2024 թվականին Եվրասիական տնտեսական միության (ԵԱՏՄ) երկրները՝ Ռուսաստանը, Ղազախստանը, Հայաստանը, Բելառուսը և Ղրղզստանը, արձանագրել են նկատելի տնտեսական աճ և արտահանման ծավալների աճ։ Սակայն այս թվերը, որքան էլ տպավորիչ լինեն առաջին հայացքից, պահանջում են ավելի զգուշավոր վերլուծություն։
ՀՆԱ-ի աճի տեմպեր
- ԵԱՏՄ երկրների ՀՆԱ-ի միջին աճը կազմել է 5,04%։
- Համաշխարհային միջին աճը կազմել է 3,3%։
- Այս տարբերությունը ցույց է տալիս, որ ԵԱՏՄ-ում տնտեսական ակտիվությունը բարձր է, սակայն պետք է հաշվի առնել, որ նման աճը հաճախ պայմանավորված է ոչ միայն արդյունավետությամբ, այլև արտաքին գործոններով՝ օրինակ՝ էներգակիրների գների տատանումներով կամ որոշակի ոլորտների ժամանակավոր վերականգնմամբ։
Արտահանման կառուցվածք
- ԵԱՏՄ երկրների համախառն արտահանումը կազմել է մոտ 494,6 մլրդ դոլար, որը համաշխարհային արտահանման մոտ 2%-ն է։
- Արտահանման հիմնական մասը բաժին է ընկնում Ռուսաստանին (386 մլրդ դոլար), իսկ մյուս երկրները զգալիորեն փոքր ծավալ ունեն։
| Երկիր | Համաշխարհային արտահանման բաժին (%) | Արտահանման ծավալ (մլրդ դոլար) |
| Ռուսաստան | 1,62 | 386 |
| Ղազախստան | 0,34 | 81,6 |
| Հայաստան | 0,05 | 13 |
| Ղրղզստան | 0,03 | 7,3 |
| Բելառուս | 0,03 | 6,6 |
| Ընդամենը ԵԱՏՄ | 2,0 | 494,6 |
Ինչու պետք է զգուշավոր լինել
- Թվերը կարող են խաբուսիկ լինել. ԵԱՏՄ երկրների տնտեսական աճի մեծ մասը պայմանավորված է Ռուսաստանի տնտեսությամբ և էներգակիրների արտահանմամբ։
- Արտահանման կառուցվածքը դեռևս քիչ է դիվերսիֆիկացված․ հիմնականում գերակշռում են հումքային ապրանքները։
- Համաշխարհային տնտեսության անկայունությունը, գների տատանումները, քաղաքական և տնտեսական սահմանափակումները կարող են արագ փոխել աճի տեմպերը։
Հետաքրքիր դիտարկումներ
- Չնայած համաշխարհային արտահանման մեջ ԵԱՏՄ-ի բաժինը փոքր է, միությունը կարող է դառնալ ավելի ազդեցիկ խաղացող, եթե կարողանա դիվերսիֆիկացնել արտահանումը և զարգացնել նոր ոլորտներ։
- Հայաստանի և Ղրղզստանի նման փոքր տնտեսությունների համար ԵԱՏՄ-ի ներսում լինելը հնարավորություն է՝ օգտվելու ընդհանուր շուկայի առավելություններից, սակայն նրանք դեռևս կախված են ավելի մեծ գործընկերներից։
- Տնտեսական հաջողությունները երկարաժամկետ պահպանելու համար ԵԱՏՄ երկրներին անհրաժեշտ է բարելավել ներդրումային միջավայրը, խթանել նորարարությունը և նվազեցնել կախվածությունը հումքային արտահանումից։
Եզրակացություն
- ԵԱՏՄ երկրների 2024 թվականի տնտեսական ցուցանիշները խոստումնալից են, սակայն դրանք պետք է դիտարկել համատեքստում՝ հաշվի առնելով արտաքին ռիսկերը և կառուցվածքային սահմանափակումները։
- Տնտեսական աճը կայուն կլինի միայն այն դեպքում, եթե երկրները կարողանան անցնել բազմաբնույթ և նորարարական տնտեսության մոդելի, այլ ոչ թե միայն հենվեն էներգակիրների կամ հումքի արտահանման վրա։
- Այսօր ԵԱՏՄ-ն ունի աճի պոտենցիալ, սակայն նրա ազդեցությունը համաշխարհային տնտեսության վրա դեռևս սահմանափակ է։
*հոդվածը պատրաստելիս օգտագործվել է նաեւ ԱԲ
