ԿԲ Նախագահի հունիսյան ասուլիսը՝ 5 թիվ, որ պետք է իմանալ. մանրամասները՝ ABNews.am կայքում
Կենտրոնական բանկը վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը թողել է անփոփոխ՝ սահմանելով 6.75 %. մանրամասները՝ ABNews.am կայքում
Նոր ինտերֆեյս՝ ավելի հարմար առցանց վճարումներ. Evocabank. մանրամասները՝ ABNews.am կայքում
Temu-ում արդեն Իդրամ կա. մանրամասները՝ ABNews.am կայքում
Կոնվերս Բանկը համագործակցում է IFC-ի հետ առևտրի ֆինանսավորման կարողությունների հզորացման նպատակով. մանրամասները՝ ABNews.am կայքում
«Կողք կողքի»․ մեկնարկեց IDBank-ի՝ արցախցիներին ուղղված նոր ծրագիրը. մանրամասները՝ ABNews.am կայքում
Աշխարհահռչակ Shell-ը Հայաստանում նոր հասցե ունի՝ «Զվարթնոց» օդանավակայանի հարևանությամբ. դիտեք ABNews.am կայքում
5 հստակ խորհուրդ և զգուշացում ֆինասների նախարարից հայ բիզնեսմեններին. մանրամասները՝ ABNews.am կայքում
Մայիսին Հայաստան է այցելել 181,436 զբոսաշրջիկ
Այս շաբաթվա ներդրողի օրացույցը. մանրամասները՝ ABNews.am կայքում
Evocabank-ը՝ Newmag Summer Fest 2025-ի գլխավոր հովանավոր. մանրամասները՝ ABNews.am կայքում
Հոլիվուդը դատի է տվել արհեստական ​​ինտելեկտի ընկերությանը՝ առանց լիցենզիայի կերպարներ պատճենելու համար
Իսրայել-Իրան լարվածությունը հասնում է Սյունիք․ ինչ սպասել Հայաստանի տնտեսությունում. մանրամասները՝ ABNews.am կայքում
Հայաստանում կկառուցվի 500 միլիոն դոլար արժողությամբ AI գործարան
Երևանի որ վարչական շրջաններում են այսօր բնակարաններն ավելի մատչելի. մանրամասները՝ ABNews.am կայքում
Անպտղության մակարդակը Հայաստանում հասել է 18.2%-ի
Հայաստանը 2024 թվականին արտահանել է 7.5 միլիոն լիտր կոնյակի սպիրտ
«Պարզից պարզ». ֆինանսական գրագիտությունն ԱրարատԲանկի հետ. մանրամասները՝ ABNews.am կայքում
Ովքեր են աշխարհի ամենաբարձր վարձատրվող գոլֆիստները 2025-ին. Forbes. մանրամասները՝ ABNews.am կայքում
2025թ.-ի հունվար-ապրիլին հեռահաղորդակցության ոլորտում հասույթը կազմել է 54․5 մլրդ դրամ

Ինչպես է կլիմայի փոփոխությունն ազդում Հայաստանի տնտեսության և միջավայրի վրա

Նյմ 8, 2024 15:44
36

Համաշխարհային բանկի նոր հրապարակած «Հայաստան. երկրի կլիմայի և զարգացման զեկույցը» ներկայացնում է երկրի կլիմայական խնդիրներն ու դրանց հաղթահարման հնարավոր ուղիները։

Զեկույցում նշվում է, որ կլիմայի փոփոխության դեմ պայքարն անհրաժեշտ է ոչ միայն բնապահպանական, այլև տնտեսական և սոցիալական նկատառումներով։ Մաքուր օդ, առողջ համայնքներ և տնտեսական կայուն աճ՝ այս ամենը հնարավոր է դառնում, եթե Հայաստանը հիմնավոր և նպատակային քայլեր ձեռնարկի կլիմայական խնդիրների դեմ պայքարում։

Կլիմայի փոփոխության ռիսկերը և դրանց ազդեցությունը Հայաստանի վրա

Հայաստանը խիստ խոցելի է կլիմայի փոփոխության նկատմամբ։ Հեղեղումները, երաշտները, ջերմային սթրեսները, կարկտը և սողանքները վտանգ են ներկայացնում ոչ միայն մարդկանց կյանքին, այլև տնտեսական ոլորտներին՝ մասնավորապես գյուղատնտեսության և ջրային ռեսուրսների վրա։ Հայաստանի տնտեսությունն էներգատար է, իսկ այդ էներգիան մեծ մասամբ ստացվում է հանածո վառելիքից, ինչը խորացնում է էկոլոգիական խնդիրները։ Օդի աղտոտման հետևանքով առողջության վրա առաջացող վնասի արժեքը կազմում է ՀՆԱ-ի շուրջ 10.6%-ը, ինչը կարևոր ազդակ է էկոլոգիական բարեփոխումների անհրաժեշտության մասին։

Կլիմայական փոփոխությունների անգործության բարձր գինը

Ըստ զեկույցի, կլիմայական փոփոխությունների հանդեպ անգործությունն զգալի կորուստներ է բերելու Հայաստանի տնտեսությանը։ Մինչև 2060 թվականը միայն ջրային և գյուղատնտեսական ոլորտների ազդեցությունների հետևանքով ՀՆԱ-ն կարող է կրճատվել մինչև 3%-ով, իսկ մինչև 2030 թվականը աղքատության մակարդակը կարող է աճել մինչև 2.7 տոկոսային կետով։ Կլիմայական վնասների նվազեցմանը նպաստող ներդրումները, մյուս կողմից, կարող են ավելացնել տնտեսության աճը տարեկան 0.5-1%-ով։

Էներգետիկ համակարգի կառուցվածքը և ապաածխայնացման անհրաժեշտությունը

Հայաստանը երկար ժամանակ ապավինել է ներմուծվող բնական գազին՝ քաղաքներն ու արդյունաբերությունը էներգիայով ապահովելու համար։ Բնական գազն ապահովում է երկրի էներգիայի 63%-ը, ինչը երկրին դարձնում է խիստ կախված հանածո վառելիքից։ Բացի այդ, էներգետիկ ոլորտին բաժին է ընկնում երկրի ջերմոցային գազերի արտանետումների երկու երրորդը, որը ոչ միայն խթանում է կլիմայի փոփոխությունը, այլև վնասակար ազդեցություն է ունենում մարդկանց առողջության վրա։

Զեկույցը ցույց է տալիս, որ էներգետիկ ոլորտի ապաածխայնացումն ավելի մատչելի կլինի, քան ներմուծվող գազին շարունակ ապավինելը։ Հանածո վառելիքների օգտագործումը, ի լրումն իրենց շուկայական գնի, ունի թաքնված ծախսեր՝ առողջապահական ծախսերի ավելացում, արտադրողականության նվազում և բնական ռեսուրսների դեգրադացում։

Աճի նոր հնարավորություններ՝ վերականգնվող էներգիայի միջոցով

Զեկույցի համաձայն՝ վերականգնվող էներգիայի աղբյուրների՝ արևային և հողմային էներգիայի, զարգացման ուղղությամբ արագ քայլերն առաջնային են։ Սա թույլ կտա Հայաստանին ոչ միայն կայունացնել էներգիայի արժեքները, այլև խթանել տնտեսական աճը՝ ստեղծելով նոր աշխատատեղեր և ամրապնդելով երկրի էներգետիկ անկախությունը։

Ջրային ռեսուրսների մարտահրավերները և դրանց կառավարման ռազմավարությունները

Հայաստանը ջրային լարվածության բարձր մակարդակ ունի՝ առանձնապես Արարատյան դաշտավայրում և Սևանա լճում, ինչը վտանգում է գյուղատնտեսական և խմելու ջրի պաշարները։ Զեկույցում նշվում է, որ գյուղատնտեսության ոլորտի բոլոր աշխատատեղերի մեկ քառորդը կապված է ջրային ռեսուրսների հետ։ Ջրային աղբյուրների շուրջ 35%-ը ստացվում է անդրսահմանային հոսքերից, որոնք նույնպես նվազում են կլիմայական փոփոխությունների և հարևան երկրներում ջրի օգտագործման պատճառով։ Գյուղատնտեսության արտադրողականությունը խթանելու համար անհրաժեշտ է ներդրումներ կատարել ջրի ռեսուրսների կառավարման արդյունավետության բարելավման գործում։

Նպատակային ներդրումներ՝ կլիմայական խնդիրների լուծման համար

Զեկույցը գնահատում է, որ շուրջ 8 մլրդ դոլարի ներդրումները մինչև 2060 թվականը կարող են նպաստել Հայաստանի տնտեսության ապաածխայնացմանը և գյուղատնտեսության ոլորտի կայունությանը։ Ըստ հաշվարկների՝ այս ներդրումների շուրջ 75%-ը կարելի է ապահովել մասնավոր հատվածի միջոցներով։ Մասնավոր ներդրումների համար առավել կարևորվում են արևային էներգիան, էներգիայի պահեստավորումը և գյուղատնտեսական ոլորտում դիմակայունության բարձրացումը։

Պետական-մասնավոր գործընկերությունների դերը կլիմայական խնդիրների լուծման գործում

Զեկույցը կարևորում է պետական-մասնավոր գործընկերությունների զարգացման անհրաժեշտությունը։ Հայաստանում պետական-մասնավոր համագործակցությունները կարող են արագացնել վերականգնվող էներգետիկայի, տրանսպորտի էլեկտրիֆիկացման և ջրային ռեսուրսների կառավարման ոլորտներում բարեփոխումները։ Այս գործընկերությունները թույլ կտան պետական միջոցներով ֆինանսավորել հիմնական բարեփոխումները, իսկ մասնավոր կապիտալն էլ կօգնի իրականացնել դրանք։

Հարկաբյուջետային և ինստիտուցիոնալ բարեփոխումներ

Զեկույցը շեշտում է հարկաբյուջետային և ինստիտուցիոնալ բարեփոխումների կարևորությունը՝ կլիմայական խնդիրների հաղթահարման համար։ Հարկային համակարգի բարեփոխումները, օրինակ՝ ածխածնի գնի բարձրացումը, կարող են նպաստել տնտեսական աճին և կրճատել աղքատությունը։ Այդպիսի բարեփոխումները նաև կարող են խթանել մասնավոր ներդրումները՝ ապահովելով խոցելի տնային տնտեսությունների աջակցությունը։

Զեկույցի հիմնական ուղղությունները՝ ապագայի համար

Համաշխարհային բանկի զեկույցն առանձնացնում է երկու հիմնական ուղղություն, որոնք թույլ կտան Հայաստանին ավելի կայուն աճի հասնել կլիմայի փոփոխության պայմաններում.

1․ Ապաածխայնացում՝ արտանետումների նվազեցման և էներգետիկ անկախության ապահովման համար։ Սա պահանջում է վերականգնվող էներգիայի աղբյուրների զարգացման, էլեկտրական ցանցի հզորացման, տրանսպորտի էլեկտրիֆիկացման և շինությունների էներգաարդյունավետության բարձրացման համար ներդրումների շուրջ 6 մլրդ դոլար։

2․ Գյուղատնտեսության արտադրողականության և ջրային ապահովության խթանում։ Գյուղատնտեսական ոլորտի զարգացման համար անհրաժեշտ կլինի մոտավորապես 2 միլիարդ դոլարի ներդրում՝ ջրային ռեսուրսների կառավարման և կլիմայական խելացի գործելակերպերի ընդունման ուղղությամբ։

Առանցքային բարեփոխումների անհրաժեշտությունը

Համաշխարհային բանկի զեկույցը կարևորում է կլիմայական խնդիրների հաղթահարման համար պետական և մասնավոր գործընկերությունների վրա հիմնված ռազմավարական մոտեցումների անհրաժեշտությունը։