Ինչո՞ւ է Հայաստանի կեսը ապրում ապառիկով, ոչ թե եկամուտով

Արտաքին ճնշումներից մինչև տեղական գործոններ

Վերջին տարիներին Հայաստանի սպառողական վարքագիծը զգալիորեն փոխվել է՝ պայմանավորված մի քանի առանցքային գործոններով․

• գները շարունակաբար բարձրանում են, հատկապես՝ սննդամթերքի, կոմունալ վճարների և վառելիքի ոլորտներում,

• գլոբալ տնտեսական անորոշությունները և տեղական շուկայում սպառողական վստահության տատանումները ազդում են գնորդների վարքի վրա,

• վարկավորման աճն ու եկամուտների բաշխման անհավասարությունը փոփոխում են ծախսերի կառուցվածքը:

Ստորև ներկայացնում ենք հիմնական միտումները՝ հիմնված պաշտոնական վիճակագրության և տեղական շուկայի ուսումնասիրությունների վրա։

1. Սննդամթերքի և կենցաղային ապրանքների սպառման նվազում

Ըստ ՀՀ վիճակագրական կոմիտեի՝ 2024-ի վերջին եռամսյակում սննդամթերքի սպառման ծավալը նվազել է մոտ 3.5%-ով՝ համեմատած նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի հետ։ Այս նվազման հիմնական պատճառները հետևյալն են․

• Սննդամթերքի գների միջին աճը՝ 7-9% տարեկան կտրվածքով,

• Սպառողների կողմնորոշումը ավելի էժան, փոխարինող ապրանքների նկատմամբ,

• Տնտեսման վարքագծի ամրապնդում՝ անորոշության պայմաններում:

Օրինակ, մակարոնեղենը, կարտոֆիլը, բրինձը դարձել են ավելի տարածված հիմնական սպառողական ապրանքներ՝ մսամթերքի և թարմ մրգերի հաշվին։

2. Կոմունալ վճարների մասնաբաժնի աճ ընտանեկան բյուջեում

Վերջին երկու տարում ջեռուցման, էլեկտրաէներգիայի և գազի ծախսերը կազմել են միջինում 25-28% ընտանեկան ընդհանուր ծախսերից՝ նախկինում 18-20%-ի փոխարեն։ Այս միտումը հատկապես նկատելի է ցածր եկամուտ ունեցող ընտանիքներում, որոնք ստիպված են հրաժարվել ոչ առաջնային ապրանքներից՝ կոմունալ ծառայությունները վճարելու համար։

3. Արտաքին գնումների (օնլայն) աճ՝ ներպետական գնման հաշվին

Մինչև 2020 թվականը օնլայն գնումների խոշոր մասնաբաժինը վերաբերում էր միայն հագուստին ու կենցաղային տեխնիկային։ 2023-2024-ին աճ է գրանցվել նաև․

• սննդամթերքի առցանց գնումների՝ (մասնավորապես մեծածախ պլատֆորմներից և խնայողության հաշվարկով),

• դեղամիջոցների առաքման ծառայությունների օգտագործման,

• ինչպես նաև բազային ապրանքների պարբերական պատվիրումների։

Այս միտումը ցույց է տալիս, որ սպառողները ոչ միայն ձգտում են խնայել, այլև վերահսկել գնումների կառուցվածքը։

4. Վարկային սպառումը՝ որպես սպառողական կարողության լրացուցիչ գործիք

2024-ի ընթացքում, ըստ ԿԲ տվյալների, սպառողական վարկերի ծավալը աճել է 11%-ով, իսկ ապառիկ վաճառքների թիվը՝ 15%-ով։ Սա փաստում է, որ գնողունակության բացը հաճախ լրացվում է բանկային կամ միկրոֆինանսական գործիքների միջոցով։

Միևնույն ժամանակ, այս աճը վտանգներ է պարունակում՝ վարկային բեռի կուտակման տեսանկյունից։ Շատ տնային տնտեսություններ վարկեր են օգտագործում ոչ թե խոշոր գնումների, այլ առօրյա ծախսերի ֆինանսավորման համար։

5. Գերադասելի ապրանքների և բրենդների փոփոխություն

Ապրանքանիշերի հանդեպ հավատարմությունը թուլացել է․ գնորդները նախընտրում են․

• տեղական արտադրություն՝ ավելի մատչելիության և հասանելիության պատճառով,

• բազմաֆունկցիոնալ ապրանքներ, օրինակ՝ կոմբինացված մաքրող միջոցներ կամ բազմակի օգտագործման պարագաներ,

• զեղչի համակարգ ունեցող ապրանքանիշեր, նույնիսկ եթե դրանք նախկինում չէին օգտագործվում։

Հայաստանում սպառողական վարքագծի վերջին միտումները վկայում են նոր հարմարվողականության շրջանի մասին՝

• սպառողները պարբերաբար վերանայում են իրենց առաջնահերթությունները,

• ձգտում են առավելագույն արդյունավետություն և տնտեսում,

• իսկ շուկաները պարտադրված են հարմարվել փոփոխվող պահանջարկին։

Այս միտումները կարևոր են ինչպես բիզնեսների, այնպես էլ քաղաքականություն մշակողների համար՝ ճիշտ ռազմավարությունների մշակման տեսանկյունից։

Բաժանորդագրվեք մեր Տելեգրամյան ալիքին՝ բիզնես ոլորտի ամենաթարմ և կարևոր նորություններին առաջինը ծանոթանալու համար: