրա մարվող պարտավորությունների ավելացման։

Ակցիզային հարկ՝ միակ խոշոր հարկատեսակը, որի մուտքերը նվազել են

Ակցիզային հարկից բյուջե է մուտքագրվել 21,237.8 մլն դրամ, ինչը 11.6%-ով պակաս է 2024թ․ նույն ժամանակահատվածի համեմատ։ Նվազումը կարող է պայմանավորված լինել այդ ապրանքատեսակների սպառման նվազումով կամ օրենսդրական փոփոխություններով։

Սոցիալական վճարումներ՝ չափավոր բայց կայուն աճ

Սոցիալական վճարումների գծով մուտքերը կազմել են 19,932.8 մլն դրամ, արձանագրելով 12.5% աճ։ Սա ևս կապված է աշխատաշուկայի բարելավման և աշխատավարձերի աճի հետ։

Շրջանառության հարկ՝ փոքր բիզնեսից եկամուտների աճ

Շրջանառության հարկից բյուջե մուտք է եղել 17,343.2 մլն դրամ, ինչը 20%-ով բարձր է նախորդ տարվա ցուցանիշից։ Հնարավոր է, սա արտացոլում է փոքր ու միջին բիզնեսների աճը։

Մաքսատուրք և պետական տուրք՝ փոքր աճով

• Մաքսատուրքից ստացվել է 11,849.3 մլն դրամ՝ 1.3% աճով։

• Պետական տուրքերից՝ 10,261.2 մլն դրամ, ինչը 19%-ով ավել է։

Այս տվյալները կարող են վկայել ներմուծման ծավալների պահպանման կամ վարչարարության բարելավման մասին։

Բնապահպանական վճարներ՝ զգալի աճ շրջակա միջավայրի քաղաքականության ֆոնին

Բնապահպանական և բնօգտագործման վճարների ծավալը կազմել է 5,905.0 մլն դրամ, որը 82.2%-ով ավել է նախորդ տարվա համեմատ։ Սա կարող է պայմանավորված լինել ավելի խստացված կանոնակարգմամբ կամ մուտքերի հաշվառման բարելավմամբ։

Այլ հարկեր՝ փոքր նվազումով

Այլ հարկերից բյուջե մուտք է եղել 11,329.6 մլն դրամ, 9.6% նվազմամբ։ Սա ցույց է տալիս որոշ ոչ հիմնական հարկատեսակների նվազող դերը ընդհանուր բյուջետային կառուցվածքում։

Բաժանորդագրվեք մեր Տելեգրամյան ալիքին՝ բիզնես ոլորտի ամենաթարմ և կարևոր նորություններին առաջինը ծանոթանալու համար: 

Հայաստանի վիճակագրական կոմիտեի 2025 թվականի հունվարի տվյալների համաձայն՝ երկրի տարածքում գործել է 69,271 կազմակերպություն, որոնցում գրանցված է եղել ընդհանուր առմամբ 768,374 աշխատող։ Այս կազմակերպություններում աշխատողների միջին ամսական աշխատավարձը կազմել է 278,294 ՀՀ դրամ, ինչը բավականին կարևոր ցուցանիշ է՝ գնահատելու տնտեսության ընդհանուր աշխուժությունը և եկամուտների մակարդակը։

Թեև թվով գերակշռող են եղել փոքր կազմակերպությունները, աշխատողների մեծ մասը կենտրոնացված է եղել միջին և խոշոր չափերի կազմակերպություններում, ինչն էլ, իր հերթին, նպաստել է ընդհանուր աշխատավարձերի բարձր մակարդակին։

Փոքր կազմակերպություններում աշխատողների մասնաբաժինը և վարձատրությունը

Հայաստանում գործող կազմակերպությունների զգալի մեծամասնությունը՝ 57,993-ը, ունեցել է ընդամենը 1-9 աշխատող։ Սա կազմում է բոլոր կազմակերպությունների 84 տոկոսը։ Սակայն, չնայած քանակական գերակայությանը, այս կազմակերպություններում աշխատել է միայն 145,543 մարդ, այսինքն՝ բոլոր գրանցված աշխատողների մոտ 19 տոկոսը։ Փոքր կազմակերպությունների յուրաքանչյուրում միջինում աշխատել է 3 աշխատող, իսկ ամսական միջին աշխատավարձը կազմել է 136,466 դրամ, ինչը զգալիորեն ցածր է երկրի միջին ցուցանիշից։ Սա վկայում է այն մասին, որ փոքր բիզնեսը շարունակում է պայքարել ոչ միայն աշխատաշուկայի մրցակցային պայմանների, այլև սահմանափակ ֆինանսական հնարավորությունների հետ։

Միջին չափի կազմակերպությունների դիրքը և ֆինանսական հնարավորությունները

Միջին չափի կազմակերպությունների թվին են պատկանել այն կառույցները, որոնք ունեցել են 10-49 աշխատող։ Այս տեսակի կազմակերպությունների թիվը կազմել է 8,906 կամ ընդհանուր կազմակերպությունների մոտ 13 տոկոսը։ Դրանցում գրանցված է եղել 187,311 աշխատող, որը համարժեք է աշխատողների ամբողջական թվի 24 տոկոսի։ Նման կազմակերպություններում միջինում աշխատել է 21 մարդ, իսկ միջին աշխատավարձը կազմել է 243,058 դրամ։ Տեսանելի է, որ աշխատավարձի մակարդակը սկսում է աճել արդեն այս փուլում՝ համեմատած փոքր կազմակերպությունների հետ, ինչը վկայում է ավելի կայուն ֆինանսական հենքի և կազմակերպչական կառույցի առկայության մասին։

Խոշոր կազմակերպությունների կենտրոնացված ազդեցությունը

Ավելի խոշոր՝ 50-249 աշխատող ունեցող կազմակերպությունների թիվը եղել է 2,043 կամ 3 տոկոս։ Այս կազմակերպություններում աշխատել է 189,438 մարդ, ինչը կազմում է ընդհանուր աշխատողների մոտ 25 տոկոսը։ Դրանցում միջին աշխատակազմը կազմել է 93 մարդ, իսկ միջին աշխատավարձը՝ 290,092 դրամ։ Այս չափի կազմակերպություններն արդեն սովորաբար ունեն զարգացած կառավարման համակարգ, հստակ բաժանված բաժիններ և արտադրողականության բարձր մակարդակ, ինչը նույնպես անդրադառնում է աշխատավարձերի բարձր մակարդակի վրա։

Ի վերջո, 250 և ավելի աշխատող ունեցող կազմակերպությունների թիվը կազմել է ընդամենը 329, ինչը համարժեք է 0 տոկոսին՝ վիճակագրական կլորացմամբ, սակայն այդ փոքր թվով կազմակերպություններում աշխատել է 246,082 մարդ՝ գրեթե աշխատողների մեկ երրորդը։ Այս կազմակերպությունների յուրաքանչյուրում միջինում աշխատել է 748 մարդ, իսկ ամսական միջին աշխատավարձը կազմել է 379,916 դրամ, ինչը ամենաբարձր ցուցանիշն է բոլոր խմբերից։ Սա ցույց է տալիս, որ խոշոր գործատուները՝ թե՛ պետական, և թե՛ մասնավոր, իրենց մոտ կենտրոնացրել են թե՛ աշխատուժը, և թե՛ ֆինանսական հոսքերը։

Պետական հատվածի կառուցվածքը և աշխատավարձային մակարդակները

Այս ընդհանուր պատկերը նկատելիորեն փոփոխվում է, երբ առանձին դիտարկում ենք պետական և ոչ պետական հատվածները։ Պետական հատվածում 2025 թվականի հունվարի դրությամբ գործել է 3,575 կազմակերպություն, որոնցում գրանցվել է 219,283 աշխատող։ Այս հատվածում միջին աշխատավարձը կազմել է 218,981 դրամ, ինչը ցածր է ընդհանուր միջինից և զգալիորեն զիջում է մասնավոր հատվածի ցուցանիշներին։

Պետական կազմակերպություններից 370-ը եղել են փոքր՝ 1-9 աշխատող ունեցող, և կազմել են պետական կառույցների ընդամենը 12 տոկոսը։ Այս կազմակերպություններում աշխատել է 2,181 մարդ, ինչը կազմում է պետական աշխատողների ընդհանուր թվի ընդամենը 1 տոկոսը։ Աշխատողների միջին թիվը կազմել է 6, իսկ ամսական միջին աշխատավարձը՝ 145,164 դրամ։ Սա կարելի է դիտարկել որպես պետական համակարգում առավել սահմանափակ գործառույթներ իրականացնող կամ տեղային կառույցներ ունեցող կազմակերպությունների հատված։

