ՀՀ Վիճակագրական կոմիտեն հրապարակել է 2025թ․ հունվար-փետրվարի արտահանման ծավալների վերաբերյալ տվյալներ, որոնք ցույց են տալիս արտահանման սուր նվազում։ Անցած տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ արտահանման ծավալները կրճատվել են ավելի քան 59%-ով՝ հասնելով 1.04 մլրդ դոլարի։ Այս հոդվածում կներկայացնենք արտահանման կառուցվածքն ըստ երկրների, ինչպես նաև վերպետական կազմավորումների դերը։
Ընդհանուր անկում՝ արտահանման ծավալը կրճատվել է 59․74%-ով
2025թ․ հունվար-փետրվարին Հայաստանի արտահանումը կազմել է 1․04 մլրդ դոլար՝ 1․54 մլրդ դոլարով կամ 59․74%-ով պակաս նախորդ տարվա համադրելի ցուցանիշից։ Այս անկումը կարելի է կապել տարբեր տնտեսական և աշխարհաքաղաքական գործոնների հետ, սակայն առավել մանրամասն վերլուծություն է անհրաժեշտ այս կտրուկ փոփոխության խորքային պատճառների բացահայտման համար։
Առաջատար արտահանման ուղղություններ
1․ Ռուսաստան — 458․5 մլն դոլար (-12․12%)
Ռուսաստանը շարունակում է մնալ Հայաստանի գլխավոր արտահանման գործընկերը՝ շուրջ 44% մասնաբաժնով։ Չնայած առևտրի նվազմանը, այս ուղղությամբ արտահանումը համեմատաբար կայուն է մնացել։
2․ Արաբական Միացյալ Էմիրություններ — 226․1 մլն դոլար (-81․11%)
ԱՄԷ ուղղությամբ արտահանումը կտրուկ նվազել է՝ գրեթե 1 մլրդ դոլարով։ 2024թ․ այս երկիրը եղել է արտահանման հիմնական ուղղություններից մեկը, սակայն 2025-ին զգալի անկում է արձանագրվել։
3․ Չինաստան — 64․3 մլն դոլար (-75․86%)
Չինաստանի ուղղությամբ արտահանումը նույնպես նվազել է՝ ավելի քան երեք քառորդով։ Արտահանման ծավալը կազմել է ընդամենը 6․18%։
Հիմնավոր աճ գրանցած երկրներ
Իրաք — 54․82 մլն դոլար (+261․26%)
Հայաստան-Իրաք առևտրային հարաբերություններում նկատվել է բեկումնային աճ՝ ավելի քան երեք անգամ։ Իրաքին բաժին է ընկնում արտահանման մոտ 5․3%-ը։
Գերմանիա — 14․12 մլն դոլար (+45․77%)
Չնայած համեմատաբար փոքր ծավալին, Գերմանիա արտահանումը զգալիորեն աճել է, ինչն ընդգծում է Եվրոպայի ուղղությամբ հնարավոր զարգացման ուղիները։
Շվեյցարիա — 20․8 մլն դոլար (+42․44%)
Աճ է գրանցվել նաև Շվեյցարիայի ուղղությամբ, ինչը կարող է պայմանավորված լինել թանկարժեք մետաղների կամ այլ հատուկ ապրանքների արտահանմամբ։
Արտահանման կառուցվածքը ըստ տարածաշրջանային խմբավորումների
-
ԱՊՀ երկրներ
Արտահանման ծավալը՝ 490.9 մլն դոլար, նվազում՝ 12.17%
Մասնաբաժինը՝ 47.16% -
ԵԱՏՄ երկրներ (մասնավորապես՝ Ռուսաստան)
Արտահանման ծավալը՝ 481.8 մլն դոլար, նվազում՝ 12.67%
Մասնաբաժինը՝ 46.28% -
Եվրամիություն
Արտահանման ծավալը՝ 74.2 մլն դոլար, նվազում՝ 12.75%
Մասնաբաժինը՝ 7.13%
Ինչ եզրակացություններ կարելի է անել
-
Զգալի կախվածություն մի քանի ուղղություններից. Ռուսաստանի, ԱՄԷ-ի և Չինաստանի ուղղությամբ արտահանումը միասին կազմում են ընդհանուր ծավալի մոտ 70%-ը։
-
Արտահանման դիվերսիֆիկացման անհրաժեշտություն. Արտահանման կտրուկ անկումը հատկապես ԱՄԷ-ի և Չինաստանի ուղղությամբ վկայում է պոտենցիալ ռիսկերից կախվածության մասին։
-
Պատուհաններ Եվրոպական շուկաներում. Շվեյցարիա և Գերմանիա արտահանման աճը կարող է դառնալ հիմնական խթան՝ դեպի ԵՄ ավելի մեծ ներթափանցման համար։
-
Պայմանական կայունություն ԱՊՀ և ԵԱՏՄ շուկաներում. Չնայած ընդհանուր անկմանը, այս շուկաները շարունակում են ունենալ համեմատաբար կայուն պահանջարկ։
2025թ․ առաջին երկու ամիսներին Հայաստանի արտահանման տվյալները մտահոգիչ միտումներ են ցույց տալիս՝ մասնավորապես այն ուղղություններով, որոնք նախկինում ապահովում էին արտահանման գերակշիռ մասը։ Սակայն միաժամանակ ի հայտ են գալիս նոր հնարավորություններ՝ Իրաքի, Գերմանիայի և Շվեյցարիայի նման շուկաներում։ Արտահանման դիվերսիֆիկացումը և արտահանման պոտենցիալ ունեցող ապրանքատեսակների աջակցությունը կարող են կարևոր դեր խաղալ տնտեսության կայունացման գործում։
