Համաշխարհային բանկի «Գլոբալ տնտեսական հեռանկարներ» (GEP) զեկույցի համաձայն՝ Հայաստանի տնտեսությունը շարունակելու է աճ գրանցել, սակայն աճի տեմպերը աստիճանաբար դանդաղելու են:
Տնտեսական աճի կանխատեսումները
2023 թվականին Հայաստանը գրանցել է 12.6% տնտեսական աճ, ինչը հիմնականում պայմանավորված էր միջազգային առևտրի վերաարտահանումների ակտիվացմամբ, զբոսաշրջության ոլորտի վերելքով և աշխատավարձերի բարձրացմամբ: 2024 թվականին աճի տեմպը կրճատվել է՝ հասնելով 8.3%-ի, իսկ 2025-ի համար կանխատեսվում է 5.0%-անոց աճ, որը 2026-ին կհասնի 4.6%-ի: Համաշխարհային բանկի գնահատմամբ՝ տնտեսական վերելքի հիմնական խթանող գործոնները սկսում են թուլանալ, ինչի հետևանքով աճի տեմպերը կայունացման փուլ են մտնում:
Եկամտի աճի դինամիկան
Հայաստանը վերջին տասնամյակներում նշանակալի առաջընթաց է գրանցել բնակչության եկամուտների բարձրացման հարցում: Համաշխարհային բանկի տվյալներով՝ 2000 թվականին մեկ շնչին բաժին ընկնող համախառն ազգային եկամուտը կազմում էր 640 ԱՄՆ դոլար, իսկ 2023 թվականին այն աճել է մինչև 7,330 ԱՄՆ դոլար: Այս առաջընթացը պայմանավորված է հիմնականում տնտեսական վերափոխումներով, ներդրումների ներհոսքով և աշխատանքի վարձատրության բարելավմամբ:
Տնտեսական ռիսկեր և մարտահրավերներ
Չնայած Հայաստանի տնտեսական կայուն զարգացմանը, Համաշխարհային բանկը մատնանշում է մի շարք ռիսկեր, որոնք կարող են բացասաբար ազդել երկրի տնտեսության վրա.
- Գլոբալ անորոշություններ – աշխարհում ընթացող մակրոտնտեսական փոփոխությունները կարող են սահմանափակել առևտրային հնարավորությունները և ներդրումների ներհոսքը:
- Ռուսաստանի տնտեսության անկման հնարավոր ազդեցությունները – Հայաստանի տնտեսությունը զգայուն է ՌԴ տնտեսական փոփոխությունների նկատմամբ, ինչը կարող է նվազեցնել դեպի Հայաստան կատարվող դրամական փոխանցումները և սահմանափակել արտահանման շուկաները:
- Ներդրումային հոսքերի անկում – տնտեսական անկայունությունը կարող է խոչընդոտել օտարերկրյա ներդրումների աճին, հատկապես ավանդական արդյունաբերական և տեխնոլոգիական ոլորտներում:
Զարգացման հեռանկարները և հնարավորությունները
Համաշխարհային բանկը կարևորում է Հայաստանի տնտեսական դիվերսիֆիկացիայի անհրաժեշտությունը՝ երկարաժամկետ կայուն աճ ապահովելու համար: Զեկույցի համաձայն, Հայաստանը կարող է խթանել ներդրումների ներհոսքը հետևյալ ոլորտներում՝
- Տեխնոլոգիաներ և նորարարություն – բարձր տեխնոլոգիաների և ստարտափ ոլորտի զարգացումը կարող է նոր հնարավորություններ բացել տնտեսության համար:
- Ծառայությունների ոլորտ – տուրիզմի, ֆինանսական ծառայությունների և բիզնես ծառայությունների զարգացումը կարող է նոր աշխատատեղեր ստեղծել և բարձրացնել տնտեսության արտադրողականությունը:
- Ինովացիոն ենթակառուցվածքներ – տեխնոլոգիական ենթակառուցվածքների զարգացումն ու ներդրումները կարող են նվազեցնել տնտեսության կախվածությունը արտաքին գործոններից:
Կառուցվածքային բարեփոխումների անհրաժեշտությունը
Չնայած տնտեսական աճի դրական միտումներին՝ Համաշխարհային բանկը կարևորում է կառուցվածքային բարեփոխումների իրականացումը՝ տնտեսության երկարաժամկետ կայունության ապահովման համար: Զեկույցում նշվում է, որ անհրաժեշտ է կատարելագործել գործարար միջավայրը, խթանել մասնավոր հատվածի մասնակցությունը և բարելավել կրթական ու նորարարական համակարգերը՝ տնտեսության մրցունակությունն ուժեղացնելու համար:
***
Համաշխարհային բանկի նոր զեկույցը հաստատում է, որ Հայաստանի տնտեսությունը դեռևս աճի փուլում է, սակայն առաջիկա տարիներին այս տեմպերը կդանդաղեն: Երկրի տնտեսական կայունությունն ապահովելու համար անհրաժեշտ է նվազեցնել արտաքին կախվածությունները, խթանել տեխնոլոգիական և ծառայությունների ոլորտները և իրականացնել բարեփոխումներ՝ երկարաժամկետ զարգացման հեռանկարները ամրապնդելու համար:
