Ինչ ազդեցություն կունենա ՆԱՏՕ-ի ռազմական ծախսերի ավելացումը տնտեսության վրա
ԱՄՆ նորընտիր նախագահ Դոնալդ Թրամփը հայտարարել է, որ ՆԱՏՕ անդամ երկրների ռազմական ծախսերը պետք է ավելացվեն՝ հասնելով ՀՆԱ-ի 5%-ին։ Այս փոփոխությունը կարող է էական ազդեցություն ունենալ ոչ միայն ռազմական ոլորտի, այլ նաև անդամ երկրների տնտեսությունների վրա։
ՆԱՏՕ-ի ծախսերի պատմական ակնարկ
ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրներում ռազմական ծախսերը ՀՆԱ-ի 2%-ին հասցնելու նպատակն առաջին անգամ առաջադրվեց 2014 թվականին Ուելսի գագաթնաժողովում՝ որպես Ռուսաստանի և Ուկրաինայի միջև լարվածության հետևանք։ Այդ ժամանակ որոշվեց, որ ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրները պետք է ամրապնդեն իրենց պաշտպանական ներուժը՝ նվազագույնի հասցնելով արտաքին սպառնալիքները։
2023 թվականին Վիլնյուսի գագաթնաժողովում ընդունվեց նոր որոշում՝ ՀՆԱ-ի 2%-ը դիտարկել ոչ թե թիրախ, այլ նվազագույն շեմ։ Սակայն Թրամփի նոր նախաձեռնությունը, ըստ որի ծախսերը պետք է բարձրանան մինչև ՀՆԱ-ի 5%-ը, կարող է արմատական փոփոխություններ մտցնել անդամ երկրների ֆինանսական պլաններում։
Տնտեսական հետևանքները ՆԱՏՕ-ի անդամների համար
Ռազմական ծախսերի ավելացումը կպահանջի անդամ երկրներից վերանայել իրենց պետական բյուջեների հատկացումները։ Ահա մի քանի կարևոր կետ, որոնք կարող են ուղեկցել այս նախաձեռնությանը.
1. Ֆինանսական բեռի ավելացում
Անդամ երկրների պետական բյուջեներում զգալի աճ կարձանագրվի ռազմական ոլորտին ուղղված ծախսերում, ինչը կարող է նվազեցնել կրթության, առողջապահության և սոցիալական այլ ծրագրերի ֆինանսավորումը։
2. Արդյունաբերության խթանում
Ռազմական ծախսերի ավելացումը կարող է խթանել պաշտպանական ոլորտի արտադրությունը։ ՆԱՏՕ անդամ երկրներում զենքի և զինտեխնիկայի արտադրությամբ զբաղվող ընկերությունները կարող են զգալի աճ գրանցել, ինչը կհանգեցնի նոր աշխատատեղերի ստեղծմանը։
3. Տնտեսական բևեռացում
Տնտեսապես կայուն երկրները, որոնք արդեն կատարում են ՀՆԱ-ի 2%-ից բարձր ռազմական ծախսեր (օրինակ՝ ԱՄՆ-ը, Լեհաստանը, Մեծ Բրիտանիան), կարող են ավելի հեշտ հարմարվել նոր պահանջներին։ Սակայն փոքր և զարգացող տնտեսություններ ունեցող երկրները կդժվարանան նման ծախսերը իրականացնել։
Նորարարությունների խթանում
Ռազմական ծախսերի ավելացումը կարող է դրական ազդեցություն ունենալ տեխնոլոգիական նորարարությունների զարգացման վրա։ Ռազմական հետազոտությունների համար նախատեսված ներդրումներն առհասարակ խթանում են արհեստական բանականության, ռոբոտատեխնիկայի և այլ ոլորտների առաջընթացը, ինչը հետագայում կարող է օգտագործվել նաև քաղաքացիական տնտեսության մեջ։
Արդյունքներ Հայաստանի համար
Հայաստանի տնտեսության վրա այս քաղաքականությունը կունենա միջնորդավորված ազդեցություն՝ հաշվի առնելով, որ երկիրը ՆԱՏՕ-ի անդամ չէ։ Սակայն, տարածաշրջանային անվտանգության ուժեղացման համատեքստում ռազմական ծախսերի համաշխարհային աճը կարող է ազդել նաև Հայաստանի ռազմավարական ծրագրերի և տնտեսական որոշումների վրա։
***
ՆԱՏՕ-ի ռազմական ծախսերի ավելացման պահանջը հսկայական ազդեցություն կունենա անդամ երկրների պետական բյուջեների և տնտեսությունների վրա։ Այն կարող է բերել ֆինանսական բեռի ավելացման, արտադրության խթանման և տեխնոլոգիական նորարարությունների, սակայն նաև կբարձրացնի սոցիալական ոլորտում ռեսուրսների բաշխման դժվարությունները։
Այս նախաձեռնությունը կպահանջի անդամ երկրներից խորը ռազմավարական վերագնահատում՝ գտնելու համար տնտեսապես հավասարակշռված լուծումներ։
