Ինչպես է ԲՐԻՔՍ+-ը վերաձևավորում համաշխարհային տնտեսական դաշտը

Անցյալ շաբաթ Կազանի կոնգրեսների պալատում տեղի ունեցավ ԲՐԻՔՍ+ պետությունների հերթական գագաթնաժողովը։ ԲՐԻՔՍ-ի 16-րդ գագաթնաժողովը, որին մասնակցում էին աննախադեպ թվով՝ 37 պետությունների ղեկավարներ, ցույց տվեց, թե որքան խորն է փոխվում համաշխարհային տնտեսության ծանրության կենտրոնը։ Միասին վերցրած, այս առաջնորդները ներկայացնում են համաշխարհային ՀՆԱ-ի 46.9%-ը (2023թ․ գնողունակության համարժեքությամբ) և աշխարհի բնակչության 57.4%-ը։ Սակայն թվերը պատմության միայն մի մասն են արտացոլում։

Գծապատկեր 1.

ԲՐԻՔՍ+ պետությունները 2023թ․ դրությամբ ապահովում են համաշխարհային ՀՆԱ-ի 34.73%-ը (գնողունակության համարժեքությամբ)՝ արդեն գերազանցելով G7 պետությունների ցուցանիշը՝ 28.22%։ Այս ցուցանիշն արտացոլում է համաշխարհային տնտեսական ուժերի հիմնարար վերադասավորումը։ 

Չինաստանը հանդիսանում է ԲՐԻՔՍ+ տնտեսական առաջատար անդամ՝ ապահովելով համաշխարհային ՀՆԱ-ի 18.2%-ը, մինչդեռ Հնդկաստանը՝ 7.7%-ը, իսկ Ռուսաստանը՝ 3.4%-ը։ Այս ցուցանիշները վկայում են 1990-ականների համեմատ տեղի ունեցած զգալի փոփոխության մասին, երբ G7 տնտեսությունները գերիշխում էին՝ ապահովելով համաշխարհային տնտեսության գրեթե կեսը՝ 46.4%։

Այս տարվա գագաթնաժողովն առանձնահատուկ է նաև ԲՐԻՔՍ-ի գործընկերության շրջանակի ընդլայնմամբ։ Տասներեք նոր երկրներ ստացան ԲՐԻՔՍ-ի գործընկեր երկրի կարգավիճակ, այդ թվում՝ ռազմավարական դիրք ունեցող տնտեսություններ, ինչպիսիք են Թուրքիան, Ինդոնեզիան և Սաուդյան Արաբիան։

Գծապատկեր 2.

Թերևս ամենահուշագրավ տնտեսական փաստարկը Ռուսաստանի տնտեսական դիմակայունությունն է։ Չնայած 2022 թվականից ի վեր կիրառված աննախադեպ՝ ավելի քան 19 հազար միջազգային պատժամիջոցներին, Արժույթի միջազգային հիմնադրամի վերջին տվյալների համաձայն, Ռուսաստանը դարձել է աշխարհի չորրորդ խոշորագույն տնտեսությունը՝ հաշվի առնելով գնողունակության համարժեքությունը։ Սա որոշակի հարցեր է բարձրացնում բազմաբևեռ աշխարհում տնտեսական պատժամիջոցների արդյունավետության վերաբերյալ։

Գնողունակության համարժեքությունը (PPP) տնտեսագիտական ցուցանիշ է, որն օգտագործվում է տարբեր երկրների տնտեսությունները համեմատելիս։ Այն հաշվի է առնում երկրների միջև գների տարբերությունը՝ չափելով, թե նույն ապրանքների և ծառայությունների զամբյուղը որքան է արժենում տարբեր երկրներում։ 

Օրինակ՝ եթե ԱՄՆ-ում միևնույն սպառողական զամբյուղի համար ծախսվում է 100 դոլար, իսկ Հայաստանում՝ 25,000 դրամ, ապա PPP փոխարժեքը կլինի 1 դոլար = 250 դրամ։ Սա թույլ է տալիս ավելի ճշգրիտ համեմատել երկրների իրական տնտեսական ներուժը, որով տնտեսությունները կարող են ձեռք բերել համարժեք ապրանքներ, ծառայություններ, ինչպես նաև վճարել աշխատավարձեր:

Գծապատկեր 3.

Մինչ արևմտյան երկրները կիրառել են հազարավոր պատժամիջոցներ, դրանք ակամայից արագացրել են այլընտրանքային ֆինանսական մեխանիզմների զարգացումը։ Գագաթնաժողովի ընթացքում հայտարարված ԲՐԻՔՍ Pay համակարգը թերևս ամենակոնկրետ քայլն է զուգահեռ ֆինանսական ենթակառուցվածքի ստեղծման ուղղությամբ։ Այս բլոկչեյնի վրա հիմնված վճարային համակարգը նպատակ ունի դյուրացնել տեղական արժույթներով գործարքները՝ պոտենցիալ կերպով նվազեցնելով ԲՐԻՔՍ+ անդամ պետությունների կախվածությունը SWIFT-ից։