Հայաստանում մարդիկ այսօր ապրում են աննախադեպ սոցիալ-քաղաքական փոփոխությունների փուլում, որը զգալիորեն ազդում է բնակչության վստահության, երջանկության, տնտեսական հեռանկարների եւ նույնիսկ հարեւան ազգերի հետ հարաբերությունների ընկալման վրա։
Կովկասյան Հետազոտական Ռեսուրսների Կենտրոնի (CRRC) կողմից իրականացված Կովկասյան բարոմետր 2024-ի արդյունքները՝ ֆինանսավորված Գալուստ Գյուլբենկյան հիմնադրամի կողմից, բացահայտում են այս ամենի սոցիոլոգիական խորքային պատկերը։
Երջանկություն, վստահություն ու դատարկության զգացում
CRRC-ի տվյալներով՝ Հայաստանի բնակչության զգալի մասը իրենց երջանիկ է համարում՝ 1-ից 10 սանդղակով գնահատման դեպքում ընտրված պատասխանների մեծ մասը տեղակայվում են միջինից բարձր սանդղակում։ Սակայն երջանկության այս զգացողությունը խիստ պայմանավորված է սոցիալական կապերով։ Հարցվածների զգալի մասը նշում է, որ «կարող են վստահել մի շարք մարդկանց» և ունեն շրջապատ, որը կարող է աջակցել դժվար պահերին։
Սակայն արժե նշել, որ զգալի թվով մարդիկ նշել են նաև դատարկության զգացում կամ մերժված լինելու փորձառություն։ Սա վկայում է հայաստանյան հասարակության բևեռացման կամ սոցիալական մեկուսացման վտանգների մասին, որոնք հատկապես սրվեցին հետպատերազմյան շրջանում։
Բիզնեսը՝ ըստ ազգությունների
Մի բան է՝ խոսել ներդրումային գրավչությունից, մեկ այլ՝ հասկանալ բնակչության պատրաստակամությունը՝ գործարար կապեր հաստատել տարբեր ազգությունների հետ։ Հարցման մեջ ընդգրկված էր «Հավանություն տալի՞ս եք, որ Ձեր ազգակիցները բիզնես անեն [նշված ազգության] հետ» հարցաշարքը, որի արդյունքները կարող են մտահոգիչ լինել։
- Ամերիկացիների հետ բիզնեսին առավելագույն հավանություն է տրվել։
- Հայերի նկատմամբ՝ առավելագույն դրական վերաբերմունք (իհարկե)։
- Սակայն ադրբեջանցիների, թուրքերի եւ սեռական փոքրամասնությունների հետ գործարար կապերին հիմնականում բացասական են վերաբերվում։
Սա հուշում է, որ ներդրումային միջավայրը կարող է ունենալ ազգային կամ մշակութային զգայուն սահմանափակումներ, որոնք պետք է հասկանալ ու հաշվի առնել մասնավոր ներդրողների կողմից։
Ո՞ւր է Հայաստանը շարժվում՝ ըստ հասարակության
Ըստ հարցման, մարդիկ երկյուղում են խոսել ազատ, և կառավարության նկատմամբ վստահությունը խիստ ցածր է։ Միաժամանակ, քաղաքացիների մեծ մասը համաձայն են պնդմանը, թե «անկախ նրանից՝ ում օգտին կքվեարկեն, ոչ մի տարբերություն չի լինելու»։
Այս դժգոհության ֆոնին, այնուամենայնիվ, պահպանվում է որոշ հավատ՝ ընտրություններին մասնակցելու եւ ժողովրդավարական կառավարման հնարավորության նկատմամբ։
Հարցվածների գերակշիռ մասը Հայաստանի հիմնական բարեկամ է համարում Ֆրանսիան, իսկ հիմնական թշնամի՝ Ադրբեջանը եւ Թուրքիան։
Հավատը ապագայի նկատմամբ՝ բարդ հուսադրություն
Մի կողմից՝ մարդիկ ասում են, որ «վերջիվերջո ամեն ինչ լավ կլինի Հայաստանում»։ Մյուս կողմից՝ նրանք չեն հավատում, որ դա տեղի կունենա քաղաքականության միջոցով։ Սա երկակի հոգեբանական պատկերի արդյունք է՝ հույսի եւ հիասթափության համադրություն։
Ավելին՝ հարցվածների 60%-ից ավելին նշել է, որ Հայաստանը ժողովրդավարական է միայն «անշան խնդիրներով» կամ «մեծ խնդիրներով»։ Այս տվյալները վկայում են հասարակական ցածր վստահության եւ քաղաքական ինստիտուտներից հիասթափության մասին։
Եզրակացություն
Կովկասյան բարոմետրի 2024 թվականի հարցումը ցույց է տալիս, որ Հայաստանը մտնում է հասարակական հոգեբանության նոր փուլ։ Երջանկությունը՝ առանց տնտեսական ինքնաբավության, վստահությունը՝ առանց ինտեգրման, եւ հույսը՝ առանց քաղաքական պատասխանատվության, ցույց են տալիս բարդ մթնոլորտ, որում բիզնեսը պետք է գործի։
Սակայն սա նաեւ հնարավորություն է՝ կառուցելու նորարարական, ներառական եւ վստահության վրա հիմնված բիզնես մոդելներ։ Այն ձեռնարկությունները, որոնք կհասկանան այս հոգեբանական և սոցիալական փոփոխությունները, կունենան առաջատար դիրք՝ նոր Հայաստանի տնտեսական լանդշաֆտում։
Աղբյուրներ
Կովկասյան բարոմետր 2024 հարցաթերթ – Հետազոտական ռեսուրսների կովկասյան կենտրոն, Հայաստան