Պետական կազմակերպությունների մեծ մասը՝ 2,158-ը կամ 60 տոկոսը, ունեցել է 10-49 աշխատող։ Այս կազմակերպություններում գրանցվել է 59,208 աշխատող, ինչը կազմում է պետական աշխատողների 27 տոկոսը։ Այս կազմակերպություններում միջինում աշխատել է 27 մարդ, իսկ ամսական միջին աշխատավարձը կազմել է 146,604 դրամ։

Միջինից մեծ պետական կազմակերպությունների թվում՝ 944 կազմակերպություն ունեցել է 50-249 աշխատող, ինչը կազմում է պետական հատվածի 27 տոկոսը։ Դրանցում գրանցված է եղել 81,110 աշխատող (37 տոկոս), որոնց միջին աշխատավարձը կազմել է 193,427 դրամ։

Առավել մեծ պետական կազմակերպությունների թիվը կազմել է ընդամենը 103, սակայն դրանք իրենց մոտ կենտրոնացրել են 76,784 աշխատող, ինչը համարժեք է պետական հատվածի գրեթե 35 տոկոսի։ Այս խմբում միջին աշխատավարձը եղել է ամենաբարձրը՝ 303,882 դրամ, ինչը մոտ է մասնավոր խոշոր գործատուների առաջարկած աշխատավարձերին։

Ոչ պետական հատվածի գերակշիռ ազդեցությունը աշխատաշուկայում

Հակառակ պատկերն է տեսնում ոչ պետական հատվածում, որտեղ գործել է 65,696 կազմակերպություն՝ ընդհանուր գրանցված 549,091 աշխատողով։ Այս հատվածում միջին աշխատավարձը կազմել է 301,982 դրամ, ինչը զգալիորեն գերազանցում է պետական հատվածի ցուցանիշը։

Ոչ պետական հատվածում ևս կազմակերպությունների գերակշիռ մասը՝ 57,623-ը կամ 88 տոկոսը, ունեցել է 1-9 աշխատող։ Չնայած թվային գերակշռությանը, այս կազմակերպություններում աշխատել է միայն 143,362 մարդ (26 տոկոս), և աշխատավարձը կազմել է 136,334 դրամ։ Միջինից մեծ կազմակերպություններում (10-49 աշխատող) գրանցվել է 128,103 աշխատող, որոնց միջին աշխատավարձը կազմել է 287,638 դրամ։

Խոշոր մասնավոր կազմակերպությունները՝ որոնցում աշխատել է 250 և ավել մարդ, եղել են ընդամենը 226, սակայն այդ կազմակերպություններում գրանցվել է 169,298 աշխատող կամ ոչ պետական աշխատողների 31 տոկոսը։ Նրանց միջին աշխատավարձը կազմել է 414,401 դրամ, որը հանդիսանում է Հայաստանի աշխատաշուկայի ամենաբարձր ցուցանիշներից մեկը։

Բաժանորդագրվեք մեր Տելեգրամյան ալիքին՝ բիզնես ոլորտի ամենաթարմ և կարևոր նորություններին առաջինը ծանոթանալու համար: 

Հայաստանի Կենտրոնական բանկի փոխնախագահ Արմեն Նուրբեկյանը վերջերս ներկայացրել է նոր կարգավորումների փաթեթ, որը սահմանում է կրիպտո ակտիվների՝ որպես վճարման միջոցի օգտագործման հնարավորություններն ու սահմանափակումները։ Նա այս մասին խոսել է Ազգային ժողովի խորհրդարանական հանձնաժողովի նիստի ընթացքում՝ շեշտադրելով թե՛ սահմանափակումները, թե՛ բացառությունները։

Կրիպտո ակտիվները վճարումների համար՝ ընդհանրական արգելք

Նուրբեկյանի խոսքով՝ ներկայիս կարգավորիչ դաշտը չի թույլատրում կրիպտո ակտիվների օգտագործումը որպես վճարման միջոց Հայաստանում։ Սա նշանակում է, որ քաղաքացիները կամ կազմակերպությունները չեն կարող օրինական գործարքներ իրականացնել՝ օգտագործելով բիթքոյն, էթերիում կամ այլ կրիպտոարժույթներ։

