Խորհրդային տարիներին Հայաստանը հանդիսանում էր ծրագրային ապահովման, էլեկտրոնիկայի և կիսահաղորդիչների արտադրության կարևոր կենտրոն՝ հիմքեր ստեղծելով անկախությունից հետո ՏՏ ոլորտի զարգացման համար։
Այս հիմքին գումարվել է նաև որակյալ մասնագիտական ռեսուրսը, ինչը նպաստել է ոլորտի աճին։ Տարիների ընթացքում բազմաթիվ ընկերություններ ակտիվացան այս ոլորտում, ինչը բարձրացրեց ՏՏ ոլորտի կարևորությունը երկրի տնտեսության համար։
Հայաստանի կառավարությունը, նկատելով համաշխարհային մակարդակում տեխնոլոգիական ոլորտի կարևորությունը, այդ ոլորտը հռչակեց տնտեսության գերակա ուղղություն։ ՏՀՏ ոլորտը նշանակալի տեղ է զբաղեցրել Հայաստանի տնտեսության մեջ, բայց 2022 թվականին ոլորտը նոր խթան ստացավ, երբ բազմաթիվ ռուսաստանցի ծրագրավորողներ տեղափոխվեցին Հայաստան՝ իրենց հետ բերելով նաև ընկերությունները։
Սակայն այս ներհոսքը ստեղծեց լրացուցիչ մրցակցություն հայ մասնագետների համար։ Դրանից հետո, դրամի արժևորման պատճառով, ՏՏ ընկերությունները սկսեցին բախվել նոր խնդիրների, քանի որ իրենց եկամուտները, որոնք հիմնականում ստացվում են դոլարով, ավելի քիչ էին արժենում դրամով։
ՏՏ ոլորտի ներկայացուցիչները դիմեցին կառավարությանը՝ աջակցության ակնկալիքով, բայց կառավարությունը միայն ամիսներ անց որոշեց որոշակի աջակցություն տրամադրել, որը ոչ բոլոր ընկերությունների համար էր օգտակար։ Տեղի խնդիրն այն էր, որ աջակցությունը երկարաժամկետ նպատակներին չէր համապատասխանում, ինչը հանգեցրեց որոշ ընկերությունների փակվելուն։
Բացի այդ, հարկային համակարգը ավելի ծանրաբեռնեց ոլորտը, քանի որ շրջանառության հարկը ՓՄՁ–ների համար 2025 թվականին կբարձրանա 5%-ից մինչև 10%։
ՏՏ ընկերությունների համար սահմանված շահութահարկի արտոնությունները աստիճանաբար դադարել են, իսկ եկամտահարկը կբարձրանա 20%-ի։ Այս փոփոխությունները վերացնում են ՏՏ ոլորտում գործելու նախապատվությունները Հայաստանում, ինչը ստիպում է ընկերություններին արտագաղթել այլ երկրներ՝ Վրաստան, Կիպրոս կամ ԱՄԷ, որտեղ ավելի բարենպաստ պայմաններ են առաջարկվում։
Արդյունքում, 2024 թվականի առաջին կիսամյակում Հայաստանում օտարերկրյա գրանցում ունեցող ՏՏ ընկերությունների թիվը 3000-ով ավելացել է՝ հասնելով 8180-ի, մինչդեռ Հայաստանում գրանցված ՏՏ ընկերությունների թիվը նվազել է 5163-ից մինչև 1174։
Հայաստանից ոչ միայն ռուսաստանյան մասնագետներն են հեռացել, այլև տեղի մասնագետների արտահոսք է տեղի ունենում, և ներդրումները կրճատվում են։ Եթե այս անկումը շարունակվի, կարող ենք վերջնականապես կորցնել ՏՏ ոլորտի ներուժը։ Հիմա անհրաժեշտ է, որ իշխանությունները մշակեն նոր ծրագիր՝ ոլորտի վերականգնման և խթանման համար, այլապես ապագայում վերականգնումը կլինի ավելի դժվար։
«Փաստ» օրաթերթ
