Հայաստանում 2025 թվականի մայիսին եկամուտ ստացող աշխատատեղերի թվի 5.1%-անոց աճը, որը Պետական եկամուտների կոմիտեի տվյալներով հասել է 790,320-ի, առաջին հայացքից դրական ցուցանիշ է։ Սակայն այս թվերի շուրջ կա մի շարք չերևացող կողմեր, որոնք կարևոր է հաշվի առնել՝ հասկանալու համար, թե որքանով է այս աճը իրականում արտացոլում աշխատաշուկայի առողջությունը և բիզնես միջավայրի վիճակը։
- Աշխատատեղերի աճի և գործազրկության հակասական համատեղ գոյություն
Աշխատատեղերի ավելացման հետ մեկտեղ Հայաստանում գործազրկության մակարդակը շարունակում է բարձր մնալ՝ 2024-ին հասնելով 13.9%-ի, ինչը 1.5 տոկոսային կետով ավելի է նախորդ տարվա համեմատ։ Այս հակասությունը վկայում է, որ աշխատատեղերի աճը չի ընդգրկում բոլոր աշխատունակ բնակչությանը, և մեծ մասի համար դեռևս առկա են աշխատանքի խնդիրներ։ Աշխատատեղերի թվի աճը կարող է պայմանավորված լինել նոր աշխատատեղերի ստեղծմամբ, բայց միևնույն ժամանակ՝ որոշ աշխատողներ կարող են դուրս մնալ աշխատաշուկայից կամ հայտնվել չհիմնավորված, անբավարար վարձատրվող կամ անորոշ պայմաններով աշխատատեղերում։
- Աշխատաշուկայի կառուցվածքային խնդիրներ և հմտությունների անհամապատասխանություն
Հայաստանում կա հմտությունների և պահանջարկի միջև լուրջ անհամապատասխանություն․ շատ գործատուներ դժվարանում են գտնել որակավորված աշխատակիցներ, մինչդեռ գործազրկության մակարդակը բարձր է։ Այս հանգամանքը նշանակում է, որ աշխատատեղերի աճը չի երաշխավորում բարձրորակ և կայուն զբաղվածություն, ինչը կարող է ազդել աշխատողների արտադրողականության և բիզնեսի մրցունակության վրա։
- Հակասություններ հարկային միջավայրում և բիզնեսի բեռի աճ
2025-ի նոր հարկային քաղաքականությունը, մասնավորապես շրջանառության հարկի բարձրացումը, առաջացրել է բիզնեսի դժգոհություններ և բողոքներ, հատկապես փոքր և միջին ձեռնարկությունների շրջանում։ Ավելացված հարկային բեռը կարող է հակառակ ազդեցություն ունենալ՝ խթանելով ստվերային տնտեսության աճը և բիզնեսի գործունեության դժվարացումները, ինչը երկարաժամկետ կտրվածքով կարող է վնասել աշխատատեղերի կայուն աճին։
- Տարածքային և սոցիալական անհավասարություններ
Աշխատատեղերի աճը հիմնականում կենտրոնացած է Երևանում և տեխնոլոգիական ոլորտում, մինչդեռ մարզերում և գյուղական շրջաններում գործազրկությունն ու տնտեսական ակտիվության ցածր մակարդակը մնում են լուրջ խնդիրներ։ Գենդերային անհավասարությունները, մասնավորապես կանանց աշխատանքի մասնակցության ցածր մակարդակը, ևս սահմանափակում են աշխատաշուկայի ներուժը։
- Միգրացիոն և արտաքին ռիսկեր
Հայաստանի տնտեսությունը շարունակում է տուժել միգրացիոն ճնշումներից, մասնավորապես երիտասարդ և որակավորված աշխատուժի արտագաղթից։ Արտաքին քաղաքական և տնտեսական ռիսկերը՝ կապված Ռուսաստանի և Իրանի նկատմամբ սահմանափակումների, էներգետիկ անվտանգության և տարածաշրջանային անկայունության հետ, կարող են բացասաբար ազդել տնտեսության և աշխատաշուկայի կայունության վրա։
***
Եկամուտ ստացող աշխատատեղերի թվի աճը կարևոր դրական ազդակ է, սակայն այն պետք է դիտարկել համապարփակ՝ հաշվի առնելով աշխատաշուկայի կառուցվածքային խնդիրները, բարձր գործազրկության մակարդակը, հարկային բեռի աճը և տարածաշրջանային անհավասարությունները։
Բիզնեսի համար սա նշանակում է, որ աշխատատեղերի թվի աճը դեռևս չի երաշխավորում կայուն և որակյալ աշխատանքի հնարավորություն բոլորի համար, և անհրաժեշտ է շարունակել բարեփոխումները՝ ուղղված հմտությունների զարգացման, հարկային քաղաքականության ճկունության և տարածքային զարգացման խթանմանը։ Միաժամանակ հարկավոր է զգոն լինել, որ հարկային և տնտեսական քաղաքականության սխալ քայլերը չվնասեն բիզնեսի միջավայրին և աշխատաշուկայի առողջությանը։
*հոդվածը պատրաստելիս օգտագործվել է նաեւ ԱԲ
