Մարտի 8-ի անցած ուղին և դրա նշանակությունը
Կանանց միջազգային օրը, որը նշվում է մարտի 8-ին, ունի հարուստ պատմություն և տարբեր նշանակություններ աշխարհի տարբեր անկյուններում։ Այն սկիզբ է առել որպես աշխատավոր կանանց իրավունքների պաշտպանության օր, սակայն ժամանակի ընթացքում վերածվել է կանանց նկատմամբ ուշադրություն ցուցաբերելու և նրանց ձեռքբերումները նշելու համընդհանուր տոնի։
Տոնի պատմական արմատները
Մարտի 8-ի պատմությունը սկիզբ է առնում 20-րդ դարի սկզբի սոցիալական և աշխատավորական շարժումներից։ 1908 թվականին Նյու Յորքում հազարավոր կանայք դուրս եկան ցույցերի՝ պահանջելով աշխատավարձերի բարձրացում, աշխատանքային ժամերի կրճատում և ընտրական իրավունք։
1910 թվականին Կոպենհագենում կայացած Սոցիալիստ կանանց միջազգային կոնֆերանսի ընթացքում գերմանացի հեղափոխական Կլարա Ցետկինը առաջարկեց նշել Կանանց միջազգային օր, որը պետք է խորհրդանշեր կանանց պայքարը հանուն հավասար իրավունքների։ Առաջին անգամ այն պաշտոնապես նշվեց 1911 թվականին Գերմանիայում, Ավստրիայում, Շվեյցարիայում և Դանիայում։
1917 թվականին ռուս տեքստիլ արտադրամասերի աշխատող կանայք սկսեցին գործադուլ՝ պահանջելով «Հաց և խաղաղություն», ինչը դարձավ Փետրվարյան հեղափոխության սկիզբը։ Դրանից հետո մարտի 8-ը պաշտոնապես ճանաչվեց որպես Կանանց միջազգային օր։
1977 թվականին ՄԱԿ-ը պաշտոնապես հաստատեց մարտի 8-ը որպես կանանց իրավունքների պաշտպանության միջազգային օր։
Ինչպես են տարբեր երկրներ նշում Կանանց միջազգային օրը
Տարբեր երկրներում մարտի 8-ը նշվում է տարբեր ձևերով։
- ԱՊՀ երկրներում (Ռուսաստան, Ուկրաինա, Բելառուս, Հայաստան) այն ոչ աշխատանքային օր է, և հիմնականում նշվում է որպես կանանց շնորհավորելու և նրանց նվերներ մատուցելու առիթ։
- Արևմտյան երկրներում (ԵՄ, ԱՄՆ, Կանադա) այս օրը հաճախ ուղեկցվում է հասարակական արշավներով, ֆորումներով, քննարկումներով, որոնք կենտրոնանում են գենդերային հավասարության խնդիրների վրա։
- Ասիական երկրներում (Չինաստան, Վիետնամ) մարտի 8-ը պաշտոնապես նշվում է, սակայն տարբեր վայրերում այն ունի յուրահատուկ նշանակություն։ Օրինակ՝ Չինաստանում աշխատող կանայք կեսօրին ազատվում են աշխատանքից։
- Միջին Արևելքում մարտի 8-ի նշումը հաճախ սահմանափակվում է։ Օրինակ, Իրանում կանանց իրավունքների պաշտպանության շարժումները հաճախ ճնշվում են։
Տոնի ընկալումը Հայաստանում
Հայաստանում Մարտի 8-ը ավանդաբար նշվում է որպես կանանց հարգանքի և ուշադրության օր։ Չնայած 1990-ականներին կատարվեց փորձ այն փոխարինել ապրիլի 7-ի՝ Մայրության և գեղեցկության տոնով, այնուամենայնիվ 2001 թվականին այն վերականգնվեց որպես պետական տոն։
Հայաստանում Մարտի 8-ի կապակցությամբ մեծ տարածում ունի նվերների մատուցման մշակույթը։ Ըստ անցկացված հարցումների՝ կանայք հիմնականում ակնկալում են ծաղիկներ, զարդեր, օծանելիք, սակայն վերջին շրջանում մեծ պահանջարկ ունեն նաև գրքերը, ձեռագործ իրերը, ինչպես նաև ուղղակի լավ հարաբերություններ։
