Ռիո դաշնակցության գագաթնաժողովի հիմնական ուղերձները
2025 թ. հուլիսի 6-7-ին Ռիոյում կայացած BRICS-ի գագաթնաժողովը աչքի ընկավ Ռուսաստանի և Չինաստանի առաջնորդների բացակայությամբ։ Վլադիմիր Պուտինը մասնակցեց միայն տեսաուղերձով՝ կանխելով միջազգային քրեական դատարանի ձերբակալության վտանգը, իսկ Սի Ծինփինը բացակայում էր՝ պատճառաբանելով ժամանակացույցի խնդիրները։ Այս պայմաններում նախաձեռնությունը անցավ Բրազիլիայի նախագահ Լուլային և Հնդկաստանի վարչապետ Մոդիին՝ երկու խոշորագույն BRICS ժողովրդավար երկրների առաջնորդներին, որոնք ամենաքիչն են հետաքրքրված դաշինքը հակաարևմտյան բևեռ դարձնելու հարցում։
- ԱՄՆ-ի հետ հակամարտությունը օրակարգում չէր։
- Օրակարգի հիմնական թեմաներն էին՝ գլոբալ կառավարման բարեփոխումները, կանաչ անցման խթանումը և Հարավ-Հարավ համագործակցության զարգացումը։
BRICS-ի հակաարևմտյան օրակարգի սահմանափակումները
Ռիոյի գագաթնաժողովը ցույց տվեց, որ BRICS-ը այնքան հակաարևմտյան չէ, որքան Ռուսաստանը կցանկանար։ Ռուսաստանն ու Չինաստանը ձգտում են դաշինքը դարձնել արևմտյան գերիշխանությանը հակազդող հզոր գործիք, սակայն մյուս անդամները՝ Բրազիլիան, Հնդկաստանը և նոր անդամները, ավելի զգուշավոր են այս հարցում։
- BRICS-ի օրակարգում գերակշռում էին համաշխարհային կառավարման բարեփոխումները, ոչ թե արևմտյան երկրների դեմ ուղղված քայլերը։
- ԱՄՆ-ի նախկին նախագահ Դոնալդ Թրամփի սպառնալիքը՝ BRICS երկրների նկատմամբ լրացուցիչ մաքսատուրքեր սահմանելու մասին, նույնպես ազդել էր անդամների զգուշավորության վրա։
Ռուսաստանի տեսլականը և իրականությունը
Ռուսաստանը BRICS-ը դիտարկում է որպես գլոբալ հարավի երկրների համախմբման հարթակ՝ արևմտյան գերիշխանությանը հակազդելու համար։ Սակայն Ռիոյի գագաթնաժողովը տարբերվեց 2024 թ. Կազանի գագաթնաժողովից, որտեղ գերակշռում էր հակաարևմտյան հռետորաբանությունը, նոր անդամների ներգրավումը և դաշնակիցների դեվիզը՝ արևմտյան պատժամիջոցներին դիմակայելու համար։
- Ռիոյում հակաարևմտյան հռետորաբանությունը զգալիորեն պակաս էր։
- Իրանի օրինակը ցույց տվեց, որ BRICS-ի բազմակողմ համագործակցությունը սահմանափակ է. գագաթնաժողովի եզրափակիչ հայտարարությունը դատապարտեց Իրանի դեմ հարվածները, սակայն չնշեց մեղավորներին։
BRICS-ի ներսում աճող տարաձայնություններ
BRICS-ը դառնում է ավելի բազմազան, ինչը բերում է ռազմավարական տարաձայնությունների աճի։
- Անդամների միջև առկա են տարբեր մոտեցումներ դաշինքի ապագայի վերաբերյալ։
- Դաշինքի ընդլայնումը հանգեցրել է անդամակցության տարբեր մակարդակների՝ հիմնական հնգյակը, նոր անդամները և գործընկեր երկրները առանց քվեարկության իրավունքի։
- Ինքնիշխան հավասարության և միջազգային հարաբերությունների դեմոկրատացման հռչակված սկզբունքները հաճախ հակասում են իրականությանը, երբ գերիշխող պետությունները հետապնդում են սեփական շահերը։
***
BRICS-ի ապագան մշուշոտ է՝ պայմանավորված անդամների ռազմավարական տարբերություններով և դաշինքի ընդլայնման հետևանքով առաջացած կառավարման խնդիրներով։ Ռիոյի գագաթնաժողովը ցույց տվեց, որ BRICS-ը դեռևս չունի հստակ աշխարհաքաղաքական ինքնություն և չի կարող լիարժեք ծառայել որպես հակաարևմտյան բևեռ՝ անկախ Ռուսաստանի և Չինաստանի ցանկություններից։
*հոդվածը պատրաստելիս օգտագործվել է նաեւ ԱԲ
