ՀՀ պետական եկամուտների կոմիտեի (ՊԵԿ) հրապարակած տվյալների համաձայն, 2024 թվականի հունվար-սեպտեմբեր ամիսներին ՀՀ պետական բյուջեի եկամուտը կազմել է 1,767,235.8 մլն դրամ, որից սեպտեմբեր ամսվա 219,074․4 մլն դրամը գոյացել է հարկերից և տուրքերից։ Տվյալները ցույց են տալիս, որ որոշ հարկատեսակների ծավալներն աճել են, իսկ մյուսների դեպքում նկատվել է նվազում։
Ներկայացնում ենք հարկատեսակների փոփոխությունները և դրանց ազդեցությունը պետական բյուջեի եկամուտների վրա։
Հարկատեսակների հիմնական փոփոխությունները
1. Ավելացված արժեքի հարկ (ԱԱՀ)
Հունվար-սեպտեմբեր ամիսներին ԱԱՀ-ի ծավալները նվազել են 2․3%-ով՝ կազմելով 525,812 մլն դրամ։ ԱԱՀ-ն հիմնականում կապված է ապրանքների և ծառայությունների շրջանառության հետ, ուստի նվազումը կարող է պայմանավորված լինել տնտեսական ակտիվության որոշակի դանդաղմամբ։
2. Եկամտային հարկ
Եկամտային հարկի ծավալներն աճել են 20․2%-ով՝ կազմելով 486,567․4 մլն դրամ։ Այս աճը կարող է պայմանավորված լինել զբաղվածության մակարդակի բարձրացմամբ և աշխատավարձերի աճով։
3. Շահութահարկ
Շահութահարկի ծավալները 5%-ով ավելացել են՝ հասնելով 290,431․3 մլն դրամի։ Սա ցույց է տալիս, որ բիզնեսները ստանում են ավելի մեծ շահույթ և վճարում ավելի շատ հարկեր։
4. Ակցիզային հարկ
Ակցիզային հարկի ծավալներն աճել են 0․2%-ով՝ կազմելով 95,886․7 մլն դրամ։ Աճը փոքր է, սակայն ակցիզային հարկերի կայունությունը ցույց է տալիս որոշ ապրանքատեսակների՝ մասնավորապես՝ ալկոհոլային խմիչքների և ծխախոտի, պահանջարկի պահպանումը։
5. Սոցիալական վճարներ
Սոցիալական վճարների ծավալները 15%-ով աճել են՝ կազմելով 76,700․4 մլն դրամ։ Սա կարող է լինել աշխատաշուկայի ակտիվության և բարձր սոցիալական վճարների արդյունք։
6. Բնապահպանական և բնօգտագործման վճարներ
Այս ոլորտում աճը եղել է 79․4%, կազմելով 75,433․9 մլն դրամ։ Նմանապես, սա կարող է պայմանավորված լինել բնապահպանական ծրագրերի ընդլայնմամբ։
7. Այլ հարկեր և պետական տուրքեր
Այլ հարկերի ծավալներն աճել են 12․2%-ով, իսկ պետական տուրքերը՝ 20․9%-ով։ Երկուսն էլ զգալի աճ են արձանագրել՝ համապատասխանաբար 59,661 մլն և 57,149 մլն դրամ։
8. Մաքսատուրքեր
Մաքսատուրքի ծավալները նվազել են 1․4%-ով՝ կազմելով 55,595․5 մլն դրամ։ Սա կարող է պայմանավորված լինել ներմուծումների ծավալների նվազմամբ կամ ներմուծված ապրանքների արժեքի անկումով։
9. Շրջանառության հարկ
Շրջանառության հարկի ծավալները աճել են 17%-ով՝ կազմելով 44,015․5 մլն դրամ։ Աճը վկայում է շրջանառության մեջ գտնվող ապրանքների և ծառայությունների ծավալների ընդլայնման մասին։
***
2024թ. բյուջեի եկամուտների վերլուծությունը ցույց է տալիս տարբեր հարկատեսակների աճի ու նվազման միտումները, ինչը նշանակում է, որ հարկաբյուջետային քաղաքականության մեջ որոշակի մարտահրավերներ և հնարավորություններ կան։ Հարկային եկամուտների աճը կարևոր է բյուջետային պլանավորման համար, իսկ նվազումները կարող են դառնալ վերափոխման պահանջի ազդակ։
