Տնտեսական հոգեբանությունը ընդդեմ թվերի. ինչու մարդիկ խուճապի չեն մատնվում
Փաստեր
Հայաստանի Կենտրոնական բանկի կողմից իրականացված վերջին հարցումների արդյունքները վկայում են, որ 2025 թվականի առաջին եռամսյակում քաղաքացիների գնաճի սպասումները որոշ չափով կայունացել են՝ չնայած վերջին ամիսներին գնաճի համեստ աճին։
Մասնավորապես՝
- Տնային տնտեսությունների շրջանում անցկացված հարցման տվյալներով՝ 2024 թվականի առաջին եռամսյակում 22.4%-ը կարծում էր, որ գները կաճեն դանդաղ տեմպերով։ 2025-ի առաջին եռամսյակում այս ցուցանիշը հասել է 28.1%-ի։
- Անորոշ սպասումներ ունեցողների (այն քաղաքացիների, ովքեր դժվարացել են կանխատեսել գների դինամիկան) տոկոսը գրեթե անփոփոխ է՝ 36.6% (նախորդ տարի՝ 37.0%)։
- Գնաճի սպասվող «շատ բարձր աճ» ունեցողների բաժինը պահպանվել է գրեթե նույն մակարդակի վրա՝ 7.4% (նախորդ տարի՝ 7.2%)։
- Ընդհանուր գնաճի սպասումները, այսինքն՝ այն քաղաքացիների բաժինը, ովքեր ակնկալում են գների աճ, նվազել են՝ 17.6%-ից իջնելով մինչև 15.8%։
Նշենք, որ վերջին ամիսներին արձանագրվել է գնաճի աճ․ 2025 թվականի մարտին այն հասել է 3%-ի (առաջին անգամ՝ վերջին երկու տարիներին), իսկ մայիսին՝ գերազանցել է 4%-ը։
Վերլուծություն
Տնտեսության մեջ գնաճի սպասումները Կենտրոնական բանկի համար առանցքային գործոն են՝ դրամավարկային քաղաքականության որոշումների կայացման գործում։ Դրանք ազդում են սպառողների, ներդրողների և բիզնեսների վարքագծի վրա՝ պայմանավորելով, թե ինչպես են ձևավորվում գների դինամիկան, աշխատավարձերը և ներդրումները։
Դանդաղ գնաճի սպասումները (3% միջակայքում) լավագույն սցենարն են Կենտրոնական բանկի համար, քանի որ նման միջավայրում
- բիզնեսները ավելի վստահ են երկարաժամկետ ներդրումների հարցում,
- սպառողները չեն ձգտում շտապել գնումներ կատարել «գները վաղը կբարձրանան» տրամաբանությամբ,
- տնտեսական աճը կարող է լինել կայուն և կանխատեսելի։
Մյուս կողմից, անորոշության բարձր մակարդակը՝ թեկուզ աննշան նվազումով, շարունակում է մնալ զգալի։ 36.6%-ը դժվարացել է կանխատեսել գների փոփոխությունը, ինչը վկայում է տնտեսության նկատմամբ հանրային վստահության դեռևս ցածր մակարդակի մասին։ Այս ցուցանիշը սովորաբար մեծանում է այն ժամանակ, երբ կա տնտեսական անկայունություն կամ բանկի հաղորդակցման քաղաքականությունը հստակ չէ։
Հետաքրքիր է նաև, որ գնաճի ֆակտորային աճի ֆոնին (մինչև 4.2% 2025 թվականի մայիսին) գնաճի սպասումները չեն բարձրացել։ Սա կարող է պայմանավորված լինել
- ԿԲ-ի հաղորդակցության արդյունավետությամբ,
- գնաճի կարճաժամկետ բնույթով (օրինակ՝ սեզոնային ապրանքների աճ),
- նաև նրանով, որ քաղաքացիները այս փուլում վստահ են, որ ԿԲ-ն կկարողանա զսպել գնաճը։
Եթե Կենտրոնական բանկը շարունակի արդյունավետ հաղորդակցումը և պահպանի վստահություն մատակարարման շղթաների կայունության նկատմամբ, ապա գնաճի սպասումների նվազումը կարող է հիմք հանդիսանալ՝ հիմնական տոկոսադրույքը ապագային վերանայելու համար՝ տնտեսական ակտիվությունն ավելացնելու նպատակով։ Սակայն անորոշության բարձր մակարդակը մնում է որպես ռիսկերից մեկը՝ թե՛ տնտեսության, և թե՛ քաղաքականության կանխատեսելիության տեսանկյունից։
*հոդվածը պատրաստելիս օգտագործվել է նաեւ ԱԲ
