ԱՄՆ դոլարի և հայկական դրամի փոխարժեքի շարժերը վերջին օրերին մեծ ուշադրության կենտրոնում են։ Տատանումները փոխարժեքում հաճախ պայմանավորված են տարբեր տնտեսական և քաղաքական գործոններով, որոնք ազդում են ոչ միայն Հայաստանի, այլև միջազգային շուկաների վրա։
1. Միջազգային տնտեսության զարգացումներ
Դոլարի փոխարժեքի վրա ազդող հիմնական գործոններից է ԱՄՆ Դաշնային պահուստային համակարգի (Federal Reserve) մոնետար քաղաքականությունը։ Վերջին շրջանում բարձրացված տոկոսադրույքները նպաստում են դոլարի արժեքի կայունացմանը համաշխարհային շուկայում։ Սակայն ԱՄՆ-ից եկող հնարավոր տնտեսական դանդաղման ազդանշանները կարող են նվազեցնել պահանջարկը դոլարի նկատմամբ։
2. Հայաստանում ներմուծման և արտահանման հաշվեկշիռը
Հայաստանում դոլարի պահանջարկը մեծապես կապված է ներմուծման հետ։ Եթե ներմուծման ծավալները բարձրանում են, ապա ավելանում է դոլարի նկատմամբ պահանջարկը։ Միևնույն ժամանակ, արտահանման աճը կարող է օգնել ամրապնդել հայկական դրամը, քանի որ արտահանող ընկերությունները դոլարը փոխում են դրամի՝ աշխատավարձերի և ծախսերի համար։
3. Տուրիզմի և սեզոնային գործոններ
Աշնան և ձմռան ամիսներին տուրիզմի ծավալների նվազումը, ինչպես նաև սփյուռքահայերի ուղարկած դրամական փոխանցումների անկումը կարող են նվազեցնել դոլարի առաջարկը։ Սա հաճախ պատճառ է դառնում, որ դրամը թուլանա։
4. Կենտրոնական բանկի միջամտությունը
Հայաստանի Կենտրոնական բանկը նույնպես կարևոր դեր է խաղում փոխարժեքի կայունացման հարցում։ Կենտրոնական բանկը կարող է իրականացնել դոլարի գնում կամ վաճառք՝ արժույթի ավելցուկը կամ պակասորդը վերահսկելու համար։ Վերջին տվյալների համաձայն, ԿԲ-ն նվազեցրել է արժութային ինտերվենցիաները՝ նախընտրելով ավելի ազատ շուկայական տատանումներ։
5. Աշխարհաքաղաքական իրավիճակը
Ռուս-ուկրաինական պատերազմի, ինչպես նաև տարածաշրջանային լարվածության հետևանքով առաջացող անորոշությունը նույնպես կարող է ազդել հայկական դրամի նկատմամբ վստահության վրա։ Շրջակա պետություններից Հայաստան ներհոսող ներդրումների կամ ֆինանսական միջոցների փոփոխությունները հաճախ ունենում են անմիջական ազդեցություն փոխարժեքի վրա։
6. Սպեկուլյատիվ գործոններ
Փոխանակման կետերը և բանկերը հաճախ կարող են պայմանականորեն բարձրացնել կամ նվազեցնել փոխարժեքը՝ հենվելով սպասումների վրա։ Սա կարող է հանգեցնել կարճաժամկետ տատանումների, որոնք չեն արտացոլում իրական տնտեսական իրավիճակը։
***
Այսպիսով, դոլարի փոխարժեքի տատանումը բազմաշերտ երևույթ է, որի վրա ազդում են ինչպես ներքին, այնպես էլ արտաքին գործոնները։ Միջազգային շուկաներից կախվածությունը և տարածաշրջանային գործոնները շարունակում են վճռորոշ դեր խաղալ։
