Չինաստանի պատմության համաշխարհային շրջադարձը քսաներորդ դարի երկրորդ կեսին. Բարեփոխումների և հրապարակայնության քաղաքականությունն իր սկիզբն է առնում 1978 թվականին գումարված Կոնունիստական կուսակցության 11-րդ Կենտկոմի 3-րդ լիագումար ժողովում։ Նոր քաղաքականության գլխավոր ճարտարապետը Դեն Սյաոպինն էր։ Նա առաջ քաշեց «չինական բնութագրերով սոցիալիզմ կառուցելու» տեսությունը, ըստ որի հիմնական առաջնահերթություններն են տնտեսությունը, արդիականացումը, գյուղում ընտանեկան պայմանագրային պատասխանատվության համակարգի ներդրումը, քաղաքում տնտեսական պատասխանատվության տարբեր ձևերի ստեղծումը , որը նպատակաուղղված է ոչնչացնել համահարթեցման մոտեցումը, ինչպիսին է «սնունդը մեծ կաթսայից», հասարակական սեփականության վրա հիմնված սոցիալիստական շուկայական տնտեսության համակարգի կառուցումը։ Միաժամանակ բարեփոխվեցին քաղաքական ինստիտուտները և ամրապնդվեց սոցիալիստական հոգևոր քաղաքակրթության կառուցումը։ Բարեփոխումների և բացման ավելի քան երեսուն տարիների ընթացքում Չինաստանը հսկայական առաջընթաց է գրանցել քաղաքականության, տնտեսության և մշակույթի ոլորտներում: Պետության ընդհանուր հզորությունը զգալիորեն աճել է, իսկ ժողովրդի կենսամակարդակը անշեղորեն բարձրացել ։
Չինաստանի բարեփոխումների և հրապարակայնության ակտիվ քաղաքականությունը հանգեցրել է մասնավոր բիզնեսի առաջացմանը և շուկայական խթանների ներդրմանը մի երկրում, որը նախկինում գոյություն ուներ որպես պետական կոմունիստական համակարգ: Մինչև 1978 թվականը մասնավոր հատվածը գործնականում գոյություն չուներ, և այսօր մասնավոր ձեռնարկությունները ապահովում են Չինաստանի տարեկան ՀՆԱ-ի մոտավորապես 70%-ը:
Դրան հասնելու համար Չինաստանը վերջին 40 տարիների ընթացքում հսկայական փոփոխություններ է կրել իր տնտեսական համակարգում: Այնուամենայնիվ, չնայած փոփոխությունների հսկայական մասշտաբին, Չինաստանի տնտեսական բարեփոխումներն այս ամբողջ ընթացքում բնութագրվում են աստիճանական և փորձարարական մոտեցմամբ, որի էությունը պարունակվում է հենց Դեն Սյաոպիի խոսքերում, ով բազմիցս խոսում էր բարեփոխումների մասին՝ որպես «գետն անցնել` շոշափելով բոլոր քարերը»:
Հատուկ տնտեսական գոտիները (ՀՏԳ) բնորոշեցին այս աստիճանական մոտեցումը և փորձարարականությունը, երբ կառավարությունը նախ ստեղծեց փորձարարական գոտիներ, որոնք տարածքային առումով սահմանափակ տարածքներ էին:
Չինաստանի մեկ քաղաք, ավելին, քան ցանկացած այլ, արտացոլում է այս ռազմավարության հաջողությունը, և դա Շենճենն է, որը եղել է բարեփոխումների և հրապարակայնության քաղաքականության առաջնագծում, ինչը թույլ է տվել նրան փոքր ձկնորսական գյուղից վերածվել երկրի զարգացող քաղաքներից մեկի,իսկ ամենահարուստ և դինամիկ քաղաքներից Շանհայը կարող է պարծենալ հավասար հաջողությամբ։
Այնուամենայնիվ, թեև բարեփոխումների արդյունքում շուկան ավելի կարևոր դեր է ստացել ռեսուրսների տեղաբաշխման հարցում, պետությունը դեռևս շարունակում է ամուր դերակատարում ունենալ այժմ՝ 40 տարի անց։ Այս առումով Չինաստանի զարգացման և բարեփոխումների ուղին եզակի է, և այդ պատճառով այն երբեմն անվանում են զարգացման «չինական մոդել»: Մինչ օրս Չինաստանում և դրանից դուրս շատ բանավեճեր կան, թե արդյոք Չինաստանն այդքան զարգացել է իր տնտեսության մեջ պետության շարունակական դերի պատճառով, թե չնայած այս փաստին:
Այս քննարկումը կարևոր և օգտակար է, քանի որ այն ազդում է բարեփոխումների հետագա ուղղության վրա։ Առավել պարզ է, որ բարեփոխման և բացման քաղաքականությունը հիմնականում դիտվում է որպես հաջողություն: 40 տարվա ընթացքում 740 միլիոն մարդ դուրս է բերվել աղքատությունից, և երկիրը երկնիշ տնտեսական աճի երկար ժամանակաշրջան է ապրել: Չինաստանն այժմ աշխարհի երկրորդ խոշոր տնտեսությունն է ԱՄՆ-ից հետո, և Համաշխարհային բանկի տվյալներով՝ Չինաստանը ամուր հաստատված է միջին եկամուտ ունեցող երկրների (MICs) շարքում, որտեղ մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ն հիմնական ցուցանիշն է:
2013-ի Երրորդ պլենումում, Դեն Սիաոպինի բարեփոխումների մեկնարկից 35 տարի անց, նախագահ Սի Ծինպինի գլխավորած Կոմունիստական կուսակցությունը հաստատակամորեն պարտավորվեց շարունակել բարեփոխումները: Պլենումը հրապարակեց 60 կետից բաղկացած մի ծրագիր՝ «ՔՊԿ Կենտկոմի բարեփոխումների համակողմանի խորացման վերաբերյալ մի քանի կարևոր հարցերի լուծում» խորագրով։ Հիմնական որոշումներից մեկը պարտավորությունն էր «թույլ տալ, որ շուկան որոշիչ դեր խաղա ռեսուրսների բաշխման հարցում», ինչը կարծես թե ցույց է տալիս Պեկինում շուկայական միջոցների նախապատվությունը:
Մեկնաբանություն