Նման սահմանափակումը բխում է կարգավորող մարմինների մտահոգություններից՝ կապված թվային ակտիվների անկայունության, փողերի լվացման հնարավոր ռիսկերու և սպառողների պաշտպանության անհրաժեշտության հետ։

Բացառություն՝ էլեկտրոնային փողի կարգավիճակով

Սակայն կարգավորումը ներառում է մեկ կարևոր բացառություն․ այն կրիպտո ակտիվները, որոնք դասակարգվում են որպես «էլեկտրոնային փող», կարող են օգտագործվել վճարումների համար։ Սա ենթադրում է, որ եթե կրիպտո ակտիվը՝ չնայած ապակենտրոնացված տեխնոլոգիային, համապատասխանեցվում է էլեկտրոնային փողի չափանիշներին՝ այդ թվում կայունությանը, վերահսկելիությանը և թափանցիկությանը, ապա այն կարող է օրինական դառնալ վճարումների մեջ։

Այս մոտեցումը հնարավորություն է տալիս «ստաբլքոյն» տիպի թվային ակտիվներին՝ որոնք ամրագրված են ազգային արժույթին կամ ակտիվին, ինտեգրվել ՀՀ ֆինանսական համակարգում։

Ո՞վ կարող է ինտեգրել կրիպտո վճարային տեխնոլոգիաներ

Չնայած թվային դրամապանակներ արդեն գոյություն ունեն, Նուրբեկյանն ընդգծել է, որ միայն որակավորված, լիցենզավորված ինստիտուցիոնալ խաղացողները կարող են ինտեգրել կրիպտո տեխնոլոգիաներ վճարումների մեջ։

Այս մոտեցումը միտված է ապահովելու, որ բոլոր տեխնոլոգիաները համապատասխանեն անվտանգության, տվյալների պաշտպանության և ֆինանսական հոսքերի վերահսկելիության պահանջներին։

Ավտոմատ փոխարկում՝ դեպի դրամ

Կենտրոնական բանկը նաև նախատեսում է ներդնել նոր վճարային ենթակառուցվածք, որը թույլ կտա իրականացնելու կրիպտո գործարքներ՝ այն պայմանով, որ վերջիններս ավտոմատ կերպով փոխարկվեն հայկական դրամի։

Այս մոդելը միտված է լուծելու կրիպտո ակտիվների անկայունության և արժութային ռիսկեր的问题։ Օրինակ, օգտատերը կարող է դրամապանակի միջոցով կատարել կրիպտո փոխանցում, սակայն ստացող կողմը կստանա դրամ։

Նախաձեռնությունն արդեն քննարկվել է Երևանում անցկացված «Doing Digital» թվային ֆինանսական համաժողովում, որտեղ ԿԲ-ն ներկայացրել է իր տեսլականը թվային ֆինանսների ապագայի վերաբերյալ։

Ինչու է սա կարևոր՝ տնտեսության ու թվային անցման համատեքստում

Այս նոր մոտեցումը հնարավորություն է տալիս կարգավորել կրիպտո ոլորտը՝ առանց խոչընդոտելու թվային նորարարություններին։ Այն հավասարակշռություն է ստեղծում՝ մի կողմից սահմանափակելով չկարգավորված ու ռիսկային գործառույթները, իսկ մյուս կողմից՝ թույլատրելով տեխնոլոգիական զարգացումներ այն դեպքերում, երբ դրանք համապատասխանում են ֆինանսական օրենսդրությանը։

Սա նաև նախադեպ է՝ տարածաշրջանում պետական կառույցի կողմից որոշակի հավանության արժանացած թվային արժույթների օգտագործման համար՝ պատրաստելով հողը ապագայում կենտրոնական բանկերի կողմից թողարկվող թվային արժույթների (CBDC) ներդրման համար։

Բաժանորդագրվեք մեր Տելեգրամյան ալիքին՝ բիզնես ոլորտի ամենաթարմ և կարևոր նորություններին առաջինը ծանոթանալու համար: