ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի վարչակազմը նոր ազդակ է տվել համաշխարհային առևտրային լարվածությանը՝ հայտարարելով մաքսատուրքերի նոր փուլերի ու խոշոր առևտրային համաձայնագրերի հնարավոր վերանայման մասին։ Այս քայլերը կարող են փոխել միջազգային առևտրային հարաբերությունների ընթացքը և իրենց ազդեցությունն ունենալ նաև Հայաստանի նման փոքր, բայց բաց տնտեսության վրա։
Նոր մաքսատուրքերի քաղաքականությունը
Ըստ Սպիտակ տան հայտարարությունների՝ հուլիսի 9-ից մինչև 100 երկիր կստանա ծանուցումներ նոր մաքսատուրքերի վերաբերյալ, որոնք կսկսեն գործել օգոստոսի 1-ից։ Դրանց նպատակն է ամրապնդել ԱՄՆ-ի դիրքերը՝ առևտրային դեֆիցիտ ունեցող երկրների նկատմամբ սահմանափակումներ կիրառելով։ Մաքսատուրքերը կարող են հասնել մինչև 50%՝ կախված ապրանքի տեսակից։
Միևնույն ժամանակ, ԱՄՆ-ը փորձում է առևտրային նոր համաձայնագրեր կնքել՝ մասնավորապես ԵՄ-ի և Հնդկաստանի հետ՝ առաջարկելով որոշակի զիջումներ՝ փոխադարձ պայմանների հիման վրա։
Միջազգային շուկաների արձագանքը
Ներկայումս շուկաներն արձագանքում են սպասումներին՝ արձանագրելով տատանումներ մետաղների, գյուղատնտեսական և արդյունաբերական ապրանքների գների ոլորտներում։ Եթե բանակցությունները չհանգեցնեն համաձայնագրերի, ապա օգոստոսից հնարավոր է շուկայական ցնցում, որն ազդելու է գլոբալ մատակարարման ցանցերի վրա։
Ի՞նչ կարող է նշանակել սա Հայաստանի համար
Թեև Հայաստանը անմիջապես թիրախավորված չէ ԱՄՆ-ի մաքսային քաղաքականությամբ, այնուամենայնիվ հնարավոր են մի շարք անուղղակի ազդեցություններ․
1. Ապրանքների ներմուծման թանկացում
Հայաստանը կախված է տարբեր երկրներից ներմուծվող ապրանքներից՝ տեխնոլոգիական սարքերից մինչև գյուղատնտեսական հումք։ Եթե ԱՄՆ-ի բարձր մաքսատուրքերը խաթարեն այդ երկրների արտահանման հավասարակշռությունը կամ արժույթների կայունությունը, հնարավոր է նաև ապրանքների գների աճ՝ Հայաստանի ներմուծման շուկայում։
2. Արտադրողական ճնշում՝ ԵՄ-ից մատակարարումների ուղղությամբ
ԵՄ-ն՝ որպես Հայաստան արտահանում իրականացնող հիմնական գործընկեր, կարող է իր ապրանքները վերահղել դեպի այլ շուկաներ, ներառյալ Հայաստանը, եթե իր դիրքերը ԱՄՆ-ում խաթարվեն։ Սա կարող է ժամանակավորապես նպաստել ներմուծման ավելացմանը, սակայն նաև ուժեղացնել մրցակցությունը տեղական արտադրության համար։
3. Առևտրի սահմանափակ ուղղակի ազդեցություն ԱՄՆ-ի հետ
Հայաստան-ամերիկյան առևտրի ծավալները համեմատաբար փոքր են։ Սա նշանակում է, որ նոր մաքսատուրքերը անմիջական ազդեցություն Հայաստանի տնտեսության վրա չեն ունենա։ Սակայն քաղաքականության երկարաժամկետ շարունակականության դեպքում հնարավոր են տարածաշրջանային գործընկերների (օրինակ՝ ԵՄ, Թուրքիա, Ռուսաստան) շղթայական արձագանքներ, որոնք կարող են փոխանցվել նաև Հայաստանին։
4. Գլոբալ ռիսկերի աճ և ներդրումային զգուշություն
Առևտրային լարվածության խորացումը կարող է վատթարացնել գլոբալ ներդրումային միջավայրը։ Զարգացող շուկաների նկատմամբ կարող է աճել ներդրումային զգուշությունը, ինչը կհանգեցնի ներդրումների նվազման ռիսկի, ազգային արժույթի տատանման և ընդհանուր անորոշության՝ հատկապես փոքր տնտեսությունների դեպքում։
***
Թրամփի նոր մաքսային քաղաքականությունը միտված է ԱՄՆ-ի առևտրային հաշվեկշռի վերականգնմանը, սակայն այն բացահայտում է գլոբալ առևտրային հարաբերությունների անկայունությունը։ Հայաստանի համար, այս քաղաքականությունը, չնայած անմիջական ազդեցություն չունի, բայց կարող է բացասաբար անդրադառնալ ապրանքային շուկաների, ներդրումային միջավայրի և տնտեսական կայունության վրա՝ մասնավորապես անուղղակի ուղիներով։
Փոքր բաց տնտեսությունների համար, ինչպես Հայաստանն է, նման գլոբալ գործընթացները պահանջում են շարունակական հետևում, դիվերսիֆիկացված արտաքին տնտեսական քաղաքականություն և ներմուծման կախվածության նվազեցմանն ուղղված ռազմավարություններ։
