Ուժեղ մարդու MO-ն
Աշխարհում ուժեղ առաջնորդների՝ այսպես կոչված «հզոր մարդու» վերադարձը այլևս պատահականություն չէ։ Դոնալդ Թրամփը, Վիկտոր Օրբանը, Նայիբ Բուկելեն, Ժաիր Բոլսոնարուն, Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը և մի շարք այլ առաջնորդներ առաջ են մղում մի նոր ձևաչափ, որն այսօր արդեն ճանաչվում է որպես պոպուլիստ առաջնորդի MO՝ modus operandi՝ գործելակերպ։
MO #1՝ ես եմ երկիրը
Պոպուլիստ առաջնորդը քաղաքական հաստատությունները դիտարկում է որպես խոչընդոտ, այլ ոչ թե որպես ժողովրդավարության հենասյուներ։ Նրա խոսքում հաճախ կլսեք «մենք՝ ժողովուրդն ենք», և «նրանք՝ էլիտաներ» բաժանումը։ Թրամփի դեպքում սա արտահայտվում է դատարանների նկատմամբ անվստահությամբ, մամուլի «կեղծ» որակմամբ ու Կոնգրեսի դեմ ուղղված հռետորաբանությամբ։
MO #2՝ աբսոլյուտ սպառնալիքի կառուցում
Պոպուլիստը միշտ պայքարում է «մեծ չարիքի» դեմ՝ ներգաղթ, կոռուպցիա, համաշխարհային դավադրություն, նախկիններ, որից ինքը պիտի փրկի ժողովրդին։ Սա քաղաքական հակառակորդի դևականացումն է։ Թրամփի մոտ սա հաճախ դրսևորվում է «Deep State»-ի՝ խորքային պետության գոյության մասին հայտարարություններով։
MO #3՝ տնտեսությունը որպես շոու
Թեև բազմաթիվ պոպուլիստ առաջնորդներ անտեսում են բարդ տնտեսական կառուցվածքները, նրանք հիանալի ներկայացնում են իրենց նվաճումները՝ աշխատանքային տեղեր, բարձրացող շուկաներ, «մեր դարաշրջանի ամենամեծ գործարքները»։ Իհարկե, շատ դեպքերում դա շատ հեռու է իրական պատկերից, բայց հաջող վաճառվում է ընտրողին։
MO #4՝ ազգային ինքնության մոնոպոլիա
Ուժեղ մարդու MO-ն ներառում է «ավանդական արժեքների» պաշտպանությունը՝ որպես սեփական քաղաքական բրենդի մաս։ Թրամփի մոտ սա ամերիկյան պաթոսով շաղախված կարգախոսներով է՝ «Make America Great Again»։ Մյուսների մոտ՝ ազգային լեզվի, կրոնի կամ բանակի պաշտամունքով։
MO #5՝ պոպուլիզմն առանց սահմանի
Պոպուլիզմի այս մոդելը սահմաններ չի ճանաչում։ Այն ներթափանցում է նաև այլ երկրներ՝ միմյանցից սովորելով մեթոդներ, քարոզչական գործիքակազմ, սոցցանցերի մանիպուլացիայի հնարքներ։ MO-ն դառնում է արտահանվող մոդել։
Ինչու է սա կարևոր Հայաստանի համար
Տնտեսական ճգնաժամերի, պատերազմների և ճնշված ժողովրդավարությունների ժամանակ, այս մոդելը հեշտությամբ գրավում է ուշադրություն։ Ուժեղ առաջնորդի կերպարով մեկը խոստանում է կարգ ու կանոն, արագ լուծումներ և ազգային վերածնունդ։ Բայց իրականում՝ այն հաճախ քանդում է ինստիտուցիոնալ հիմքերը, որոնք անհրաժեշտ են կայուն զարգացման համար։
Եվ հենց այստեղ է, որ անհրաժեշտ է վերլուծել ոչ թե առաջնորդների խոստումները, այլ նրանց գործելակերպի խորքային լոգիկան։ MO-ն կարող է գայթակղիչ թվալ, բայց այն հազվադեպ է հանգեցնում երկարաժամկետ առաջընթացի։
Հոդվածը պատրաստվել է The Economist ամսագրի «The Strongman’s MO» վերնագրով հոդվածի հիման վրա
*հոդվածը պատրաստելիս օգտագործվել է նաեւ ԱԲ
