Արհեստական բանականության (AI) կիրառությունը գնալով աճում է տարբեր ոլորտներում, սակայն գիտնականները զգուշացնում են, որ դրա չափից ավելի օգտագործումը կարող է բացասաբար անդրադառնալ մարդու քննադատական մտածողության և ճանաչողական ունակությունների վրա:
Microsoft-ի և ԱՄՆ-ի Քարնեգի Մելլոնի համալսարանի գիտնականների իրականացրած վերջին հետազոտությունը ցույց է տվել, որ աշխատակիցները, ովքեր մեծապես ապավինում են AI գործիքներին, ավելի քիչ են ներգրավվում տեղեկատվության վերլուծության և ստեղծագործական մտածողության գործընթացներում: Փոխարենը, նրանք պարզապես ստուգում են, թե որքանով են AI-ի տրամադրած պատասխանները կիրառելի, առանց խորքային գնահատման ու վերլուծության:
Հետազոտության հիմնական բացահայտումները
Հետազոտությանը մասնակցել է 319 մարդ, ովքեր իրենց աշխատանքում օգտագործում են նեյրոնային ցանցեր՝ նամակներ գրելու, հետազոտություններ կատարելու կամ տվյալների վիզուալիզացիայի համար գրաֆիկներ ստեղծելու նպատակով: Հարցման մասնակիցները հայտնել են, թե որքանով են վստահ իրենց՝ AI-ի տրամադրած տեղեկատվությունը գնահատելու ունակության մեջ:
Գիտնականները արձանագրել են, որ չնայած AI-ն նպաստում է աշխատանքի արդյունավետության բարձրացմանը, այն նաև նվազեցնում է քննադատական ներգրավվածության մակարդակը, հատկապես այն առաջադրանքներում, որոնք համարվում են սովորական կամ պակաս արժեքավոր: Այդպիսի իրավիճակներում աշխատակիցները հակված են անվերապահորեն վստահել AI-ի պատասխաններին՝ նվազեցնելով իրենց վերլուծական և որոշումներ կայացնելու հմտությունները:
Տեխնոլոգիայից կախվածության հնարավոր ռիսկերը
Գիտնականները զգուշացնում են, որ երկարաժամկետ հեռանկարում նման միտումը կարող է հանգեցնել խնդիրների ինքնուրույն լուծելու ունակության թուլացման: Մարդիկ կարող են կորցնել «դատողություն կիրառելու և ճանաչողական հմտությունները ամրապնդելու սովորական հնարավորությունները», ինչը նրանց անպատրաստ կթողնի ոչ սովորական իրավիճակներին:
Այնուամենայնիվ, AI-ի օգտագործման սահմանափակումներ դնելը միակ լուծումը չէ: Փոխարենը, անհրաժեշտ է մշակել այնպիսի մոտեցումներ, որոնք կխթանեն օգտատերերի ակտիվ ներգրավվածությունը տեղեկատվության վերլուծության և ստեղծագործական որոշումների կայացման գործընթացներում՝ պահպանելով հավասարակշռություն տեխնոլոգիական հնարավորությունների և մարդկային ճանաչողական հմտությունների միջև:
***
AI-ի արագ զարգացումը մեծապես բարելավում է արտադրողականությունն ու արդյունավետությունը, սակայն այն նաև պահանջում է գիտակցված մոտեցում՝ խուսափելու համար քննադատական մտածողության թուլացումից: Ապագայում կարևոր կլինի ապահովել, որ տեխնոլոգիան չդառնա ինքնուրույն վերլուծելու և որոշումներ կայացնելու հմտությունների կորուստի պատճառ, այլ՝ լրացնի ու հզորացնի մարդկային հնարավորությունները:
