Հայաստանը կրկին հայտնվել է այնպիսի մի տարածաշրջանային խաչմերուկում, որտեղ ոչ միայն անվտանգության, այլև տնտեսական ապագան կախված է իրար հաջորդող և փոխկապակցված մի քանի վտանգավոր զարգացումներից։ Եթե Իրանի և Իսրայելի միջև լարվածությունը վերաճի լիարժեք պատերազմի, դրա առաջին թիրախներից մեկը կարող է դառնալ Սյունիքը՝ Թեհրանի վրա ճնշում գործադրելու Իսրայելի ամենահավանական ուղղությամբ։ Իսկ ինչպես նախազգուշացնում են հայ փորձագետները, այս կոնֆլիկտը կարող է վերածվել նաև համաշխարհային նավթային ու ֆինանսական ճգնաժամի, որի ազդեցությունը զգալու են նույնիսկ փոքր բիզնես ունեցող հայ գործարարները։
Սյունիքը որպես ռազմավարական թիրախ
Թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյանը նշում է, որ Իսրայելը վերջին ամիսներին ակտիվ կերպով զինում է Ադրբեջանին, որն իր հերթին հնարավոր պատերազմի դեպքում կարող է գործի դրվել որպես ճնշման գործիք՝ ընդդեմ Իրանի։ Այդ համատեքստում Սյունիքը վերածվում է առանցքային ուղղության, ինչը Հայաստանին կանգնեցնում է ռազմաքաղաքական նոր սպառնալիքի առաջ։ Ըստ նրա՝ «Հայաստանը նստած է վառոդի տակառի վրա», սակայն հանրային մակարդակում կարծես մոռացվել է դրա հոտը՝ փոխարինվելով «օծանելիքներով»՝ ներդրումների ու կրթության մասին հարթ հայտարարություններով։
Տնտեսական հետևանքները՝ կանխատեսում Սուրեն Պարսյանից
Տնտեսագետ Սուրեն Պարսյանն ընդգծում է, որ Իրանի և Իսրայելի միջև պատերազմական սցենարը կարող է կտրուկ ազդել ամբողջ տարածաշրջանի տնտեսական շրջանառության վրա։
Ահա նրա կանխատեսած հետևանքներից մի քանիսը․
- Իրանի և Իսրայելի արժույթների արժեզրկում,
- Առաջին անհրաժեշտության ապրանքների թանկացում,
- Բեռնափոխադրման ժամկետների և արժեքի աճ,
- Էներգակիրների գների տատանումներ,
- Ներդրումների կրճատում և անշարժ գույքի գների անկում,
- Ենթակառուցվածքային նախագծերի սառեցում,
- Սոցիալական տեղաշարժեր։
Այս ամենը նշանակում է, որ ոչ միայն միջազգային, այլև տեղական շուկաները ստիպված են լինելու վերագնահատել ռիսկերը։
Հորմուզի ջրանցք․ Իրանի՝ համաշխարհային ռազմավարական զենքը
Քաղաքական գիտությունների դոկտոր Վահե Դավթյանը հիշեցնում է, որ Թեհրանի ձեռքում կա ևս մեկ ռազմավարական լծակ՝ Հորմուզի նեղուցը։ Պարսից ծոցի նավթի 90 տոկոսը արտահանվում է հենց այստեղով, իսկ նեղուցի փակումն ուղղակիորեն կարող է կաթվածահար անել նավթի համաշխարհային մատակարարումները։
Ըստ Դավթյանի՝ եթե Իրանը իրականում փակեր Հորմուզը, ապա Brent տեսակի նավթի գինը կարող է հասնել 300-350 դոլարի՝ սրելով միջազգային շուկաներում ճգնաժամային իրավիճակ։ Այդ ֆոնին, ԱՄՆ-ի ռազմական ներկայությունն այնտեղ՝ 5-րդ նավատորմի միջոցով, իրավիճակը կարող է միայն բարդացնել, սակայն ոչ կարգավորել։
Զարմանալի չէ, որ արդեն այսօրվա դրությամբ (տվյալը՝ գրառման հրապարակման պահից) Brent-ի գինը գերազանցել է 75 դոլարը՝ շարունակական աճով։
Ինչ է սա նշանակում հայ բիզնեսների համար
Այսօր հայ գործարարներն ու ներդրողները պետք է դուրս գան հին հարմարավետության շրջանակներից և աչալուրջ հետևեն Մերձավոր Արևելքի ռազմաքաղաքական զարգացումներին։ Եթե Հորմուզը փակվի՝ Հայաստանի ներմուծվող վառելիքը կթանկանա, բեռնափոխադրումները կդանդաղեն, իսկ միջազգային գործընկերներից կախված բիզնես մոդելներն ավելի փխրուն կդառնան։
Ներդրողներն ու քաղաքականության մշակողները պետք է հաշվի առնեն՝
- Ֆինանսական ռեզերվների մեծացման անհրաժեշտությունը,
- Տեղական արտադրության խթանման հրատապությունը,
- Տրանսպորտային այլընտրանքային ուղիների ակտիվացումը,
- Ներդրումային ռիսկերն ըստ սցենարների վերանայելը։
Այսօր Հայաստանի տնտեսական դիմադրողականությունն արդեն այլ չափում է ստացել։ Իրանի շուրջ մեկ կայծը կարող է խաթարել համաշխարհային նավթային ճշգրտված հավասարակշռությունը, իսկ դրա շողքերը կարող են ուղիղ ընկնել Երևանի վրա։ Իսկ պատրաստակա՞ն ենք մենք դրան։
*հոդվածը պատրաստելիս օգտագործվել է նաեւ ԱԲ
