Պետական եկամուտների կոմիտեն հայտնում է, որ ՊԵԿ պաշտոնական կայքում հրապարակվել է 2024 թ. հունվար-մարտ ամիսների ընթացքում առաջին 1000 խոշոր հարկ վճարողների կողմից վճարված հարկերի և վճարների վերաբերյալ տեղեկատվությունը:
1000 խոշոր հարկ վճարողների կողմից 2024 թ. հունվար- մարտ ամիսների ընթացքում պետական բյուջե ընդհանուր առմամբ վճարվել է ավելի քան 387 միլիարդ 109 միլիոն դրամ:
Հարկային մարմին կատարված վճարումների գումարը կազմել է ավելի քան 329 միլիարդ 864 միլիոն դրամ, իսկ մաքսային մարմին կատարված վճարումների գումարը՝ ավելի քան 57 միլիարդ 244 միլիոն դրամ։
1000 խոշոր հարկ վճարողների վերաբերյալ ցանկը հասանելի է ՊԵԿ պաշտոնական կայքի «Տեղեկություն հարկ վճարողների վերաբերյալ» բաժնի «Հարկ վճարողների վերաբերյալ տեղեկատվական ցանկեր» ենթաբաժնում:
«Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատ» ՓԲԸ-ն զիջել է դիրքերը խոշոր հարկատուների ցուցակում։ Այս անգամ կոմբինատը տեղափոխվել է երրորդ հորիզոնական՝ վճարած 15.6 մլրդ դրամ հարկով։
Առաջին հորիզոնական 19.9 մլրդ դրամով բարձրացել է «Մոբայլ Սենթր Արթ» ընկերությունը, երկրորդում «Գազպորմ Արմենիան» է՝ վճարած 18.1 մլրդ դրամ հարկով։
Չորրորդ հորիզոնականում «Գրանդ տոբակոն» է, որը վճարել է 13.2 մլրդ դրամ, իսկ 5-րդ հորիզոնականը զբաղեցնող «Փրիթի ուիթ»-ը, որ վճարել է 8.8 մլրդ դրամ։
6-ից 10-րդ հորիզոնականները համապատասխանաբար զբաղեցնում են «Սի ՓԻ Էս Էներջի Գրուփ», «Ինտերնեյշնլ Մասիս տաբակ», «Վիվա Արմենիա», «Սիթի» և «Վայլդբերիզ» ընկերությունները։
Տվյալների վերլուծություն
Հայաստանի տնտեսական տեղաշարժը. ավելի մանրամասն հայացք հարկատուների դինամիկային
Հայաստանի տնտեսական լանդշաֆտը զգալի տրանսֆորմացիայի է ենթարկվում, ինչի մասին է վկայում խոշոր հարկատուների շրջանում փոփոխվող դինամիկան: 2023 և 2024 թվականների առաջին եռամսյակների հարկային վճարումների վերլուծությունը ընդգծում է ավանդական ոլորտներից, ինչպիսիք են ծխախոտը, հանքարդյունաբերությունը և էներգետիկան, շրջադարձը դեպի զարգացող ոլորտներ, ինչպիսիք են տեխնոլոգիան և էլեկտրոնային առևտուրը:
Ոլորտի գերակայության տեղաշարժեր
Ավանդաբար, Հայաստանի տնտեսական հզորները եղել են ծանր արդյունաբերության ոլորտում: Ընկերությունները, ինչպիսիք են «ԳԱԶՊՐՈՄ ԱՐՄԵՆԻԱ»-ն և «ԶԱՆԳԵԶՈՒՐԻ ՊՂՆՁԱՄՈԼԻԲԴԵՆԱՅԻՆ ԿՈՄԲԻՆԱՏ»-ը, որոնք հայտնի են ազգային ՀՆԱ-ում և զբաղվածության մեջ իրենց զգալի ներդրումով, գլխավորել են հարկատուների ցուցակը 2023 թվականին: ՄՈԲԱՅԼ ՍԵՆԹՐ ԱՐԹ բջջային կապի մանրածախ առևտրի առաջատարը, առաջնագծում բարձրացավ՝ ընդգծելով ավելի լայն միտում դեպի թվային և սպասարկման ոլորտի ոլորտներ: Սա հետագայում հաստատվեց «ՎԱՅԼԴԲԵՐՐԻԶ» առցանց մանրածախ վաճառողի և «ՎԻՎԱ ԱՐՄԵՆԻԱ» հեռահաղորդակցության մատակարարի վերելքով, երկուսն էլ արտացոլում են երկրի աճող թվային տնտեսությունը:
Հարկային միտումները
Այս տարիների ֆինանսական տվյալները լույս են սփռում մի քանի հիմնական միտումների վրա.
