Վլադիմիր Պուտինի և Դոնալդ Թրամփի քաղաքական և աշխարհաքաղաքական տարբերությունները շատերին թվում են ակնհայտ. մեկը՝ ավտորիտար առաջնորդ, մյուսը՝ ազատ շուկայի կողմնակից, ով, սակայն, կառավարման տարիներին հաճախ չէր խորշում պաշտպանողական տնտեսական քաղաքականությունից։ Բայց կա մի ոլորտ, որտեղ նրանց շահերը, թեկուզ անուղղակիորեն, հաճախ համընկնում են՝ տնտեսության և բիզնես կապերի ոլորտում։
Չնայած երկու ղեկավարների միջև տարբերություններին, նրանց քաղաքականությունն ու որոշումները հաճախ պայմանավորված են եղել տնտեսական և բիզնես շահերի համընկնմամբ։ Այս հոդվածում կուսումնասիրենք, թե ինչպես են այս շահերը խաչվում՝ նավթային շուկայից մինչև միջազգային առևտուր և բիզնես կապիտալի շարժ։
1. Նավթը և էներգետիկ քաղաքականությունը
Նավթը և գազը միշտ եղել են Ռուսաստանի տնտեսական հզորության հիմնական գործիքները։ Պուտինի ղեկավարած Ռուսաստանը մեծապես կախված է նավթի և գազի արտահանումից, որի եկամուտները կազմում են պետբյուջեի զգալի մասը։ Հետևաբար, նավթի գների վերահսկումը Ռուսաստանի ռազմավարական առաջնահերթություններից մեկն է։
Թրամփը, իր հերթին, նախագահության ընթացքում խթանեց ԱՄՆ-ի նավթի և գազի արդյունահանումը՝ հանելով բազմաթիվ բնապահպանական սահմանափակումներ և խրախուսելով արտահանումը։ Նրա «Ամերիկան առաջին» քաղաքականության կարևորագույն բաղադրիչներից մեկն էր էներգետիկ ինքնաբավությունը, որը հանգեցրեց ԱՄՆ-ի դառնալուն նավթի խոշորագույն արտադրող։
Այս առումով, Պուտինի և Թրամփի տնտեսական շահերը որոշակիորեն համընկնում էին՝ երկու երկրներն էլ շահագրգռված էին էներգետիկ շուկայի վերահսկման հարցում։ Օրինակ՝ երբ 2020 թվականին նավթի գները կտրուկ նվազեցին (հատկապես համավարակի ֆոնին), Թրամփը միջամտեց և համոզեց OPEC+ անդամներին, այդ թվում՝ Ռուսաստանին, կրճատել նավթի արդյունահանումը՝ վերականգնելով գները։
Այս քայլը, ըստ էության, բխում էր երկուսի շահերից՝ Ռուսաստանը խուսափեց իր տնտեսության համար աղետալի ցածր գներից, իսկ Թրամփը պաշտպանեց ԱՄՆ-ի նավթարդյունաբերության խոշոր ընկերությունների շահերը։
2. ԱՄՆ-Ռուսաստան ներդրումային կապերը և օլիգարխների շահերը
Չնայած ԱՄՆ-ի պատժամիջոցներին, ռուսական կապիտալն ու ներդրողները միշտ էլ ճանապարհ են գտել արևմտյան շուկաներ մուտք գործելու համար։ Թրամփի վարչակազմի տարիներին այս կապերը որոշ առումով պահպանվեցին՝ չնայած պաշտոնական պատժամիջոցային քաղաքականությանը։
Թրամփի անձնական բիզնես կապերը ռուս գործարարների հետ տարիներ շարունակ ուշադրության կենտրոնում էին։ Նրա նախագահության ընթացքում ռուսական օլիգարխները տարբեր ուղիներով շարունակեցին ներդրումներ ունենալ ԱՄՆ-ում, ինչպես օրինակ՝ անշարժ գույքի և ֆինանսական շուկաների միջոցով։
Մյուս կողմից, Թրամփը հաճախ քննադատում էր ԱՄՆ-ի տնտեսական քաղաքականությունը, որը խանգարում էր գործարարներին միջազգային մակարդակով ներդրումներ կատարել։ Այս հարցում Պուտինի քաղաքականությունը շատ նման էր՝ նա նույնպես նախընտրում էր օլիգարխների միջոցով աջակցել ռուսական բիզնես շահերին՝ անկախ միջազգային սահմանափակումներից։
3. Առևտրային պաշտպանողականություն և գլոբալիզացիայի դեմ դիրքորոշումը
Թրամփը նախագահի պաշտոնում որդեգրեց խիստ պաշտպանողական առևտրային քաղաքականություն՝ բարձրացնելով մաքսատուրքերը, վերանայելով միջազգային առևտրային համաձայնագրերը և թիրախավորելով մրցակից երկրներին, այդ թվում՝ Չինաստանին և ԵՄ-ին։
Այս քաղաքականությունը որոշ առումով նպաստեց Ռուսաստանի դիրքերին։ Պուտինն ուներ սեփական տնտեսական օրակարգը, որը ներառում էր ավելի շատ ինքնաբավության ապահովումը և արևմտյան շուկաներից անկախանալը։ Թրամփի վարած առևտրային քաղաքականությունը, որը թուլացնում էր արևմտյան երկրների միջև համագործակցությունը, ի վերջո, շահեկան էր Ռուսաստանի համար։
Ավելին, Թրամփը բազմիցս քննադատել է միջազգային կազմակերպությունները, ինչպիսիք են ԱՀԿ-ն (Աշխարհի առևտրի կազմակերպությունը) և ՆԱՏՕ-ն, ինչը նույնպես համահունչ էր Ռուսաստանի ռազմավարությանը։
4. Դոլարի գերակայության հարցը և միջազգային ֆինանսները
Թրամփի վարչակազմը հաճախ ձեռնարկում էր քայլեր, որոնք թուլացնում էին դոլարի միջազգային դիրքերը՝ մասնավորապես Չինաստանի և Եվրամիության դեմ առևտրային պատերազմներով։ Սա անուղղակիորեն բխում էր Ռուսաստանի շահերից, քանի որ Մոսկվան երկար տարիներ փորձում էր նվազեցնել դոլարային կախվածությունը և խթանել ազգային արժույթի օգտագործումը միջազգային առևտրում։
Պուտինի կառավարությունը տարիներ շարունակ աշխատում է ռուսական տնտեսության դեդոլարացման ուղղությամբ՝ խթանելով ռուբլով հաշվարկները միջազգային գործարքներում և համագործակցելով Չինաստանի, Իրանի և այլ երկրների հետ այլընտրանքային ֆինանսական համակարգեր ստեղծելու համար։ Թրամփի հակագլոբալիստական քաղաքականությունը նպաստեց այս գործընթացներին՝ թույլ տալով Ռուսաստանին արագացնել դոլարից կախվածության նվազեցումը։
Չնայած քաղաքական մակարդակում Պուտինի և Թրամփի միջև զգալի տարբերություններ կան, տնտեսական և բիզնես ոլորտներում նրանց շահերը հաճախ խաչվում էին։
Էներգետիկ ոլորտում՝ երկուսն էլ ձգտում էին վերահսկել նավթի և գազի շուկաները, ինչը երբեմն հանգեցնում էր համատեղ շահերի։
Ներդրումային կապերում՝ ռուսական կապիտալը, չնայած պատժամիջոցներին, պահպանեց իր ներկայությունը ԱՄՆ-ում, իսկ Թրամփի քաղաքականությունը հաճախ բիզնես շահերին առաջին պլան էր մղում։
Առևտրային հարաբերություններում՝ Թրամփի գլոբալիզացիայի դեմ պայքարը, ինչպես նաև ԱՀԿ-ի և ՆԱՏՕ-ի նկատմամբ քննադատությունը, անուղղակիորեն նպաստեց Ռուսաստանի շահերին։
Դոլարի դիրքերի հարցում՝ Թրամփի քաղաքականությունը նպաստեց Ռուսաստանի երկարամյա ջանքերին՝ նվազեցնել արևմտյան ֆինանսական կախվածությունը։
Այս ամենը ցույց է տալիս, որ տնտեսական շահերը հաճախ կարող են ստվերել քաղաքական հակասությունները, և թե՛ Պուտինը, թե՛ Թրամփը իրենց երկրների տնտեսական զարգացման և սեփական գործարար շրջանակների շահերի ապահովման հարցում ունեցել են որոշակի համընկնումներ։
Ի վերջո, արդյոք սա նշանակում է, որ նրանք դիտավորյալ աջակցել են միմյանց տնտեսական քաղաքականությանը։ Հստակ պատասխան չկա, բայց ակնհայտ է, որ որոշ տնտեսական գործոններ իրենց դերը խաղացել են, անկախ քաղաքական հարաբերությունների բարդություններից։
