Ճգնաժամի գինը՝ ինչպես կարող է Իրանի լարվածությունը փոխել հայկական բիզնեսը
Հայկական բիզնեսը կանգնած է նոր իրականության առաջ
Տարածաշրջանում աշխարհաքաղաքական զարգացումները արագ են, անկանխատեսելի և անմիջական ազդեցություն ունեն բիզնես միջավայրի վրա։ Երբ հարևան Իրանում լարվածություն է սկսվում Իսրայելի հետ՝ դիվանագիտական ճգնաժամից մինչև ռազմական միջադեպեր, հայկական բիզնեսը պետք է գործի ոչ թե որպես արձագանքող, այլ՝ որպես կանխատեսող ուժ։ Սա խաղ է արագության, ճկունության և ռազմավարական խորաթափանցության շուրջ։
Ռիսկեր, որոնք արդեն դուռը թակում են
Տարածաշրջանային լարվածությունն առաջին հերթին ցնցում է ֆինանսական և լոգիստիկ համակարգերը։ Դրամը կարող է արժեզրկվել, նավթի միջազգային գինը՝ բարձրանալ, իսկ բեռնափոխադրումները՝ կանգնել։ Իրանը կարևոր միջանցք է Հայաստանի համար՝ ապրանքների ներկրման ու արտահանման տեսանկյունից։ Լարվածությունը կարող է խափանել այդ ուղին՝ ստեղծելով մատակարարման շղթաների ճնշում։ Բիզնեսները պետք է պատրաստ լինեն շրջանցող լուծումների՝ Վրաստանի, Ռուսաստանի կամ այլ երթուղիներով։
Բացի այդ, ներդրումային վստահությունը կարող է խարխլվել։ Տարածաշրջանում անկայունության ֆոնին նոր ներդրողներն ավելի կասկածամիտ են դառնում։ Միայն նրանք, ովքեր Հայաստանը կդիտեն որպես կայուն և երկարաժամկետ գործընկեր, կմնան։ Իսկ դա պահանջում է՝ կայուն քաղաքական ուղերձներ, ֆինանսական համակարգի ամրություն և պրոֆեսիոնալ բիզնես մենեջմենթ։
Սցենար, որին արդեն ծանոթ ենք
Ռուս-ուկրաինական պատերազմի առաջին օրերից Հայաստանը դարձավ արագ գործողությունների վահանակ։ Տասնյակ հազարավոր մասնագետներ, հիմնականում ՏՏ և մարքեթինգ ոլորտներից, տեղափոխվեցին Հայաստան։ Բացարձակ արժեքով դա դարձավ տնտեսական ակտիվության կտրուկ աճի պատճառ. ավելացան ստարտափները, սննդի և անշարժ գույքի ոլորտները ռեկորդային եկամուտ գրանցեցին, բանկերը բացեցին հազարավոր նոր հաշիվներ։
Բայց ինչին չէինք պատրաստ՝ շուկայի գերհագեցում, գների պայթում անշարժ գույքի ոլորտում, ինտեգրման բարդություններ և տեղական բնակչության՝ սոցիալական անհավասարակշռության զգացողություն։ Դա ցավոտ հիշեցում էր. արագ աճը միայն դրական ցուցիչ չէ, եթե դրա հետևում չկա կառավարման լավ համակարգ։
Իրանից եկող նոր ալիք. սպառնալիք, թե հնարավորություն
Լարվածության խորացման դեպքում Իրանի հայ համայնքը, ինչպես նաև բարձրակարգ մասնագետները, կարող են ակտիվորեն տեղափոխվել Հայաստան։ Սա բացահայտ հնարավորություն է՝ մարդկային կապիտալի ներհոսքի, սպառողական շուկայի ընդլայնման և նորարարական միջավայրի հարստացման տեսանկյունից։
Բայց կկարողանա՞ Հայաստանի բիզնես միջավայրը կառավարվել այս հնարավորության հետ այնպես, ինչպես գլոբալ խաղացողները։ Պատասխանը կլինի դրական միայն այն դեպքում, եթե այսօր սկսվի համակարգված պատրաստվածություն՝ սկսած իրավաբանական խորհրդատվական ծառայություններից, ավարտած աշխատանքի շուկայի ինտեգրման մոդելներով։ Այս ալիքը կարող է բերել նոր կյանք՝ առողջապահության, կրթության, հյուրընկալության և ֆինանսական տեխնոլոգիաների ոլորտներ։
Ի՞նչ է անհրաժեշտ անել հիմա
– Ռիսկերն աղյուսակել, ոչ թե անտեսել. Չկան ռիսկեր՝ չկա բիզնես։ Բայց կան հաշվարկված ռիսկեր, և սա հենց հիմա է պետք՝ արժութային տատանումների, լոգիստիկ կաթվածի, ներդրումային կասկածների սցենարներ ձևակերպել և պատրաստել պատասխանը։
– Տեխնոլոգիական և բիզնես մոդելների դիվերսիֆիկացիա. Եթե ամբողջ ներմուծումը գալիս է Իրանի միջով՝ թերություն է։ Եթե աշխատուժը միաբնույթ է՝ թուլություն է։ Եթե շուկան միայն ներքին է՝ վտանգավոր է։ Սա ժամանակն է վերակառուցել՝ տեխնոլոգիապես ավելի ճկուն և աշխարհագրորեն բաշխված մոդելներ ստեղծելով։
– Մարդկային կապիտալի կառավարման ռազմավարություն. Եթե Հայաստանը պատրաստ է ընդունել Իրանից եկող տաղանդը՝ ապա պետք է ստեղծել հարթակներ ինտեգրման, վերապատրաստման, ստարտափների համաֆինանսավորման, աշխատանքային կացության սահուն տրամադրման համար։
– Կորպորատիվ հաղորդակցության նոր որակ. Քանի դեռ աշխարհը հետևում է այս տարածաշրջանին որպես ռիսկային գոտի, հայկական բիզնեսը պետք է հաղորդի վստահության ուղերձ՝ շահում ենք, բայց չենք շահարկում ճգնաժամը։
***
Բիզնեսի մեջ ուժեղը նա չէ, ով չունի խնդիրներ, այլ նա, ով տեսնում է խնդիրները՝ մինչև դրանք վերածվեն ճգնաժամի։ Տարածաշրջանային ճնշումները և ներգաղթի ալիքները երկակի ազդեցություն ունեն։ Բայց հենց այս բարդության մեջ է հայկական բիզնեսի առաջիկա հաղթանակների բանալին։ Ով կհասկանա այս նուրբ համադրությունը՝ ռիսկի և հնարավորության, նա կձևավորի Հայաստանի տնտեսական քարտեզի ապագան։
*հոդվածը պատրաստելիս օգտագործվել է նաեւ ԱԲ