— Եկամտային հարկ. 2023-2024 թվականներին գրանցվել է եկամտահարկի նկատելի 44,51% նվազում: Այս նվազումը կարող է արտացոլել կորպորատիվ շահույթի կառուցվածքի փոփոխություն կամ հարկային կանոնակարգերի փոփոխություններ, որոնք ուղղված են ոլորտային աճին:
— ԱԱՀ. ԱԱՀ-ի 1,83% աննշան նվազումը ցույց է տալիս համեմատաբար կայուն սպառողական ծախսեր՝ չնայած տնտեսական տեղաշարժերին:
—Ակցիզային հարկ. Ընդհակառակը, ակցիզային հարկն աճել է 16.43%-ով, ինչը վկայում է կամ ակցիզային ապրանքների սպառման աճի կամ հարկերի դրույքաչափերի ճշգրտման մասին:
Տնտեսական կենտրոնացում և քաղաքականության հետևանքներ
Երևանը շարունակում է գերիշխել երկրի տնտեսական լանդշաֆտում, մի փաստ, որն ընդգծում է քաղաքի դերը՝ որպես հայկական բիզնեսի և ֆինանսների էպիկենտրոն։ Այս կենտրոնացումը ենթադրում է քաղաքականությունների պոտենցիալ անհրաժեշտություն, որոնք խրախուսում են տարածաշրջանային զարգացումը և աջակցություն մայրաքաղաքից դուրս զարգացող արդյունաբերություններին՝ ապահովելու հավասարակշռված ազգային տնտեսական աճ:
Հեռանկարային ռազմավարություններ
Խոշոր հարկատուների շարքում նոր ոլորտների մուտքը ոչ միայն բիզնեսի փոփոխվող միտումների արտացոլումն է, այլ նաև այն պոտենցիալ ցուցանիշն է, թե ուր կարող է ուղղել Հայաստանի կառավարությունը ապագա քաղաքականության աջակցությունը: Թվային և սպառողների վրա հիմնված ոլորտների աճը հուշում է դեպի մի տնտեսություն, որն ավելի ու ավելի է կողմնորոշվում տեխնոլոգիային, որը պահանջում է օժանդակ միջոցներ, ինչպիսիք են ընդլայնված թվային ենթակառուցվածքը, բարենպաստ կարգավորող շրջանակները և նորարարության խթանները:
***
Քանի որ Հայաստանը կանգնած է զգալի տնտեսական փոփոխությունների եզրին, նրա առաջատար բիզնեսների հարկային վճարներից ստացված պատկերացումներն անգնահատելի են: Դրանք ոչ միայն արտացոլում են երկրի ներկայիս տնտեսական իրականությունը, այլև օգնում են կանխատեսել նրա ապագան՝ ապահովելով ինչպես պետական քաղաքականության, այնպես էլ կորպորատիվ ռազմավարության նախագիծ: Շարունակվող տեղաշարժն ընդգծում է շարունակական հարմարվողականության և ռազմավարական պլանավորման անհրաժեշտությունը՝ այս զարգացող տնտեսական ուժերն արդյունավետորեն օգտագործելու համար:
ԿԲ խորհրդի անդամ Արտակ Մանուկյանն անդրադարձել է 1000 խոշոր հարկատուների ցանկին։ Ստորև․
2024թ. հունվար-մարտին 1000 խոշոր հարկ վճարողների կողմից պետական բյուջե վճարված հարկերի ընդհանուր մեծությունը կազմել է 387 մլրդ դրամ, ինչը նախորդ տարվա համապատասխան ցուցանիշից ավելի է 6 մլրդ դրամով կամ շուրջ 2%-ով։
Հաշվետու ժամանակահատվածում 10 խոշոր հարկ վճարողները պետական բյուջե են վճարել 98 մլրդ դրամ հարկ, ինչը նախորդ տարվա համեմատ աճել է 10%-ով։ Իսկ 100 խոշորագույնների վճարած հարկերի մեծությունը կազմել է 225 մլրդ դրամ, որը 13 մլրդ դրամով ավելի է 2023-ի առաջին եռամսյակի արդյունքից:
1000 հարկատուների ցանկում առաջին և վերջին 100-յակի ընկերությունների կողմից պետական բյուջե վճարված հարկերի մեծության հարաբերակցությունը կազմել է 27 անգամ, ինչը նախորդ տարվա համեմատությամբ էականորեն ցածր է: Սա վկայում է կենտրոնացվածության աճի մասին: 1000 հարկատուների կառուցվածքում 676-ը մնացել են անփոփոխ։
2024թ. հունվար-մարտին 1000 հարկատուների վճարած հարկերի ընդհանուր մեծության 31,5%-ը կազմել են ուղղակի հարկերը: Նախորդ տարի այս ցուցանիշը 26,2% էր:
Ցանկի առաջին 100 ընկերությունների հարկային վճարումների ընդհանուր մեծության միայն 28,7%-ն են ուղղակի հարկերը, ինչը 6 տոկոսային կետով բարձր է նախորդ տարվա մակարդակից: Սա նաև գրանցված աշխատողների ու դրանով պայմանավորված եկամտահարկի շարունակաբար ավելացման հետևանք է։
Հիսունյակի մեջ ներառված հարկատուների 2/3-ը նախորդ տարվա համեմատ ավելացրել է վճարած հարկերի մեծությունը, ընդ որում՝ դրանց կեսի դեպքում աճը գերազանցում է 1 մլրդ դրամը։ Նախորդ տարվա համեմատությամբ ամենամեծ ավելացում արձանագրած հարկատուների շարքում են՝ ՄՈԲԱՅԼ ՍԵՆԹՐ ԱՐԹ՝ +14,6 մլրդ դրամ, ՎԱՅԼԴԲԵՐՐԻԶ՝ +2,1 մլրդ դրամ, ԳՐԱՆԴ ՏՈԲԱԿՈ՝ +1,5 մլրդ դրամ, ՅՈՒՆԻԲԱՆԿ՝ +1,5 մլրդ դրամ։
Երևանում գրանցված հարկատուների թիվը ցանկում ներառվածների 81%-ն է, ինչը նախորդ տարիների համեմատությամբ փոքր-ինչ նվազել է։ Մինչդեռ նրանց մասնաբաժինը վճարած հարկերի ընդհանուր ծավալում 2024-ին կազմել է 83%, ինչը նկատելիորեն բարձր է նախորդ տարվա մակարդակից:
Մեկնաբանություն